Thách thức khi FTSE Russell nâng hạng thị trường chứng khoán Việt Nam

Ngày 8/10/2025 (vào lúc 3 giờ 00 phút theo giờ Hà Nội), tổ chức xếp hạng thị trường FTSE Russell công bố rằng thị trường chứng khoán Việt Nam đã đáp ứng toàn bộ các tiêu chí chính thức và được nâng hạng từ "Thị trường cận biên - Frontier Market" lên "Thị trường mới nổi thứ cấp - Secondary Emerging Market". Ngày có hiệu lực nâng hạng dự kiến là ngày 21/9/2026, sau khi đánh giá giữa kỳ vào tháng 3/2026.

Sự kiện này là dấu mốc quan trọng đánh dấu sự phát triển mạnh mẽ của thị trường chứng khoán Việt Nam, ghi nhận những nỗ lực cải cách toàn diện trong thời gian qua của toàn ngành chứng khoán thực hiện theo chủ trương của Đảng, Nhà nước nhằm phát triển thị trường chứng khoán minh bạch, hiện đại, hiệu quả theo các chuẩn mực quốc tế cao nhất, góp phần nâng cao vị thế quốc gia trên bản đồ đầu tư toàn cầu.

Nâng hạng thị trường chứng khoán Việt Nam

Việt Nam đáp ứng các tiêu chí nâng hạng từ thị trường chứng khoán cận biên lên thị trường mới nổi.

Cách đây 7 năm, năm 2018, Việt Nam được thêm vào danh sách theo dõi, trải qua bảy năm cải cách hệ thống giao dịch, thanh toán và minh bạch hóa thông tin. FTSE dự báo dòng vốn nước ngoài có thể đạt 6 tỷ USD, còn HSBC ước tính khoảng 3,4 tỷ USD. VN-Index đã tăng 33% trong năm 2025, hệ số P/E đạt 12,2 lần so với trung bình ba năm 10,1 lần. Hệ thống giao dịch KRX mới, cơ chế thanh toán không ký quỹ trước và quy trình xử lý giao dịch lỗi được xem là ba cải cách then chốt.

Đằng sau thành công là một chuỗi thách thức lớn về kinh tế vĩ mô, ổn định tiền tệ và năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp. Khi cánh cửa hội nhập tài chính toàn cầu mở ra, Việt Nam sẽ phải đối mặt với những biến động khó lường về dòng vốn, rủi ro tỷ giá, sức ép cải cách thể chế và yêu cầu nâng chuẩn quản trị doanh nghiệp lên ngang tầm các nền kinh tế mới nổi khác.

Dự trữ ngoại hối của Việt Nam giảm xuống còn 79,75 tỷ USD vào tháng 5/2025, từ mức kỷ lục 110 tỷ USD vào tháng 1/2022, theo số liệu của Quỹ Tiền tệ quốc tế. Mức chỉ đủ đáp ứng 2,2 tháng nhập khẩu, thấp hơn ngưỡng an toàn khuyến nghị là ba tháng. Khi dự trữ giảm, khả năng của Ngân hàng Nhà nước trong việc ổn định tỷ giá đồng Việt Nam so với USD bị thu hẹp, khiến nền kinh tế dễ bị tổn thương trước biến động bên ngoài, đặc biệt khi đồng USD duy trì xu hướng mạnh do chính sách thắt chặt tiền tệ của Cục Dự trữ Liên bang Mỹ. Khi tỷ giá chịu áp lực, chi phí nhập khẩu tăng, tạo ra lạm phát chi phí đẩy và ảnh hưởng trực tiếp đến hoạt động của các doanh nghiệp phụ thuộc nguyên liệu đầu vào nước ngoài. Các doanh nghiệp vay bằng ngoại tệ phải đối diện rủi ro tỷ giá, trong khi các nhà đầu tư nước ngoài có thể tạm ngưng rót vốn do lo ngại mất giá đồng nội tệ.

THÁCH THỨC KHI Ở VỊ THẾ MỚI

Khoảng cách lớn giữa lãi suất tại Mỹ và Việt Nam là yếu tố quan trọng thúc đẩy dòng vốn rút ra, gia tăng áp lực mất giá lên đồng Việt Nam. Nhiều quỹ đầu tư chuyển sang nắm giữ USD hoặc tài sản an toàn hơn, trong khi thị trường chứng khoán Việt Nam chứng kiến các nhà đầu tư ngoại bán ròng kéo dài. Cán cân thương mại thu hẹp khi nhập khẩu tăng nhanh hơn xuất khẩu trong nửa đầu năm 2025, làm giảm lượng ngoại tệ thu về. Nhu cầu USD trong nước tăng cao để thanh toán nhập khẩu và trả nợ nước ngoài.

Dòng ngoại tệ ra khỏi hệ thống gia tăng nhanh hơn dòng vào, tạo ra vòng xoáy khan hiếm ngoại tệ, khiến Ngân hàng Nhà nước buộc phải thận trọng hơn trong việc can thiệp, tránh tiêu hao thêm dự trữ, đồng thời duy trì chính sách tiền tệ linh hoạt nhằm cân bằng giữa hỗ trợ tăng trưởng và kiểm soát lạm phát.

Ngân hàng Nhà nước đang áp dụng cơ chế điều hành tỷ giá linh hoạt, cho phép đồng Việt Nam giảm giá có kiểm soát để hấp thụ cú sốc bên ngoài thay vì cố định tỷ giá thông qua bán ngoại tệ quy mô lớn. Chính sách giúp bảo toàn dự trữ và tạo biên độ thích ứng cho nền kinh tế trong bối cảnh thương mại toàn cầu biến động mạnh. Mục tiêu của cơ quan điều hành là duy trì ổn định tương đối, tránh biến động quá mức ảnh hưởng niềm tin thị trường. Ngân hàng Nhà nước định hướng tín dụng năm 2025 ở mức cao hơn, khuyến khích ngân hàng thương mại giảm chi phí để hạ lãi suất cho vay, qua đó kích thích dòng vốn cho sản xuất. IMF đánh giá chính sách linh hoạt là cần thiết trong giai đoạn bất định; khuyến nghị Việt Nam cần tăng cường khả năng chống chịu bằng cách cải thiện khung quản trị tài chính công, minh bạch dữ liệu, củng cố năng lực thanh khoản của hệ thống ngân hàng và đẩy mạnh cải cách thể chế nhằm nâng cao sức hấp dẫn của môi trường đầu tư.

Việt Nam nhận được tín hiệu tích cực từ thị trường quốc tế sau khi được FTSE nâng hạng, nhưng cũng đối mặt với thách thức về vị thế mới.

Việt Nam chiếm khoảng 32% trọng số trong rổ FTSE Frontier Index, là điểm đến bắt buộc đối với mọi quỹ đầu tư vào thị trường cận biên. Khi chuyển sang nhóm mới nổi, Việt Nam chỉ còn là thành phần nhỏ, phải cạnh tranh trực tiếp với Trung Quốc, Ấn Độ, Indonesia. Các quỹ toàn cầu có thể giảm tỷ trọng hoặc loại bỏ hoàn toàn Việt Nam khỏi danh mục mà không ảnh hưởng đến hiệu quả đầu tư so với chỉ số chuẩn, buộc Việt Nam phải chứng minh năng lực thực chất về tăng trưởng, hiệu quả quản trị và minh bạch thông tin để giữ chân nhà đầu tư. Sức hấp dẫn giờ đây không còn đến từ vị thế mặc định trong chỉ số, mà từ chất lượng doanh nghiệp và môi trường đầu tư.

Giá cổ phiếu trên thị trường đang phản ánh kỳ vọng cao vào dòng vốn ngoại tương lai. Hệ số P/E của VN-Index ở mức 12,2 lần, cao hơn trung bình ba năm là 10,1 lần, cho thấy thị trường đã định giá trước sự lạc quan về tăng trưởng. Nếu dòng vốn thực tế không đạt như kỳ vọng hoặc môi trường vĩ mô gặp bất ổn, nguy cơ điều chỉnh mạnh là có thể xảy ra.

Các nhà phân tích cảnh báo rằng đồng Việt Nam tăng giá quá nhanh sau khi nâng hạng có thể gây thiệt hại cho xuất khẩu, trong khi biến động tỷ giá mạnh lại làm gia tăng rủi ro tài chính. Doanh nghiệp Việt Nam phải thích ứng nhanh, tăng cường năng lực dự báo và quản trị rủi ro, minh bạch báo cáo tài chính, cung cấp thông tin bằng tiếng Anh và cải thiện chất lượng hội đồng quản trị để đáp ứng tiêu chuẩn của nhà đầu tư toàn cầu.

BƯỚC KHỞI ĐẦU CHO HÀNH TRÌNH DÀI HẠN 

Khát vọng đạt hạng “Thị trường mới nổi” theo chuẩn MSCI vào năm 2030 là mục tiêu mang tính chiến lược của Việt Nam. FTSE Russell và MSCI có phương pháp đánh giá khác nhau.

FTSE chủ yếu tập trung vào hạ tầng giao dịch và hiệu quả vận hành thị trường, trong khi MSCI đặt trọng tâm vào cấu trúc thể chế và mức độ tự do của dòng vốn. Để đáp ứng tiêu chuẩn MSCI, Việt Nam phải xử lý hàng loạt rào cản dài hạn, bao gồm giới hạn sở hữu nước ngoài, tự do hóa thị trường ngoại hối, cải thiện quyền lợi nhà đầu tư, mở rộng công cụ tài chính như bán khống và cho vay chứng khoán, cùng với việc công khai dữ liệu thị trường và báo cáo doanh nghiệp bằng tiếng Anh.

Sự khác biệt về quy mô giữa hai bộ chỉ số thể hiện rõ tầm quan trọng của mục tiêu. Khoảng 614,5 tỷ USD tài sản được quản lý theo chỉ số MSCI Emerging Markets, trong khi con số tương ứng của FTSE chỉ khoảng 89,6 tỷ USD. Khi được MSCI công nhận, Việt Nam sẽ tiếp cận nguồn vốn lớn gấp nhiều lần, tạo động lực mạnh mẽ cho phát triển thị trường tài chính và nền kinh tế. Để đạt được điều đó, cải cách cần tiến hành đồng bộ giữa Bộ Tài chính, Ngân hàng Nhà nước, Ủy ban Chứng khoán và các cơ quan pháp lý. Mỗi thay đổi, dù nhỏ, đều phải đảm bảo tính nhất quán và có khả năng vận hành ổn định lâu dài.

Thành công với FTSE là bước đệm chính trị quan trọng giúp củng cố niềm tin vào con đường cải cách. Chính phủ có thể tận dụng thời điểm để thúc đẩy các điều chỉnh sâu hơn, đặc biệt là sửa đổi giới hạn sở hữu nước ngoài trong những ngành không nhạy cảm, từng bước mở cửa tài khoản vốn và cải thiện khung pháp lý cho nhà đầu tư nước ngoài. Để duy trì niềm tin của thị trường, cần đảm bảo hệ thống KRX và mô hình thanh toán không ký quỹ hoạt động ổn định, không phát sinh lỗi giao dịch, qua đó vượt qua đợt rà soát giữa kỳ tháng 3 năm 2026 của FTSE. Thành công tạo uy tín và nền tảng vững chắc để hướng tới tiêu chuẩn cao hơn.

Các nhà hoạch định chính sách nên xây dựng lộ trình công khai hướng đến MSCI, bao gồm các mốc thời gian cụ thể cho từng cải cách trọng yếu. Cần có cơ chế đối thoại thường xuyên giữa cơ quan quản lý và nhà đầu tư quốc tế để tiếp nhận phản hồi và điều chỉnh chính sách kịp thời. Cộng đồng doanh nghiệp cần được khuyến khích nâng cấp hệ thống quản trị, công bố thông tin minh bạch và chủ động tương tác với nhà đầu tư. Khi Việt Nam bước ra sân chơi lớn, mọi hành động đều được soi chiếu dưới góc nhìn toàn cầu, nơi niềm tin và tính chuyên nghiệp là yếu tố then chốt.

Thị trường chứng khoán Việt Nam đang ở điểm giao giữa cơ hội và thách thức. Việc nâng hạng là thành quả của nỗ lực bền bỉ suốt nhiều năm, nhưng con đường phía trước đòi hỏi nhiều cải cách sâu sắc hơn. Tính bền vững của thành tựu phụ thuộc vào khả năng giữ ổn định vĩ mô, củng cố dự trữ ngoại hối, nâng cao năng lực cạnh tranh doanh nghiệp và duy trì đối thoại cởi mở với nhà đầu tư toàn cầu.

Việt Nam cần chứng minh không là điểm đến tạm thời của dòng vốn đầu cơ, mà là thị trường có nền tảng thể chế mạnh, chính sách minh bạch và cam kết cải cách kiên định. Khi đó, thị trường chứng khoán mới thực sự trở thành kênh huy động vốn dài hạn cho phát triển kinh tế quốc gia, thay vì chỉ là thước đo ngắn hạn của kỳ vọng...

Nội dung đầy đủ của bài viết được đăng tải trên Tạp chí Kinh tế Việt Nam số 41-2025 phát hành ngày 13/10/2025. Kính mời Quý độc giả tìm đọc tại đây: 

Link: https://premium.vneconomy.vn/dat-mua/an-pham/tap-chi-kinh-te-viet-nam-so-41-2025.html