Chuyển đổi số ngành Công thương: Động lực cho “chuyển đổi kép” và tăng trưởng bền vững

Phát biểu khai mạc diễn đàn Chuyển đổi số ngành Công Thương năm 2025 với chủ đề “Chuyển đổi kép: Số hóa chuỗi cung ứng – Xanh hóa tăng trưởng”, ngày 3/12/2025, ông Nguyễn Sinh Nhật Tân, Thứ trưởng Bộ Công Thương, cho rằng kinh tế số sẽ trở thành một trụ cột mới, giúp nâng cao năng suất, mở rộng thị trường và gia tăng khả năng chống chịu của nền kinh tế.

Năm 2025, thương mại điện tử và kinh tế số vẫn tiếp tục là điểm sáng. Hàng năm, thương mại điện tử Việt Nam đều có mức tăng trưởng 20-25%. Theo báo cáo Kinh tế số Đông Nam Á năm 2025 của Google Temasek, quy mô nền kinh tế Internet Việt Nam ước đạt 39 tỷ USD, thương mại điện tử được dự báo đạt mốc 25 tỷ USD và tiếp tục là trụ cột chính của nền kinh tế Internet. Phản ánh tiềm năng lớn, thị trường và sức bật của doanh nghiệp Việt Nam. Đây là một con số rất đáng khích lệ.

DỊCH VỤ CÔNG TRỰC TUYẾN NGÀNH CÔNG THƯƠNG ĐỨNG ĐẦU VỀ MỨC ĐỘ HÀI LÒNG

Đưa ra bức tranh về thực trạng chuyển đổi số ngành Công thương, ông Hoàng Ninh, Phó Cục trưởng Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số (Bộ Công Thương), cho biết thời gian qua ngành Công thương đã đạt nhiều kết quả đáng ghi nhận trong triển khai Chính phủ số, thể hiện qua 224 dịch vụ công trực tuyến toàn trình, tỷ lệ số hóa hồ sơ đạt 95,52%, hơn 691 nghìn bộ hồ sơ trao đổi qua Cơ chế một cửa ASEAN trong năm 2024 và trên 52.500 doanh nghiệp được phục vụ qua hệ thống.

Với kết quả này, Bộ Công Thương tiếp tục đứng đầu cả nước về mức độ hài lòng đối với dịch vụ công trực tuyến với điểm số tuyệt đối 18/18, trong đó tỷ lệ hài lòng đạt 100% với xử lý phản ánh – kiến nghị và 97,54% đối với tiếp nhận, giải quyết thủ tục hành chính.

Theo ông Ninh, kết quả không chỉ phản ánh cách tiếp cận “lấy người dùng làm trung tâm” mà còn tạo lập nền tảng dữ liệu quan trọng cho quá trình chuyển đổi số toàn ngành.

Trong phát triển kinh tế số, thương mại điện tử tiếp tục là động lực tăng trưởng chính với quy mô B2C năm 2024 đạt khoảng 25 tỷ USD, chiếm 10% tổng mức bán lẻ hàng hóa và dịch vụ tiêu dùng.

Chuyển đổi số trong công nghiệp – sản xuất thông minh ghi nhận nhiều tín hiệu tích cực, với chỉ số sản xuất công nghiệp (IIP) tăng 8,4% – mức cao nhất trong 5 năm; khoảng 90% doanh nghiệp chế biến, chế tạo đã triển khai một phần giải pháp số; 35% ứng dụng robot và cảm biến trong sản xuất, lắp ráp, đóng gói và giám sát chất lượng sản phẩm hàng hóa; và 10–12% doanh nghiệp đạt mức nhà máy thông minh 3.0.

Lĩnh vực năng lượng tiếp tục chuyển mình mạnh mẽ với việc áp dụng đo đếm thông minh, dữ liệu vận hành thời gian thực, AI dự báo phụ tải, hệ thống EMS trong doanh nghiệp, cùng việc mở rộng các mô hình năng lượng tái tạo.

Nhấn mạnh vai trò trung tâm của dữ liệu và tự động hóa trong vận hành hệ thống năng lượng hiện đại, ông Lê Nguyễn Trường Giang, Viện trưởng Viện Chiến lược chuyển đổi số, nhận định: "Việc ứng dụng các công nghệ tiên tiến từ phân tích dữ liệu lớn, IoT đến hệ thống điều khiển tự động đang mở ra cơ hội lớn để tối ưu hóa toàn bộ chuỗi sản xuất và phân phối năng lượng".

Các định hướng quan trọng bao gồm phát triển lưới điện thông minh, mô hình đo đếm và quản lý năng lượng theo thời gian thực, mở rộng hệ thống quản lý năng lượng thông minh trong công nghiệp, giao thông và xây dựng.

Tuy nhiên, ông Giang thẳng thắn chỉ rõ ngành năng lượng vẫn còn nhiều hạn chế, yếu kém đã được nêu ra trong Nghị quyết 55-NQ/TW, vẫn chưa được khắc phục triệt để. Nhiều chỉ tiêu của Nghị quyết 55 khó đạt được.

Thể chế, chính sách, công tác quản lý phát triển ngành năng lượng còn bất cập. Tiến độ thực hiện nhiều dự án điện còn chậm; tiềm năng về năng lượng chưa được khai thác hiệu quả. Hệ thống điện phát triển chưa đồng bộ, thông minh; lưới điện chưa kết nối hiệu quả với các dự án nguồn. Công nghệ trong một số lĩnh vực chậm được đổi mới; tỉ lệ nội địa hóa đối với một số thiết bị quan trọng chưa cao.

Chất lượng nguồn nhân lực, năng suất lao động trong một số lĩnh vực còn thấp; thị trường năng lượng cạnh tranh phát triển chưa đồng bộ, thiếu liên thông giữa các phân ngành.

KHUYẾN KHÍCH DOANH NGHIỆP ĐẦU TƯ CHUYỂN ĐỔI

Từ các kết quả trên, ông Hoàng Ninh khẳng định năm 2026 chuyển đổi số tiếp tục được xác định là nhiệm vụ chiến lược, gắn chặt với chuyển đổi xanh và phát triển bền vững, đồng thời là động lực quan trọng thúc đẩy tái cơ cấu toàn diện ngành Công thương đến năm 2030.

Năm 2026 sẽ chuyển từ quy mô sang chiều sâu, nhân rộng mô hình hiệu quả và tăng cường quản lý dữ liệu ngành với an toàn, an ninh thông tin. Ba trụ cột Chính phủ số – Kinh tế số – Xã hội số sẽ tiếp tục được triển khai nhất quán nhằm bảo đảm hiệu quả thực thi và mở rộng tác động của chuyển đổi số trên phạm vi toàn ngành.

“Đây sẽ là thời điểm ngành Công thương tạo lập một số đột phá chiến lược, bao gồm chuẩn hóa dữ liệu thương mại điện tử quốc gia, mở rộng mô hình nhà máy thông minh thế hệ 3.0–4.0 và triển khai đại trà đo đếm – quản lý năng lượng thông minh trên phạm vi toàn quốc”, ông Ninh nhấn mạnh.

Tuy nhiên, theo lãnh đạo Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số, các nhiệm vụ này chỉ có thể đạt hiệu quả khi có sự phối hợp đồng bộ giữa các bộ, ngành, địa phương và doanh nghiệp, bảo đảm chuyển đổi số mang lại giá trị đo đếm được cho nền kinh tế, từ dịch vụ tốt hơn cho người dân đến chi phí sản xuất thấp hơn, năng lượng sạch hơn và niềm tin thị trường cao hơn.

Ở góc độ ngành, ông Giang đề xuất tạo cơ chế thuận lợi, đủ mạnh, tự chủ cao để khuyến khích các doanh nghiệp năng lượng tăng cường đầu tư cho nghiên cứu và phát triển. Thành lập các trung tâm nghiên cứu, thử nghiệm, đổi mới sáng tạo và phòng thí nghiệm trọng điểm quốc gia trong lĩnh vực năng lượng; thu hút 60 - 80 dự án chuyển giao công nghệ tiên tiến.

Đồng thời, có cơ chế cho phép các trung tâm đổi mới sáng tạo được huy động nguồn lực từ khu vực tư nhân để đầu tư, hỗ trợ cho các doanh nghiệp, dự án đổi mới sáng tạo trong lĩnh vực năng lượng mới, năng lượng sạch.

Đẩy mạnh nghiên cứu, ứng dụng, chuyển giao các công nghệ tiên tiến, chuyển đổi số trong khai thác, sản xuất, truyền tải, phân phối và sử dụng năng lượng; nghiên cứu, phát triển công nghệ lưu trữ năng lượng.

Phát triển hệ thống lưới điện thông minh, hệ thống quản lý năng lượng thông minh trong công nghiệp, giao thông và xây dựng.

Hình thành cơ chế liên kết giữa các nhà khoa học, cơ sở đào tạo với doanh nghiệp trong lĩnh vực năng lượng thông qua các chương trình khoa học và công nghệ; lồng ghép hoạt động nghiên cứu và phát triển trong các chiến lược, quy hoạch, kế hoạch phát triển năng lượng.

Xây dựng đề án đẩy mạnh phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao cho ngành năng lượng, đưa vào danh mục ngành đào tạo trọng điểm. Đào tạo tối thiểu 25.000 - 35.000 kỹ sư, chuyên gia trong lĩnh vực năng lượng, đặc biệt ưu tiên cho ngành năng lượng hạt nhân…