Chiều 3/9, tại Trụ sở Chính phủ, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà chủ trì cuộc họp trực tiếp kết hợp trực tuyến với đại diện lãnh đạo các bộ, ngành, 13 tỉnh/thành phố, tập đoàn, hiệp hội doanh nghiệp... về dự thảo Nghị quyết về việc ban hành các cơ chế, chính sách đặc thù nhằm tháo gỡ khó khăn trong triển khai Luật Địa chất và khoáng sản năm 2024 (dự thảo Nghị quyết); dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Địa chất và khoáng sản năm 2024 (dự án Luật).

ĐIỀU TIẾT NGUỒN NGUYÊN VẬT LIỆU HIỆU QUẢ

Báo cáo tại cuộc họp về dự thảo Nghị quyết, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Trần Quý Kiên cho biết “Dự thảo Nghị quyết và dự án Luật sửa đổi nhằm tăng tính linh hoạt cho địa phương, rút ngắn thủ tục hành chính, điều tiết nguồn nguyên vật liệu hiệu quả, bảo đảm cung cấp nguyên liệu cho các dự án trọng điểm. Đồng thời, cụ thể hóa các cơ chế đặc thù đã ban hành trong Nghị quyết 106/2023/QH15 và các chỉ đạo về quản lý khoáng sản chiến lược, phục vụ phát triển kinh tế - xã hội và quốc phòng - an ninh”.

Về cơ chế khai thác khoáng sản vật liệu xây dựng nhóm III và IV, dự thảo Nghị quyết đề xuất rút gọn thủ tục hành chính, bỏ các bước phê duyệt chủ trương đầu tư, đánh giá tác động môi trường và yêu cầu phù hợp với quy hoạch địa chất - khoáng sản hiện hành, nhưng vẫn duy trì thăm dò, phê duyệt trữ lượng và cấp phép.

Các mỏ vẫn phải đảm bảo an toàn khai thác, sử dụng vật liệu nổ hợp pháp; đồng thời, tiếp tục cho phép gia hạn và điều chỉnh giấy phép khai thác nhằm nâng công suất phục vụ các dự án trọng điểm. Trong trường hợp khẩn cấp về thiên tai, dịch bệnh, quốc phòng - an ninh, các thủ tục về thăm dò, khai thác và đăng ký khoáng sản nhóm III, IV được rút gọn tối đa.

Một nội dung quan trọng khác là khoanh định khu vực không đấu giá quyền khai thác khoáng sản, chủ yếu áp dụng cho khoáng sản phục vụ các dự án trọng điểm quốc gia, dự án PPP, công trình đầu tư công, nguyên liệu cho nhà máy xi măng, khu du lịch nghỉ dưỡng và các nhà máy chế biến sâu đã hoạt động ổn định.

Các giấy phép cũ trước ngày 1/7/2005 cũng được điều chỉnh, cho phép tiếp tục khai thác phục vụ các dự án đã đăng ký.

Dự thảo Nghị quyết cũng mở rộng cơ chế thăm dò khai thác xuống sâu đối với các mỏ, đồng thời cho phép điều chỉnh giấy phép khai thác khoáng sản nhóm III và IV để phục vụ dự án trọng điểm, quốc phòng - an ninh và các công trình bổ sung vào danh mục trọng điểm của ngành Giao thông vận tải.

Một số nhiệm vụ có tính chất chuyên môn sâu, mang tính kỹ thuật cao và thường xuyên thuộc thẩm quyền của Thủ tướng Chính phủ đã được giao cho Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường. Chủ tịch UBND cấp tỉnh được thực hiện một số nhiệm vụ trước đây thuộc thẩm quyền của Thủ tướng Chính phủ và Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường nhằm tăng tính linh hoạt, kịp thời trong quản lý, khai thác tài nguyên khoáng sản phù hợp với điều kiện thực tế từng địa phương...

ĐẢM BẢO QUẢN LÝ DỰ TRỮ VÀ KHAI THÁC HỢP LÝ

Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà cho biết Luật Địa chất và khoáng sản năm 2024 có hiệu lực từ ngày 1/7/2025, nhưng trong quá trình triển khai đã bộc lộ những điểm chưa đáp ứng yêu cầu thực tiễn. Vì vậy, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã đề xuất xây dựng dự thảo Nghị quyết và dự án Luật theo đúng tinh thần chỉ đạo của Bộ Chính trị và Chính phủ.

Theo Phó Thủ tướng, một số vấn đề khó khăn, vướng mắc trong quá trình triển khai Luật Địa chất và Khoáng sản năm 2024 có thể coi là cá biệt.

Các giải pháp tháo gỡ được nêu trong dự thảo Nghị quyết cần thực hiện trong một thời gian nhất định để hoàn thành nhiệm vụ chính trị, nhưng sau đó cần chuyển sang giai đoạn bài bản thông qua sửa đổi, bổ sung Luật.

Về dự thảo Nghị quyết, Phó Thủ tướng nhấn mạnh, đây là cơ chế đặc biệt chỉ áp dụng trong trường hợp đặc biệt. Đó là các công trình quan trọng, trọng điểm quốc gia được phê duyệt ở cấp Trung ương. Còn ở địa phương phải là các dự án đầu tư công hoặc tư, bao gồm hạ tầng, nhà ở xã hội, bệnh viện, khu công nghiệp.

Dự thảo Nghị quyết cần ghi rõ những trường hợp được áp dụng cơ chế đặc biệt để tránh vướng mắc pháp luật, nhưng không được sử dụng để hợp thức hóa vi phạm pháp luật.

Phó Thủ tướng yêu cầu xác định rõ cách xử lý các quy hoạch chồng lấn như quy hoạch điện, quy hoạch chế biến, quy hoạch hạ tầng, “cần ưu tiên một lĩnh vực, đồng thời đảm bảo quản lý dự trữ và khai thác hợp lý”.

Các mỏ nguyên liệu đã cấp phép cần duy trì ổn định, không điều chỉnh đấu thầu hoặc cấp phép trùng lặp, đặc biệt đối với các mỏ đã có ranh giới khai thác.

Trước thực tế, nhiều mỏ có giá trị khoáng sản đi kèm lớn hơn khoáng sản chính hoặc các vật liệu công nghiệp nhưng vẫn được cấp phép dưới dạng khoáng sản thông thường, Phó Thủ tướng đề nghị đưa nội dung về khoáng sản chính và khoáng sản đi kèm vào dự án Luật sửa đổi theo hướng “khi thăm dò, khai thác, mọi tài nguyên cần được đánh giá dựa trên công nghệ hiện có và giá trị thực tế”.

Đối với cơ chế khai thác vật liệu xây dựng phục vụ các dự án đầu tư công (khoáng sản nhóm III, nhóm IV), Phó Thủ tướng nhấn mạnh, đây là tài nguyên quốc gia mà Nhà nước là đại diện quản lý và cấp phép khai thác.

Vì vậy, cần nghiên cứu phương án không thu phí khi cấp phép khai thác, mà chỉ tính chi phí khai thác, vận chuyển. Từ đó chuyển hóa tài nguyên thành vốn đầu tư cho các dự án công cộng, hạ tầng quốc gia và địa phương, giảm gánh nặng cho đầu tư công, tăng đóng góp của nhà nước cho các dự án.

Dự thảo Nghị quyết cần quy định rõ nguyên tắc, không bỏ các thủ tục khoa học, công nghệ, kỹ thuật, đặc biệt về thăm dò trữ lượng, đánh giá môi trường, phương án khắc phục môi trường khi thực hiện khai thác tài nguyên, khoáng sản, bảo đảm không gây ô nhiễm và sạt lở.

Liên quan đến cấp quyền khai thác tài nguyên, định giá và tính phí khai thác, Phó Thủ tướng yêu cầu thiết kế quy định cụ thể, tránh vướng mắc kéo dài nhiều năm. Các loại khoáng sản chiến lược cũng cần quy định nguyên tắc quản lý trong dự án Luật, chi tiết sẽ do Chính phủ, Bộ Nông nghiệp và Môi trường quy định.