Thành lập Trung tâm AMTC: Bước đột phá trong hợp tác “ba nhà”

TP. Hồ Chí Minh đặt mục tiêu tăng tỉ lệ lao động có kỹ năng (skilled labour) lên 87% tổng lực lượng lao động vào năm 2025, và 89% vào năm 2030.

Ông Nguyễn Văn Thân, Chủ tịch Hiệp hội các doanh nghiệp Khu công nghiệp TP. Hồ Chí Minh (HBA), cho rằng trong chiến lược phát triển chung của Thành phố, các Khu công nghiệp chính là không gian hạt nhân của chuyển đổi sản xuất. Và mô hình hợp tác "ba nhà" chính là chìa khóa để dòng chảy chính sách, công nghệ và nhân lực được kết nối hiệu quả.

CẦN MỘT PHƯƠNG THỨC KẾT NỐI THỰC CHẤT

Chuyển đổi xanh và số trong sản xuất vừa là áp lực lớn, vừa là cơ hội vàng để bứt phá. Tuy nhiên, với 1.700 doanh nghiệp trong các khu công nghiệp TP. Hồ Chí Minh, mức độ hợp tác với trường đại học vẫn còn hạn chế. Rào cản phổ biến gồm thiếu cơ chế kết nối minh bạch, sự khác biệt trong mục tiêu hợp tác, và hạn chế về cơ chế tài chính cũng như chia sẻ sở hữu trí tuệ.

Trong khi đó, nếu đo bằng chỉ số thực chất – số đề tài nghiên cứu được doanh nghiệp đặt hàng, số giải pháp được đưa vào vận hành thực tế vẫn còn rất khiêm tốn. Mô hình "ba nhà: Nhà nước – Nhà trường – Nhà doanh nghiệp" tuy đã làm từ lâu, nhưng vẫn đang ở giai đoạn "hợp tác" chứ chưa đến "chuyển đổi", nghĩa là chưa thực sự cùng nhau tạo ra giá trị kinh tế - xã hội.

Theo tính toán, với định hướng mục tiêu trở thành trung tâm công nghệ, nghiên cứu đổi mới sáng tạo mỗi năm TP. Hồ Chí Minh cần đáp ứng 50-70 ngàn kỹ sư công nghệ.

Trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật TP. Hồ Chí Minh (HCMUTE) là trường được Bộ Giáo dục xếp hạng số 1 về đào tạo kỹ thuật thực hành của Việt Nam.

Trong giai đoạn 2019-2025, HCMUTE đã tiếp nhận tài trợ trang thiết bị, phòng thí nghiệm trị giá hơn 156 tỷ đồng từ các đối tác doanh nghiệp. Nhiều sản phẩm nghiên cứu của trường đã được chuyển giao thành công như ứng dụng công nghệ sấy thăng hoa (giải thưởng Bảo Sơn), ứng dụng drone phục vụ chăm sóc cây trồng, và hệ thống IoT quan trắc môi trường.

Trong những năm qua, nhà trường đã đẩy mạnh hợp tác với doanh nghiệp trong nhiều hoạt động như đào tạo chuyên môn, hợp tác nghiên cứu khoa học, tham gia các hội đồng tư vấn, mời chuyên gia doanh nghiệp tham gia giảng dạy, tổ chức các chương trình Ngày hội việc làm, Tuần lễ tuyển dụng nhân tài, chuyên trang careerhub.hcmute.edu.vn kết nối cơ hội nghề nghiệp cho sinh viên.

Đặc biệt, giai đoạn 2019–2025, Nhà trường đã tiếp nhận tài trợ trang thiết bị, phòng thí nghiệm trị giá hơn 156 tỷ đồng từ các đối tác doanh nghiệp trong và ngoài nước đã góp phần rất lớn trong việc nâng cao năng lực đào tạo và nghiên cứu của Nhà trường.

Mối liên kết giữa Nhà trường và Doanh nghiệp tại HCMUTE còn được thắt chặt hơn qua việc các sản phẩm, dự án nghiên cứu khoa học của đội ngũ giảng viên Nhà trường được chuyển giao đến doanh nghiệp, như Nghiên cứu ứng dụng công nghệ sấy thăng hoa tại Việt Nam (giải thưởng Bảo Sơn); Ứng dụng máy bay không người lái (drone) phục vụ chăm sóc cây trồng do Trung tâm Robot thông minh triển khai; Hệ thống IoT quan trắc môi trường do 3DVisionLab phát triển…

Mặc dù đạt nhiều kết quả nổi bật, song PGS.TS Chử Đình Thành, Phó Hiệu trưởng nhà trường thẳng thắn nhìn nhận: mối liên kết giữa Nhà nước – Nhà trường – Nhà doanh nghiệp còn nhiều trở ngại. Cơ chế chính sách giữa Nhà nước, Nhà trường và Doanh nghiệp chưa thật sự đồng bộ, chưa đủ khuyến khích, tạo động lực; các doanh nghiệp còn hạn chế trong đầu tư cho nghiên cứu và phát triển, đặc biệt đầu tư nghiên cứu tại các cơ sở giáo dục đại học; một số trường đại học chưa có hành lang pháp lý và cơ chế tài chính linh hoạt để hợp tác sâu với doanh nghiệp; cơ chế chia sẻ lợi ích và quyền sở hữu trí tuệ trong các sản phẩm nghiên cứu chung còn chưa rõ ràng.

TRUNG TÂM CHUYỂN ĐỔI SẢN XUẤT TIÊN TIẾN - MÔ HÌNH KẾT NỐI THỰC TIỄN

Chia sẻ về các chính sách khuyến khích thúc đẩy liên kết ba nhà, ông Trần Nam Tú, Phó Vụ trưởng Vụ Khoa học Công nghệ (Bộ Giáo dục, Đào tạo), cho biết hiện nay, Việt Nam đang bước vào giai đoạn hội nhập và phát triển hệ sinh thái đổi mới sáng tạo, tập trung điều phối lợi ích giữa các bên, kiến tạo chuỗi đổi mới sáng tạo khép kín theo Nghị quyết 57-NQ/TW.

Luật Khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo 2025 thể hiện sự chuyển đổi mạnh mẽ từ quản lý đầu vào sang quản lý kết quả và hiệu quả đầu ra, đồng thời chấp nhận rủi ro trong nghiên cứu để khuyến khích sáng tạo.

Khung pháp lý cho hợp tác ba nhà được thể chế hóa qua Nghị định 180/2025/NĐ-CP về cơ chế, chính sách hợp tác công tư trong lĩnh vực phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số, cho phép cơ quan Nhà nước, trường đại học, viện nghiên cứu và doanh nghiệp cùng đầu tư, quản lý và vận hành các dự án khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo theo cơ chế PPP (hợp tác công - tư).

Theo đó, các bên được hưởng ưu đãi đầu tư, miễn giảm thuế và có quyền sở hữu, khai thác, thương mại hóa kết quả nghiên cứu.

“Đặc biệt, trường đại học và viện công lập được phép dùng tài sản công hoặc quyền sở hữu trí tuệ để góp vốn cùng doanh nghiệp; có cơ chế chia sẻ rủi ro, lợi nhuận và quyền sở hữu trí tuệ theo tỷ lệ góp vốn”, ông Tú thông tin.

Tại hội nghị Triển lãm "Thúc đẩy hợp tác ba nhà trong lĩnh vực công nghiệp", lãnh đạo HCMUTE đã đưa ra 3 đề xuất cụ thể để phát huy sức mạnh mối liên kết Ba Nhà:

Thứ nhất, phát huy vai trò "nhạc trưởng" của Nhà nước về hành lang pháp lý, đặc biệt là Nghị định về hợp tác ba nhà trong nghiên cứu và phát triển. Quan trọng hơn là cơ chế ưu đãi cụ thể để khuyến khích doanh nghiệp đầu tư vào nghiên cứu cùng các trường đại học, cũng như cơ chế chuyển giao kết quả nghiên cứu có lợi nhuận, đảm bảo hài hòa lợi ích các bên.

Thứ hai, tăng cường hợp tác chuyên môn sâu trong đào tạo và nghiên cứu khoa học, chuyển giao công nghệ. Kiến nghị Chính phủ, Bộ Giáo dục và Đào tạo có "đặt hàng" nghiên cứu chiến lược trong các lĩnh vực mũi nhọn như bán dẫn, AI, năng lượng tái tạo, giao cho các trường đại học và doanh nghiệp cùng thực hiện với vai trò "liên doanh nhà thầu".

Thứ ba, phát huy các lợi thế hiện hữu, chia sẻ nguồn lực. Lan tỏa mạnh mẽ tinh thần "đồng kiến tạo giá trị – đồng đầu tư – đồng hưởng lợi", xây dựng hệ sinh thái bền vững thông qua các hoạt động hỗ trợ, đầu tư cho đào tạo và nghiên cứu.

Tại sự kiện, Cổng thông tin Khu công nghiệp Việt Nam (VIZ) và HCMUTE đã cùng công bố sáng kiến thành lập Trung tâm chuyển đổi sản xuất tiên tiến (AMTC).  

Bà Nguyễn Thị Kim Khánh, Tổng Giám đốc VIZ chia sẻ: “Trung tâm sẽ thực hiện các hoạt động chính: nghiên cứu và trình diễn dây chuyền sản xuất, thiết bị công nghệ tiên tiến; tư vấn "may đo" lộ trình chuyển đổi cụ thể cho từng doanh nghiệp; đào tạo theo nhu cầu từ lãnh đạo đến công nhân trên hệ thống thật – robot, IoT, tự động hóa, nhà máy thông minh; và mô hình Smart Factory Demonstration để doanh nghiệp trải nghiệm trực tiếp”.

AMTC với mô hình phi lợi nhuận, do doanh nghiệp và nhà trường đồng kiến tạo, vận hành dựa trên giá trị chia sẻ sẽ rất cần cơ chế chính sách hỗ trợ để nhà trường hợp tác với doanh nghiệp sử dụng không gian, nhập khẩu máy móc, giảm thuế thiết bị nghiên cứu.

Trung tâm này kỳ vọng sẽ trở thành nút giao đổi mới sản xuất, nơi doanh nghiệp tìm giải pháp phù hợp, nhà nghiên cứu tiếp cận dữ liệu thực tiễn, sinh viên học tập trên hệ thống thật. Đây không chỉ là một mô hình, mà là một hành động cụ thể với sứ mệnh: thúc đẩy Việt Nam bước vào giai đoạn "Sản xuất tự lực – Công nghiệp tự cường – Phát triển bền vững."