Chuyện về cột đồng hồ ở đầu cầu Chương Dương

Trước năm 1983, ở phía Đông phố cổ Hà Nội, nơi giao điểm của các tuyến phố Trần Nhật Duật, Lương Ngọc Quyến, Hàng Muối, Hàng Chĩnh, Nguyễn Hữu Huân, có một đảo tròn để điều tiết giao thông. Trên đảo tròn đó có một cột đồng hồ. Cây cột được đúc bằng gang mang từ Pháp sang, được trang trí hoa văn, họa tiết rất tinh tế, trên đỉnh lắp một đồng hồ hai mặt hình tròn, một mặt quay hướng Bắc, một mặt quay hướng Nam. Người dân quen gọi là “cột đồng hồ”.

Địa danh “cột đồng hồ”, dù không chính thức ghi trong bản đồ, nhưng người Hà Nội nào cũng biết, ngay cả những chú nhóc nghịch ngợm và thanh niên “đầu gấu” ham đánh lộn cũng thường hẹn nhau ra đó là dễ biết điểm hẹn nhất.

Báo chí sách vở thường hay viết rằng: “Trước khi khánh thành cầu Long Biên, Đốc lý Hà Nội Pretre Charles (giữ chức vụ từ ngày 1/8/1901 đến 21/11/1901) đã cho dựng chiếc đồng hồ công cộng ngoài trời đầu tiên này. Ngày ấy, đồng hồ là vật dụng hiếm quý nên Hà Nội chỉ có dăm cái công cộng để báo giờ cho dân”.

Thế nhưng, cha tôi và những người bạn của ông, những người Hà Nội mà nay còn sống thì đều khoảng trên dưới 130 tuổi, lại kể rằng cái khu vực đặt cột đồng hồ ấy, thời xa xưa chính là bến tàu thuỷ của hãng Bạch Thái Bưởi. Và chính nhà tư sản dân tộc hiển hách này là người đã đặt cái cột đồng hồ đó tại đây để phục vụ cho các thuyền trưởng, thuỷ thủ và hành khách có cái mà trông giờ lên tàu, giờ khởi hành rời bến cho chính xác.

Sau này, vào tháng 10/1983, khi khởi công xây dựng cầu Chương Dương, người ta đã phá cái cột đồng hồ lịch sử có tuổi đời hàng trăm năm này đi.

Chuyện về cột đồng hồ ở đầu cầu Chương Dương - Ảnh 3

Một trong các đơn vị tham gia làm cấu Chương Dương ngày đó là Tổng công ty cầu đường số 12, ngày ấy hay gọi tắt là CC12, nghe như bí số của một đơn vị quân đội hay CA hơn là một doanh nghiệp.

Trụ sở của CC12 đóng trên đường Quốc lộ 5, ngay gần Xí nghiệp May 10 bên Gia Lâm (nay là Tổng công ty May 10).

Những năm đó, tôi đang là phóng viên của tờ Thời báo Kinh tế Việt Nam, có nhiều dịp sang Công ty CC12 làm việc. Chính vì thế mà tôi biết được một chi tiết thú vị nữa liên quan đến cây cột đồng hồ đầu cầu Chương Dương.

Giai đoạn đó, ông Hà Đình Cẩn là Tổng giám đốc của CC12, đã có một sáng kiến ấn tượng và cũng đầy văn hoá và nhân văn. Biết được lai lịch và giá trị lịch sử của cái Cột đồng hồ, ông Tổng giám đốc Hà Đình Cẩn đã ra lệnh cho công nhân của mình thận trọng tháo dỡ và mang về bảo quản nguyên vẹn tại trụ sở Tông công ty CC12 ở Cổ Bi, Gia Lâm. Nếu không có con mắt tinh đời và tầm nhìn văn hoá sâu xa của ông Tổng giám đốc Cẩn, thì cái cột đồng hồ lịch sử đó chắc chắn đã bị đem bán sắt vụn đồng nát ngay rồi.

Ngày ấy, CC12 hùng mạnh lắm, nên giữa thời bao cấp thiếu thốn khó khăn trăm bề mà CC12 vẫn xây được một cái trụ sở mới cao tầng rất to, trong thời bao cấp có thể coi là trụ sở nguy nga, hoành tráng. Khi việc xây trụ sở mới hoàn tất, trước ngày khánh thành công trình dăm hôm, Tổng giám đốc Cần mới bảo anh em công nhân vào kho, mang cái cột đồng hồ ra, rồi dựng lên như cái cột cờ chính giữa sân tiền sảnh Tổng công ty CC12.

Lá quốc kỳ cùng cờ hiệu của Tổng công ty CC12 được treo lên cái Cột đồng hồ cổ xưa đó. Cờ đỏ sao vàng phấp phới suốt 24/7/365 ngày trên cái Cột đồng hồ cũ của thời thực dân. Sản phẩm của nhà tư sản dân tộc Bạch Thái Bưởi, “ông Vua tàu thuỷ Bắc Kỳ”, giờ được những người thợ vô sản, những người công nhân cầu đường ngày ngày qua lại tự hào và thích thú chiêm ngưỡng. Ai ai cũng thấy vừa rất ý nghĩa vừa rất đẹp mắt, đẹp lòng.

Năm 2001, khi tiến hành cải tạo, nâng cấp cầu Chương Dương, Tổng công ty CC12 - đơn vị chủ lực xây dựng nút giao thông Nam Chương Dương, đã đề xuất lãnh đạo Bộ Giao thông vận tải (từ 1/3/2025 hợp nhất với Bộ Xây dựng và lấy tên mới là Bộ Xây dựng) xin được dựng lại cây cột đồng hồ ở khu vực ban đầu.

Được chấp thuận, Tổng công ty Cầu 12 đã dựng lại cây cột đồng hồ ngày xưa tại vị trí giao nhau giữa cầu và nút giao thông. Việc đặt lại cột đồng hồ về chốn cũ đã thể hiện tấm lòng của những người thợ cầu của ngành Giao thông Vận tải Việt Nam với Thủ đô thân yêu khi đó đang hướng tới kỷ niệm 1.000 năm Thăng Long - Hà Nội.

Chuyện về cột đồng hồ ở đầu cầu Chương Dương - Ảnh 4

Hôm nay là tròn 40 năm cầu Chương Dương chính thức được đưa vào sử dụng, (30/6/1985 - 30/6/2025). Về cây cầu Chương Dương- một trong những công trình giao thông quan trọng bậc nhất của Hà Nội vào thập niên 1980 thì nhiều người viết rồi, nên hôm nay tôi chỉ viết đôi chuyện xung quanh cái Cột đồng hồ ở đầu cây cầu ấy.

Khi viết về Cột đồng hồ, tôi nhớ về nhà tư sản dân tộc Bạch Thái Bưởi, nhớ về Tổng giám đốc CC12 Hà Đình Cần, về những người Việt Nam như họ trong lịch sử dựng xây đất nước xuyên qua 2 thế kỷ.

Rồi tôi cứ nghĩ, nếu như mọi ông Chủ tịch hay Tổng giám đốc các tập đoàn kinh tế bây giờ, nếu có được sự yêu quý lịch sử, tôn trọng các giá trị vật thể và phi vật thể của lịch sử cha ông để lại, gìn giữ bảo quản các hiện vật lịch sử dù bé nhỏ như cây Cột đồng hồ đầu cầu Chương Dương, thì Việt Nam ta sẽ không chỉ phát triển về kinh tế, mà nền lịch sử - văn hoá của đất nước cũng luôn được gìn giữ và phát huy

Đất nước khi ấy sẽ cất cánh bay lên, mà sẽ bay lên bằng trí lực và trái tim của những nhà doanh nghiệp, rất giỏi kiếm tiền nhưng luôn biết nâng niu, gìn giữ những giá trị văn hoá- lịch sử của cha ông để lại.

Và khi đó, Kỷ nguyên mới sẽ thực sự bắt đầu trên đất nước mình…

Chuyện về cột đồng hồ ở đầu cầu Chương Dương - Ảnh 5

VnEconomy 30/06/2025 06:00