Thanh khoản liên tục sụt giảm những ngày gần đây khiến nhà đầu tư có cảm giác thị trường đang thiếu tiền. Tuy nhiên, luôn có biện pháp để kiểm chứng độ mạnh của dòng tiền.

Lịch sử lặp lại

Thông thường, việc thắt chặt tiền tệ dẫn đến những diễn biến không thuận lợi trên thị trường chứng khoán. Năm 2009, chính sách kích cầu tạo nên những đột biến của thị trường chứng khoán làm nảy sinh rất nhiều nghi vấn về việc dòng vốn “lỏng” này chạy vào chứng khoán. Rất khó để định lượng việc dòng vốn tăng lên là do vốn mới tự có hay vốn từ kênh ngân hàng, ngoại trừ số liệu thống kê về tăng trưởng cho vay đầu tư chứng khoán. Tuy nhiên đòn bẩy tăng lên là một yếu tố hỗ trợ rất mạnh cho dòng tiền.

Chính sách thắt chặt từ đầu năm nay thậm chí còn “khắc nghiệt” hơn với chứng khoán khi xác định rõ ràng định hướng giảm dòng vốn vào kênh đầu tư này. Hiệu ứng của chính sách đối với thị trường ít nhất thể hiện ở hai điểm quan trọng. Thứ nhất, “đánh” vào kỳ vọng tăng trưởng của doanh nghiệp, từ đó hạ kỳ vọng tăng trưởng của giá cổ phiếu. Thứ hai, hạn chế đòn bẩy khiến lượng vốn sẵn sàng giao dịch giảm đi.

Yếu tố kỳ vọng luôn là động lực đối với thị trường và tạo ra mối quan hệ mật thiết với các “loại tiền” của nhà đầu tư. Khi kỳ vọng tăng trưởng thấp, tỉ trọng danh mục sẽ được ưu tiên nghiêng về phía tiền mặt, hoặc không mua thêm khiến thanh khoản giảm. Thị trường ảm đạm, giá giảm khiến nhà đầu tư không sử dụng nhiều đòn bẩy vì rủi ro quá cao. Dòng vốn nằm im tạo cảm giác thiếu tiền nhưng thực chất là mức độ sẵn sàng giao dịch giảm. Nhà đầu tư chờ đợi một xu hướng cải thiện rõ ràng hơn mới đẩy mạnh mua vào, hoặc tạm thời chuyển vốn sang kênh cất giữ hiệu quả hơn như gửi tiết kiệm kỳ hạn ngắn.

“Nghi án” đỡ NAV

Cường độ giao dịch của nhà đầu tư nước ngoài tạo một số diễn biến tốt cuối tháng 3 vừa qua đã làm nổi lên nhận xét về khả năng làm đẹp giá trị tài sản ròng (NAV) của các quỹ. Tuy nhiên, mức độ mua ròng của khối ngoại thực tế cũng không có nhiều biến động và phụ thuộc vào tình trạng chung của thị trường hơn là chỉ đỡ NAV.

Thống kê trong tuần cuối tháng 3, tổng lượng vốn mua ròng trên cả hai sàn khoảng 212,26 tỷ đồng. Đây là mức tương đối cao so với 91,6 tỷ đồng tuần giữa tháng. Tuy nhiên, trước đó khối ngoại cũng đã có một tuần bán ròng 129,3 tỷ đồng. Riêng tại HSX, khối ngoại bán ròng qua khớp lệnh kéo dài từ đầu tháng 2 đến 21/3 mới chấm dứt.

Do đó, việc mua vào tăng lên trong tuần trước mang màu sắc của hoạt động “cover” lại danh mục hơn là để chốt NAV. Ba phiên đầu tháng 4, hoạt động giải ngân của nhà đầu tư nước ngoài vẫn bình thường, không đủ lớn để chiếm thị phần chi phối nhưng vẫn quanh mức 10% giá trị. Đặc biệt là giá trị bán từ đầu tháng đến nay rất thấp, tại HSX chỉ bình quân 14,4 tỷ đồng.

Dòng tiền hay kỳ vọng?

Trong quá khứ, những thời điểm thị trường bi quan nhất, chán nản nhất thường thanh khoản cũng rất thấp. Giá trị giao dịch giảm mạnh dẫn đến kết luận “vội vã” rằng dòng tiền cạn kiệt. Tuy nhiên, quan trọng hơn là mặt bằng của giá đang ở mức nào, đã đủ rẻ để khích lệ lòng tham hay chưa.

Sự bi quan ở thời điểm cùng cực thường được khuếch đại, cũng như sự hưng phấn thường quá “lố” ở thời điểm cao trào. Thanh khoản lớn lúc giá tăng dài và mạnh được xem là tốt, dù rất có thể đỉnh đang ở gần đâu đó. Thậm chí những đợt hồi giá khi vừa rời đỉnh được coi là “điều chỉnh cần thiết”. Ngược lại, khối lượng thấp ở vùng giá rất thấp sau một thời gian dài giảm được cho là dòng vốn cạn kiệt, dù không ai có thể nắm được chính xác lượng tiền mặt trong các tài khoản là bao nhiêu.

Một thực tế là trong bất cứ hoàn cảnh nào thị trường cũng vẫn có thanh khoản. Người bán luôn nghĩ mình bán đi rủi ro, trong khi người mua cho rằng mình đang mua cơ hội. Thanh khoản chỉ thay đổi do chiến thuật mua từng thời điểm khác nhau. Hiện tại, thị trường tràn ngập thông tin xấu và không khí bi quan là chủ đạo. Độ kỳ vọng tăng trưởng đang thấp hơn nhiều so với độ ngại rủi ro. Người mua quá cẩn trọng, chỉ mua giá thấp hoặc chờ đợi một sự buông xuôi của người bán.

Cách tốt nhất để kiểm tra lòng tham cũng như dòng tiền đang “ngủ”, là một mức giá đủ rẻ hay một điểm rơi tâm lý bi quan nhất.