Đại biểu Quốc hội đề nghị cần hoàn thiện khung pháp lý về “hàng không tầm thấp”

Tiếp tục chương trình Kỳ họp thứ 10, Quốc hội khoá XV, chiều 12/11, Quốc hội thảo luận tại hội trường về dự án Luật Hàng không dân dụng Việt Nam (sửa đổi). Đa số các đại biểu bày tỏ quan điểm thống nhất với sự cần thiết ban hành Luật, nhằm thể chế hóa các chủ trương lớn của Đảng về khoa học công nghệ, chuyển đổi số, hội nhập quốc tế, sắp xếp bộ máy và phát triển kinh tế tư nhân; đồng thời khắc phục các vướng mắc từ thực tiễn. Một vấn đề được nhiều đại biểu quan tâm cho ý kiến đó là đề xuất bổ sung quy định rõ ràng, cụ thể về “hàng không tầm thấp”, đặc biệt phương tiện bay không người lái (UAV).

LÀM RÕ KHÁI NIỆM VÀ PHẠM VI QUẢN LÝ VÀ QUẢN UVA LÝ THEO HƯỚNG THÔNG MINH, LIÊN NGÀNH

Theo đại biểu Nguyễn Hoàng Bảo Trân (TP.HCM), phương tiện bay không người lái (UAV) và hệ thống UAV (UAS) là lĩnh vực đang phát triển rất nhanh trên thế giới và Việt Nam cũng đang bắt đầu hòa vào xu hướng này. Hiệp hội Hàng không Quốc tế dự báo đến năm 2030, thị trường UAV thương mại toàn cầu có thể đạt hơn 90 tỷ USD, trong đó vận tải hàng không tầm thấp (dưới 500m) sẽ trở thành một ngành công nghiệp mũi nhọn.

Tại Việt Nam, UAV đã được sử dụng trong nhiều lĩnh vực như nông nghiệp công nghệ cao, khảo sát địa chất, giám sát công trình, truyền hình, du lịch và đặc biệt là logistics. Tuy nhiên, hiện nay vẫn chưa có quy định cụ thể về UAV và hệ thống UAS trong Luật Hàng không dân dụng. Các hoạt động chủ yếu dựa trên một số quy định trong nghị định và quyết định của Thủ tướng về quản lý vùng trời do Bộ Quốc phòng kiểm soát.

Đại biểu Nguyễn Hoàng Bảo Trân cho rằng để bảo đảm tính thống nhất và minh bạch, cần bổ sung vào phần khái niệm của Luật Hàng không dân dụng hai nội dung mới: “Phương tiện bay không người lái” là phương tiện hoạt động trên không, được điều khiển từ xa hoặc tự động mà không có người lái trực tiếp trên khoang; “Hệ thống phương tiện bay không người lái” là tổ hợp bao gồm phương tiện bay, thiết bị điều khiển, hệ thống thông tin, dữ liệu và các yếu tố kỹ thuật cần thiết để vận hành an toàn.

Đại biểu đề nghị quy định UAV bao gồm cả thiết bị phục vụ mục đích dân dụng như khảo sát, vận chuyển, nghiên cứu, quay phim, chụp ảnh, cứu hộ và các hoạt động thương mại hợp pháp. Việc xác định rõ khái niệm sẽ giúp cơ quan quản lý có căn cứ cấp phép, đăng kiểm, khai thác và xây dựng tiêu chuẩn kỹ thuật, an toàn bay tầm thấp trong tương lai.

Đại biểu Nguyễn Hoàng Bảo Trân nhận định, nếu sớm có hành lang pháp lý, việc ứng dụng UAV ở đô thị có thể hỗ trợ giảm tải giao thông, giảm khí thải, nâng cao tốc độ giao nhận trong thương mại điện tử, đồng thời phục vụ các hoạt động khẩn cấp như vận chuyển thuốc, thiết bị y tế, cứu hộ cứu nạn. Tuy nhiên, bên cạnh lợi ích, UAV cũng tiềm ẩn nguy cơ bị lợi dụng gây hại cho an ninh, quốc phòng hoặc phục vụ các hành vi phi pháp.

Do đó, đại biểu đề nghị xây dựng cơ chế quản lý thông minh, hiện đại, có sự phối hợp giữa các bộ, ngành. Cụ thể, cần định danh điện tử cho mỗi UAV, giới hạn độ cao và hành lang bay, công khai vùng cấm bay; tích hợp hệ thống giám sát bay vào mạng lưới điều hành hàng không, quốc phòng và công an. Đồng thời, cần quy định rõ trách nhiệm quản lý liên ngành giữa Bộ Xây dựng, Bộ Quốc phòng và Bộ Công an trong xử lý hành vi bay trái phép, vận chuyển hàng cấm hoặc xâm phạm khu vực cấm.

Đại biểu cũng đề xuất bổ sung một điều riêng trong dự thảo luật về “quản lý hoạt động phương tiện bay không người lái”. Theo đó, UAV hoạt động trong khu vực dân cư, đô thị hoặc khu vực trọng yếu phải được đăng ký định danh điện tử và khai báo hoạt động. Việc cấp phép, giám sát và quản lý UAV cần thực hiện theo cơ chế phối hợp giữa các bộ nêu trên. Chính phủ được giao quy định chi tiết khu vực cấm bay, hành lang bay, độ cao tối đa, phương án xử lý sự cố và cơ chế vô hiệu hóa UAV vi phạm.

Ngoài ra, cần khuyến khích nghiên cứu, phát triển công nghệ trong nước phục vụ quản lý UAV, bao gồm radar tầm thấp, bản đồ số và hệ thống định danh điện tử. Việc phát triển các nền tảng công nghệ nội địa sẽ hỗ trợ tăng năng lực giám sát, quản lý vùng trời và bảo đảm an toàn bay.

PHÁT TRIỂN KINH TẾ HÀNG KHÔNG TẦM THẤP 

Đại biểu Thạch Phước Bình (Vĩnh Long) đề xuất nghiên cứu bổ sung một chương hoặc một mục riêng về “hàng không tầm thấp”, xác định rõ phạm vi, độ cao, điều kiện cấp phép và cơ chế phối hợp quản lý. Ông cho rằng các máy bay nhỏ và UAV phục vụ nông nghiệp, du lịch, cứu hộ, vận chuyển hàng hóa đang phát triển nhanh, song pháp luật hiện hành vẫn còn thiếu quy định cụ thể. Đại biểu đề nghị cho phép thí điểm có kiểm soát đối với công nghệ mới, tạo không gian thử nghiệm linh hoạt để khuyến khích đổi mới nhưng vẫn bảo đảm an toàn vùng trời.

Đại biểu Dương Khắc Mai (Lâm Đồng) đánh giá cao việc cơ quan soạn thảo đã tiếp thu, bổ sung quy định áp dụng Luật Hàng không dân dụng đối với hoạt động hàng không tầm thấp. Tuy nhiên, ông đề nghị cần dành một chương riêng hoặc một điều riêng, quy định cụ thể hơn thay vì chỉ dừng ở một khoản (Khoản 4, Điều 3) như trong dự thảo hiện nay.

Đại biểu Ngô Trung Thành (Đắk Lắk) nêu rõ, khung pháp lý cho phát triển hàng không tầm thấp, đặc biệt là với tư cách một nền kinh tế hàng không mới, vẫn chưa được xác định đầy đủ. Luật Phòng không nhân dân hiện chỉ quy định một chương về máy bay không người lái, chủ yếu tập trung vào quản lý và bảo đảm an toàn phòng không. Dự thảo Luật Hàng không dân dụng lần này mới chỉ đề cập đến vận tải hàng không tầm thấp ở mức khuyến khích nghiên cứu và phát triển.

Đại biểu đề nghị xem xét bổ sung quy định thể hiện rõ quyết sách chiến lược của Quốc hội về phát triển mạnh mẽ hàng không tầm thấp, đặt nền móng cho nền kinh tế hàng không mới. Các giải pháp cụ thể có thể giao cho văn bản dưới luật quy định chi tiết. Cách tiếp cận này sẽ giúp luật đóng vai trò kiến tạo, tạo lợi thế cho đất nước trong quá trình phát triển nhanh và bền vững.

Đại biểu Trịnh Xuân An (Đồng Nai) cho rằng Luật Phòng không nhân dân đã có chương riêng về quản lý và đăng ký UAV, vì vậy Luật Hàng không dân dụng nên phát huy “tính kinh tế” của hàng không tầm thấp, gắn với phương tiện bay không người lái. Dự thảo quy định nguyên tắc tại Khoản 4, Điều 3 là hợp lý và nên giao Chính phủ hướng dẫn cụ thể để bảo đảm gắn kết giữa phát triển kinh tế và bảo vệ an ninh, quốc phòng.

Tiếp thu các ý kiến đại biểu, Bộ trưởng Bộ Xây dựng Trần Hồng Minh cho biết, việc ứng dụng phương tiện bay không người lái và các phương tiện bay tầm thấp đang ngày càng phổ biến, tạo ra một lĩnh vực kinh tế mới trong nhiều ngành như vận tải, du lịch, nông nghiệp, truyền thông, giải trí và khảo sát địa hình. Tuy nhiên, đây vẫn là lĩnh vực mới, nhiều quốc gia như Trung Quốc, Nhật Bản vẫn trong giai đoạn nghiên cứu, thử nghiệm và chưa triển khai đại trà.

Theo Bộ trưởng, trong quá trình nghiên cứu và thử nghiệm, các nước đều ban hành cơ chế quản lý và giám sát chặt chẽ, đặc biệt chú trọng yếu tố an ninh – quốc phòng. Vì vậy, dự thảo Luật Hàng không dân dụng Việt Nam (sửa đổi) lần này được xây dựng với mục tiêu hình thành nền tảng pháp lý cho sự phát triển của kinh tế hàng không tầm thấp, bảo đảm phát triển kinh tế – xã hội bền vững, đồng thời giữ vững an ninh, quốc phòng và trật tự xã hội.