Trên cánh đồng Công Chính, từng giàn hoa thiên lý trĩu bông, vàng óng dưới nắng sớm. Hương hoa thanh khiết theo gió bay xa, quyện vào tiếng cười giòn của bà con đang thoăn thoắt hái hoa.

Trước đây, Công Chính và nhiều vùng quê xứ Thanh chủ yếu trồng lúa, mía và bí xanh. Khi lúa được giá, người dân may mắn, nhưng khi mía rớt giá hay bí xanh ế ẩm, họ thường mất trắng. Có người phải thuê xe chở bí xanh đi đổ bỏ, gây xót xa. Cách làm nông phụ thuộc quá nhiều vào thị trường khiến không ít gia đình rơi vào cảnh nợ nần.

NHỮNG NGƯỜI TIÊN PHONG ĐỔI ĐỜI TỪ CÂY HOA

Trong bối cảnh ấy, một vài hộ dân nhận ra cơ hội từ cây hoa thiên lý loại cây leo dễ trồng, ít sâu bệnh, vốn đầu tư ban đầu không cao, nhưng thu hoạch đều và được giá. Ban đầu, chỉ vài hộ trồng thử trên diện tích nhỏ nhưng sau khi thấy hiệu quả, nhiều gia đình mạnh dạn chuyển đổi đất lúa, đất trồng mía sang trồng thiên lý.

Đến nay, toàn xã có khoảng 40 ha diện tích trồng thiên lý, riêng thôn Yên Bình chiếm tới 20 hecta, trong đó 12 hecta đạt chuẩn VietGAP. Loại cây này vừa hợp điều kiện thổ nhưỡng, khí hậu địa phương, vừa cho sản phẩm đáp ứng nhu cầu tiêu dùng rau sạch ngày càng tăng của thị trường.

Anh Nguyễn Trọng Diện, ở thôn Yên Bình, từng có nhiều năm làm thợ xây ở khắp nơi. Trong những chuyến đi, anh thấy nhiều mô hình trồng hoa thiên lý cho thu nhập ổn định. Năm 2017, anh quyết định thử sức với 1.500m2 đất. “Lúc đó, tôi chỉ nghĩ trồng cho vui, xem có hợp không. Ai ngờ mới 3 tháng, cây đã ra hoa, thương lái tìm đến tận vườn,” anh nhớ lại.

Tuy nhiên, khi đại dịch COVID-19 bùng phát khiến việc tiêu thụ sản phẩm gặp nhiều khó khăn, sản phẩm bị ùn lại, giá cả giảm. Dù nhiều người lo ngại sẽ phải từ bỏ cây trồng, nhưng anh Diện vẫn kiên trì với quyết định của mình. Anh chia sẻ: "Cây này có tuổi thọ từ 4-5 năm, lại ít tốn công chăm sóc. Chỉ cần giữ gìn được giống và giàn thì hoàn toàn có thể chờ đợi thời cơ tốt hơn."

Vượt qua khó khăn, đến năm 2023, anh mở rộng diện tích lên 2 hecta. Mỗi năm, anh thu hoạch khoảng 30 tấn hoa, bán giá trung bình 38.000–40.000 đồng/kg, sau khi trừ chi phí, thu lãi hàng trăm triệu đồng.

Mô hình của anh Diện đã tạo ra việc làm ổn định cho 10 lao động tại địa phương, mang lại thu nhập đáng kể cho họ. Anh chia sẻ: “Chi phí đầu tư ban đầu khoảng 100 triệu đồng/ha cho giàn, giống cây và công tác làm đất. Tuy nhiên, sau khi cây phát triển tốt, không cần tái đầu tư nhiều. Việc chăm sóc cũng rất đơn giản, chỉ cần bón phân thúc và giữ ẩm khi cây khi ra nụ.”

Câu chuyện của ông Lê Duy Sáu ở thôn Bình Yên cũng là minh chứng sống động. Trước đây, ông Sáu trồng ngô và mía, nhưng thu nhập bấp bênh. Năm 2020, ông chuyển sang trồng 10 sào hoa thiên lý. Giờ đây, sản lượng gần 90 tấn mỗi năm giúp ông thu về khoảng 200 triệu đồng. Ông chủ động tìm mối ở miền Bắc, bao tiêu toàn bộ sản lượng. Hai vợ chồng ông dậy từ tờ mờ sáng, thu hái hoa, vừa tiết kiệm chi phí nhân công, vừa giữ hoa tươi lâu. “Hoa hái sáng sớm để giữ hương và màu, sẽ bán được giá hơn,” ông Sáu chia sẻ.

VÙNG QUÊ ĐANG THAY DA ĐỔI THỊT

Theo ông Nguyễn Hữu Thủy, Giám đốc Hợp tác xã Dịch vụ Nông nghiệp Công Chính, hiện xã có gần 200 hộ trồng thiên lý, thu nhập bình quân 60–100 triệu đồng mỗi vụ, nhiều hộ đạt hàng trăm triệu đồng/năm. Chính quyền xã và hợp tác xã đã nhận được hỗ trợ 190 triệu đồng/ha đạt chuẩn VietGAP, đồng thời đầu tư hệ thống kênh mương, đường nội đồng để mở rộng diện tích và nâng cao hiệu quả sản xuất.

Cây hoa thiên lý sinh trưởng nhanh. Sau 4–5 tháng trồng đã cho hoa, mỗi vụ kéo dài 4–5 tháng, thu hái nhiều lứa trong năm. Việc nhân giống đơn giản: cắt đoạn dây bánh tẻ dài 7–10cm, giâm xuống đất là cây bén rễ, mọc mầm. Người trồng hầu như không phải dùng thuốc bảo vệ thực vật, sản phẩm an toàn, đáp ứng tiêu chuẩn nông nghiệp sạch.

Là một người trồng thiên lý lâu năm, ông Nguyễn Trọng Phương chia sẻ kinh nghiệm: “Khi cây ra nụ, phải bón thúc và phủ cỏ giữ ẩm. Hoa hái vào sáng sớm để giữ được độ tươi, mùi thơm và giá trị dinh dưỡng. Cây thiên lý hợp cả với diện tích nhỏ, gia đình ít đất vẫn có thể trồng được.”

Từ một loại cây leo quen thuộc nơi hàng rào, giờ đây hoa thiên lý đã vươn mình thành cây hàng hóa, góp phần thay đổi đời sống kinh tế của cả xã. Trên những con đường làng, dễ bắt gặp hình ảnh người dân đạp xe chở những sọt hoa xanh vàng, nụ hoa còn ướt sương, tỏa hương thơm nhẹ. Cánh đồng xưa vốn chỉ có màu xanh đơn điệu của lúa, nay đã thêm sắc vàng xen kẽ, tạo nên một bức tranh nông thôn sinh động.

Hoa thiên lý ở Công Chính không chỉ là sản phẩm bán ra thị trường, mà còn trở thành niềm tự hào của người dân. Với thu nhập cao, nhiều gia đình đã sửa sang nhà cửa, cho con cái học hành đầy đủ, mua sắm phương tiện sản xuất. Các hộ trồng thiên lý còn liên kết nhau để ổn định giá bán, cùng nhau tìm mối tiêu thụ dài hạn, tránh cảnh “được mùa mất giá” như trước đây.

Về phía chính quyền địa phương đang khuyến khích bà con chuyển đổi những diện tích cây trồng kém hiệu quả sang hoa thiên lý, đồng thời hướng tới xây dựng vùng sản xuất tập trung đạt tiêu chuẩn cao. Không chỉ cung ứng cho thị trường trong nước, nhiều doanh nghiệp đã đặt vấn đề thu mua để xuất khẩu, mở ra hướng đi mới cho loại cây này.

Giữa làng quê yên bình, mùi hương hoa thiên lý mỗi sớm mai như một lời báo hiệu mùa thu hoạch bội thu. Loài hoa từng gắn với ký ức bữa cơm quê giờ đã trở thành “cây làm giàu” cho nông dân, đem lại cuộc sống sung túc hơn.

Ở Công Chính hôm nay, câu chuyện về những giàn thiên lý không chỉ dừng lại ở màu hoa, mà còn là câu chuyện về khát vọng vươn lên, về một vùng đất đang từng ngày thay da đổi thịt nhờ bàn tay cần cù và sự mạnh dạn đổi mới của người dân.