VinaCapital mới đây vừa có thêm những phân tích sau khi ông Trump tái đắc cử Tổng thống Mỹ. Trong phân tích này, ông Michael Kokalari, Giám đốc phòng Phân tích Kinh tế vĩ mô và Nghiên cứu thị trường cho rằng Việt Nam là quốc gia hưởng lợi nhất ở châu Á trong nhiệm kỳ đầu tiên của ông Trump, trong nhiệm kỳ thứ hai có thể không mang lại nhiều lợi ích cho Việt Nam nhưng rủi ro rất thấp rằng các chính sách thuế quan của ông sẽ làm gián đoạn đà tăng trưởng của kinh tế Việt Nam.

Tuần trước, ông Trump đã chọn ông Scott Bessent, người được coi là Bộ trưởng Tài chính "lý tưởng" cho Việt Nam. Ông Bessent đã nhiều lần nói rằng các đề xuất thuế quan của ông Trump là cực đoan có thể sẽ được giảm nhẹ trong các cuộc đàm phán, thông báo gần đây của ông Trump về việc ông dự định áp thuế 25% với Canada và Mexico có thể nên được hiểu theo hướng này.

Quan trọng hơn với Việt Nam, ông Bessent ủng hộ việc xem xét các mục tiêu địa chính trị của Mỹ khi xác định mức thuế đối với từng quốc gia. Báo cáo mang tên "Hướng dẫn về cải cách hệ thống thương mại toàn cầu" được công bố rộng rãi sau khi ông Trump tái đắc cử do một cố vấn cấp cao về chính sách kinh tế trong nhiệm kỳ đầu tiên của ông Trump viết. Người này có bằng Tiến sĩ Kinh tế từ Đại học Harvard và được cho là có mối quan hệ mật thiết với ông Bessent.

Báo cáo này cho thấy niềm tin của lưỡng đảng về vai trò hữu ích của Việt Nam trong việc giúp Mỹ đạt được các mục tiêu địa chính trị đảm bảo rằng Việt Nam sẽ không bị ông Trump nhắm đến với các biện pháp thuế quan quá nặng nề.

Việc ông Trump tái đắc cử đã khiến một số tạp chí quốc tế cảnh báo rằng các chính sách thuế quan của ông có thể làm suy yếu nền kinh tế Việt Nam một cách nghiêm trọng. "Nhưng đây là những nhận định cực kỳ bi quan vì những tuyên bố này không kèm theo bằng chứng giải thích vì sao Việt Nam lại chịu sự suy giảm GDP nghiêm trọng như vậy", ông Michael Kokalari nhấn mạnh.

Khác với lo ngại các doanh nghiệp Hàn Quốc có thể trì hoãn hoặc giảm bớt đầu tư vào Việt Nam nếu ông Trump tiếp tục thực hiện kế hoạch áp dụng thuế suất 10-20% đối với tất cả quốc gia trừ Trung Quốc.

Tuy nhiên, các khoản đầu tư từ các công ty lớn của Hàn Quốc vẫn tiếp tục đổ vào Việt Nam bởi vì tiền lương ở các nhà máy của Hàn Quốc cao gấp gần 10 lần so với ở Việt Nam, và Hàn Quốc đang có tốc độ già hóa dân số nhanh hơn cả Nhật Bản vào thời kỳ đỉnh điểm của sự suy giảm nhân khẩu học. Các công ty này khó có thể thay đổi kế hoạch sản xuất tại Việt Nam nếu xuất khẩu từ Hàn Quốc và Việt Nam sang Mỹ gặp phải các gánh nặng thuế quan tương tự và có thể Việt Nam còn được hưởng đãi ngộ thuế quan thuận lợi hơn so với các quốc gia xuất khẩu tại châu Á khác dưới thời ông Trump.

Ông Trump muốn đưa các công việc sản xuất quay trở lại Mỹ. Ông đã công khai ý định sử dụng thuế quan để đạt được mục tiêu này. Cốt lõi của chiến lược thuế quan mà ông Trump có thể áp dụng là sử dụng thuế để: thứ nhất, gây áp lực để Trung Quốc, Đức và các quốc gia khác xây dựng nhà máy tại Mỹ; thứ hai thúc đẩy sự hợp tác rộng rãi cho một thỏa thuận Plaza Accord 2.0 nhằm làm giảm giá trị đồng USD khoảng 20%.

Mục tiêu thứ hai sẽ có lợi cho Việt Nam vì Ngân hàng Nhà nước Việt Nam đã linh hoạt điều hành tỷ giá VND theo đồng USD. Khi VND yếu hơn sẽ giúp tăng khả năng cạnh tranh xuất khẩu của Việt Nam trên thị trường toàn cầu. Cũng cần lưu ý rằng ông Bessent và những người khác ủng hộ việc áp dụng thuế quan dần dần để tránh làm rối loạn thị trường hoặc tăng lạm phát ở Mỹ.

Chiến lược ở trên có thể ảnh hưởng trung lập về mặt kinh tế đối với Việt Nam vì một số lý do. Tuy nhiên, cần nhận thức rằng phong cách đàm phán và giao tiếp của ông Trump trong nhiệm kỳ đầu khá thất thường và do đó những bài phát biểu bất ngờ và các bài đăng trên mạng xã hội của ông có thể tác động đến thị trường chứng khoán trên toàn thế giới và Việt Nam.

Dù vậy, có thể các thị trường sẽ ít bị ảnh hưởng bởi những phát ngôn của ông Trump lần này.

Rủi ro lớn nhất trước mắt đối với thị trường chứng khoán Việt Nam và các thị trường mới nổi khác là khả năng đồng USD tiếp tục tăng giá. Chỉ số USD/DXY đã tăng khoảng 7% trong thời gian trước và sau cuộc bầu cử, phần nào do lo ngại về thuế quan. Tỷ giá USD/VND đã giảm gần 5% tính đến thời điểm này trong năm và nếu chỉ số DXY tiếp tục tăng, mức giảm giá VND có thể vượt qua ngưỡng quan trọng 5% trong năm, khiến Ngân hàng Nhà nước phải thắt chặt chính sách tiền tệ và/hoặc tăng lãi suất để hỗ trợ đồng VND.

Cuối cùng, thặng dư thương mại của Việt Nam với Mỹ vào khoảng 100 tỷ USD, là thặng dư lớn thứ ba chỉ sau Mexico và Canada. Để đặt con số này vào ngữ cảnh, Bộ Tài chính Mỹ có ba tiêu chí để coi một quốc gia là "thao túng tiền tệ" trong đó có việc duy trì thặng dư thương mại kéo dài trên 30 tỷ USD. Vì lý do này và các lý do khác, Việt Nam cần có các biện pháp khẩn cấp để giảm thặng dư thương mại với Mỹ bằng cách tăng cường mua thêm các sản phẩm của Mỹ như động cơ máy bay, khí hóa lỏng LNG...