Trung Quốc là nước sản xuất nhiều vàng hơn bất kỳ quốc gia nào trên thế giới, nhưng chỉ xếp thứ 8 trong danh sách các nước dự trữ nhiều vàng nhất.

Tuy vậy, từ năm 2003 tới nay, nước này đã nâng dự trữ vàng từ mức 400 tấn lên ít nhất 1.054 tấn bằng cách âm thầm gom mua từ các mỏ vàng trong nước và đã có những động thái để mở cửa rộng hơn thị trường vàng nội địa. Mới đây, Trung Quốc đã tăng số ngân hàng được phép giao dịch vàng quốc tế và công bố các biện pháp khuyến khích phát triển các sản phẩm đầu tư liên quan đến vàng.

Những thay đổi này diễn ra trong bối cảnh các nhà đầu tư của Trung Quốc tiếp tục bỏ những khoản tiền kỷ lục để mua vàng. Năm ngoái, các nhà đầu tư Trung Quốc đã mua 73 tấn vàng, tăng mạnh so với mức 18 tấn vào năm 2007.

Giới quan sát thuộc hai trung tâm tài chính New York và London cho rằng, Trung Quốc cho rằng, Trung Quốc vẫn gom mua vàng từ các mỏ trong nước nhằm đa dạng hóa danh mục đầu tư dự trữ ngoại hối đan gia tăng của nước này. “Giá vàng thế giới sẽ có biến động lớn nếu Trung Quốc mua vàng trên thị trường quốc tế với khối lượng lớn. Nhưng chúng tôi cho rằng, Trung Quốc vẫn đang tích lũy vàng, chỉ có điều là họ không mua ở thị trường quốc tế mà thôi”, một chiến lược gia về đầu tư nhận định.

Những quốc gia khác cũng có thể sẽ tăng mua vàng. Theo Giáo sư Rogoff, “nhiều khả năng, ngân hàng trung ương ở các nền kinh tế mới nổi sẽ muốn nâng tỷ lệ vàng trong dự trữ ngoại hối, đưa tỷ lệ này lên mức ngang bằng với mức ở các nước phát triển”. Theo lý giải của vị giáo sư này, điều này một phần xuất phát từ thực tế là, xu hướng dịch chuyển khỏi sự phụ thuộc thái quá vào đồng USD sang những đồng tiền khác như USD “không đủ để phòng ngừa rủi ro về khả năng - dù thấp nhưng không thể loại trừ - về khả năng leo thang của lạm phát trên phạm vi toàn cầu”.

Không chỉ các ngân hàng trung ương muốn mua vàng. Các ông chủ ngân hàng tư nhân cũng tham gia vào cuộc đua này. Adam Fleming là một ví dụ. Là cháu trai của Ian Fleming - người sáng tạo nên nhân vật huyền thoại James Bond - Adam Fleming đồng thời cũng là một nhà đầu tư say mê với vàng, từng có thời làm Chủ tịch hãng khai mỏ vàng lớn thứ 5 thế giới Harmony Gold Mining. Một trong số những nhà băng thuộc sở hữu của nhà Fleming đã được bán năm 2000 với giá 7,75 tỷ USD. Hiện gia đình này hiện vẫn còn trong tay một ngân hàng tư nhân và nhiều cơ sở làm ăn ở miền Nam châu Phi.

Trong cuộc trò chuyện với phóng viên Financial Times, ông Adam Fleming nói: “Vàng là ADN của tiền bạc. Khi tiền giấy mất giá, chỉ có các kim loại quý là còn giá trị”. Ông tin là vàng đã bắt đầu khẳng định lại vị trí của mình trên phương diện một đồng tiền thực sự. “Khối lượng tiền giấy đã đạt tới ngưỡng chưa từng thấy trước đây bao giờ. Tôi cảm thấy lo lắng cho thị trường tài chính”, ông phát biểu.

Có sự thao túng của các chính phủ?

Fleming cũng cho rằng, các chính phủ được lợi trong việc duy trì sự kém minh bạch trên thị trường vàng ở một mức độ nào đó, rằng hệ thống tiền giấy ngày nay phụ thuộc vào việc giữ bí mật nhiều vấn đề trong chính sách tiền tệ.

Ông chỉ trích quyết định của cựu Bộ trưởng Bộ Tài chính Anh Gordon Brown khi còn đương chức vào năm 1999 đã bán hơn 400 tấn vàng, tương đương khoảng một nửa dự trữ vàng của Ngân hàng Trung ương Anh (BoE) trong một loạt các cuộc đấu giá, để rồi mua vào ngoại tệ. Động thái đó đã gây nhiều tranh cãi, vì khi đó giá vàng chỉ ở mức bình quân 275 USD/oz, và đã vấp phải sự phản đối không hề nhỏ từ BoE. “Đó là một sai lầm thiếu khôn ngoan tới mức gây bất ngờ”, ông Fleming nói.

Theo ông Fleming, việc các chính phủ thao túng thị trường vàng đã không còn là chuyện mới. Ông lập luận rằng, điều này đã xảy ra từ giữa thập niên 1930, khi Tổng thống Mỹ Franklin Roosevelt cấm việc sở hữu vàng cá nhân, ngoại trừ vàng nữ trang. Đồng tình với lý thuyết của tổ chức GATA cho rằng các ngân hàng trung ương tới giờ vẫn che đậy hoạt động thao túng thị trường vàng, ông Fleming nhận định, không chỉ có vàng mà tất cả các đồng tiền cũng thường xuyên bị thao túng bởi các nhà hoạch định chính sách tiền tệ.

Những tin đồn gần đây nhất về sự thao túng giá vàng nổi lên lần đầu vào năm 1998, sau sự sụp đổ của quỹ đầu cơ Long Term Capital Management (LTCM). Theo GATA, vào thời điểm sụp đổ, LTCM đã bị thiếu hụt mất hơn 400 tấn vàng. GATA cũng nghi vấn khả năng vụ bán vàng đã đề cập ở trên của BoE (diễn ra ngay trước khi LTCM sụp đổ) có thể đã được dàn xếp để hỗ trợ cho các ngân hàng vàng có vàng để chốt các hợp đồng bán khống kim loại quý này. Cựu luật sư của LTCM đã lên tiếng phủ nhận sự nghi vấn này của GATA.

Nhìn lại, rõ ràng là quyết định của ông Gordon Brown bán ra một lượng lớn như vậy trong dự trữ vàng của nước Anh ở một mức giá thấp như vậy là một quyết định có sự tư vấn tồi. Tuy nhiên, mục đích chính thức của việc bán vàng này được công bố khi đó là tăng tỷ lệ nắm giữ các loại ngoại tệ và tài sản khác phục vụ lợi ích của nước Anh.

Một báo cáo về vụ bán vàng này do Văn phòng Kiểm toán Quốc gia Anh vào tháng 1/2001 kết luận, đợt bán vàng “được thực hiện theo quan điểm về biện pháp tốt nhất ở thời điểm đó”, đồng thời nhấn mạnh, các ngân hàng trung ương ở Canada, Hà Lan, Thụy Sỹ và Malaysia khi đó cũng mạnh tay bán vàng ra.

“Mục đích chính của việc bán vàng là tái cơ cấu dự trữ ngoại hối của nước Anh nhằm đạt tới sự cân bằng tốt hơn trong danh mục đầu tư thông qua việc tăng tỷ lệ nắm giữ tiền tệ. Quyết định trên được đưa ra trên cơ sở giá vàng trên thị trường suy giảm, từ mức 850 USD/oz vào tháng 1/1980 xuống còn bình quân 300 USD/oz từ năm 1998”, các nhà kiểm toán Anh viết.

Nhiều nhà kinh tế học cũng không đồng tình với quan điểm của GATA cho rằng, những nỗ lực thao túng thị trường đang cản trở sự tăng giá của vàng. “Thị trường vàng là một thị trường lớn và không nằm trong biên giới của quốc gia nào. Làm sao có thể có chuyện giá vàng bị thao túng mà vẫn tăng tới mức như vậy trong thập kỷ qua”, ông Jeffrey Nichols, Giám đốc điều hành công ty tư vấn American Precious Metals Advisers ở New York Mỹ, phát biểu.

Ông Martin Munrenbeeld, chuyên gia kinh tế trưởng của công ty Dundee Wealth Economics ở Canada, thì cho rằng: “Nhiều người đã thổi phồng về tầm quan trọng của vàng, khi tin là FED và Tổng thống Mỹ phải thao túng giá vàng”.

Dù đúng hay không đúng, những lời đồn đoán về việc các chính phủ thao túng giá vàng càng khiến kim loại này thêm phần huyền bí. Thậm chí, những người phủ nhận quan điểm này cũng cho rằng, quy luật cung-cầu có thể đẩy giá vàng lên cao nữa trong tương lai. Sản lượng vàng của các hãng khai mỏ ở Nam Phi, Australia, Trung Quốc và miền Tây nước Mỹ đang giảm xuống. Trong khi đó, các ngân hàng trung ương, các quỹ lương hưu và các nhà đầu tư cá nhân ngày càng tìm đến nhiều hơn với các bàn giao dịch vàng.

Ngoài ra, sự leo thang của giá vàng còn xảy ra đồng thời với sự bất mãn của công chúng trước việc các chính phủ không thể giải quyết những khó khăn của đất nước. Những báo cáo kinh tế đáng ngại vẫn đang phát đi từ nhiều nền kinh tế trên thế giới. Thâm hụt ngân sách, nợ công cao phổ biến khắp châu Âu. Tại Mỹ, tỷ lệ thất nghiệp đang cao ngất ngưởng, và Chủ tịch FED Ben Bernanke cho rằng, ngân sách liên bang đang trong tình trạng “không bền vững”. Nhiều nhà phân tích đang lo ngại rằng, kinh tế thế giới có thể rơi vào suy thoái kép.

Với tình hình như thế, không có gì là ngạc nhiên khi thế giới quay trở lại với vàng. Có thể nói, lợi ích của các nhà đầu tư mua vàng chưa chắc đã phải là một lá phiếu cho thấy sự tin tưởng ở kim loại quý, nhưng có thể là một lá phiếu về sự thiếu niềm tin vào các ngân hàng trung ương và chính phủ.