Chỉ phát biểu riêng về kinh doanh xăng dầu, tại phiên thảo luận của Quốc hội về tình hình kinh tế, xã hội sáng 30/10 đại biểu Lê Thị Nga nhấn mạnh, thực tế hiếm có một lĩnh vực nào mà tất cả các bên liên quan đều có rất nhiều bức xúc như xăng dầu.

Người tiêu dùng bất bình vì giá tăng nhanh giảm chậm, chất lượng kém. Doanh nghiệp, đại lý kêu lỗ, quản lý nhà nước lúng túng, ngân sách thất thu. Trong khi đó “lời hứa sửa đổi Nghị định 84 của hai bộ trưởng Bộ Công Thương và Bộ Tài chính đưa ra cách đây một năm vẫn chưa được thực hiện”, đại biểu Nga nhắc nhở.

Đặt vấn đề xăng dầu là mặt hàng chiến lược thiết yếu nhưng từ nhiều năm nay Chính phủ vẫn kiên trì điều chỉnh bằng văn bản dưới luật, đại biểu Nga đề nghị Quốc hội ban hành luật hoặc pháp lệnh về kinh doanh xăng, ràng buộc trách nhiệm của Quốc hội trong giám sát thi hành để bảo vệ tốt hơn quyền của người tiêu dùng.

Phân tích yếu tố thị trường và cạnh tranh, bà Nga chỉ ra điều bất thường khi nhiều lần tăng giá các doanh nghiệp đồng loạt tăng giống nhau cả về thời điểm, cho đây là dấu hiệu nhóm doanh nghiệp thống lĩnh thị trường (Petrolimex, PV Oil và Sài Gòn Petro) đã vi phạm Luật Cạnh tranh về cấm thỏa thuận ấn định giá làm hạn chế cạnh tranh.


Hệ lụy của việc này được bà Nga nhấn mạnh ở nghịch lý, đáng lẽ người tiêu dùng là đối tượng để các doanh nghiệp đầu mối chăm sóc cạnh tranh thì ngược lại đại lý bán lẻ mới là đối tượng giành nhau giữa các doanh nghiệp. Nếu bắt tay nhau để thống nhất giá thì các doanh nghiệp và đại lý đều có lợi, họ chẳng dại gì cạnh tranh giảm giá cho dân để giảm lợi của chính mình.

Đại biểu Nga cho rằng đã có đầy đủ căn cứ để Cục Quản lý cạnh tranh tiến hành một cuộc điều tra về lạm dụng vị trí thống lĩnh thị trường, nhưng do cơ quan chủ quản của Petrolimex và của Cục Quản lý cạnh tranh đều là Bộ Công Thương nên chưa từng có một cuộc điều tra nào được thực hiện.

Bởi vậy, không chỉ đề nghị Bộ trưởng Bộ Công Thương trả lời về vấn đề này mà bà Nga còn đề nghị Quốc hội sửa Luật Cạnh tranh, xây dựng cơ quan quản lý cạnh tranh độc lập với bộ chủ quản.

“Hiếm có quốc gia nào trên thế giới mà mỗi khi doanh nghiệp điều chỉnh giá, doanh nghiệp bị tố cáo vi phạm thì Cục Quản lý giá, thứ trưởng Bộ Công Thương lại đứng ra giải thích hộ doanh nghiệp như ở nước ta”, bà Nga than thở.

Vị đại biểu này cũng phản ánh rằng, thực tế vừa qua đã khiến cử tri đặt nhiều dấu hỏi về lợi ích nhóm, về tham nhũng trong kinh doanh quản lý điều hành xăng, dầu. Bà Nga đề nghị Bộ trưởng Bộ Công an chỉ đạo các cơ quan điều tra vào cuộc để trả lời cho công luận và cũng để bảo vệ uy tín của những cán bộ trong sáng và những doanh nghiệp làm ăn chân chính.

Từ thống kê mỗi lít xăng phải gánh đến 5 loại thuế và phí, nữ đại biểu đoàn Thái Nguyên đề nghị Quốc hội cần sớm bãi bỏ thuế tiêu thụ đặc biệt đối với xăng. Nhắc lại yêu cầu giải trình của Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã về quỹ bình ổn giá xăng dầu từ 2010, bà Nga đề nghị Chính phủ trả lời về những bất cập trong việc hình thành, trong quản lý và sử dụng quỹ. Đặc biệt hiện quỹ vẫn để tại doanh nghiệp có nhiều dấu hiệu của việc thiếu công khai, minh bạch, sử dụng sai mục đích, mập mờ tiền lãi thu được từ quỹ, người tiêu dùng được hưởng như thế nào từ chính đồng tiền của họ bỏ ra từ 3 năm nay chưa được làm rõ.

Vấn đề tiếp theo được đại biểu Nga “mổ xẻ” là việc Bộ Công Thương cho phép được tạm nhập, tái xuất đối với xăng, dầu là vô hình chung đã hợp pháp hóa qua hành vi buôn lậu để doanh nghiệp trốn thuế xuất khẩu và thuế nhập khẩu. Thực tế đã không kiểm soát được đường đi của xăng, dầu để doanh nghiệp trộn lẫn, không bóc tách được loại tái xuất với loại bán nội địa, cho tạm nhập rồi quên kiểm tra tái xuất để cho doanh nghiệp lũng đoạn thị trường.

Con số cụ thể để minh chứng là từ 2009-2012 các doanh nghiệp đã "quên" tái xuất gần 2 triệu tấn xăng, dầu. Bà Nga nhìn nhận, nếu doanh nghiệp tạm nhập lúc thuế 0% rồi bán trong nội địa với giá cơ sở có tính thuế nhập khẩu 12% thì lãi cực lớn. Còn nếu có bị phát hiện để truy thu thuế cũng không bị lợi nhuận chênh lệch, chưa kể nếu bắt tay với cán bộ hải quan tiêu cực thì chưa chắc đã bị phát hiện.

"Chính phủ cần làm rõ trách nhiệm của Bộ Tài chính, Bộ Công Thương. Bộ Công an cần vào cuộc làm rõ trách nhiệm của cá nhân và tổ chức vi phạm. Bộ Tài chính cần triệt để chống thất thu ở khâu này bù vào giá để giảm gánh nặng cho dân", đại biểu Nga tiếp tục đưa ra hàng loạt đề nghị.

Được mời phát biểu, Bộ trưởng Bộ Công Thương Vũ Huy Hoàng “đính chính” hội đồng cạnh tranh làm việc theo nguyên tắc là một cơ quan liên bộ, chứ không phải là của Bộ Công Thương.

"Tuy nhiên, để Cục Quản lý cạnh tranh trực thuộc Bộ Công Thương thì cũng có câu chuyện là vừa quản lý, vừa xử lý những việc hàng ngày. Vì thế chúng tôi cũng đã tiếp tục kiến nghị với Thủ tướng xem xét tách ra khỏi Bộ Công Thương, chỉ trực thuộc hội đồng cạnh tranh", Bộ trưởng giãi bày.

Bộ trưởng Hoàng cũng cho biết hiện nay Lào, Campuchia yêu cầu Việt Nam cung cấp xăng, dầu nên vẫn phải tạm nhập xăng, dầu để xuất lại cho hai nước này.


Khẳng định việc này là cần thiết, song Bộ trưởng Hoàng cũng thừa nhận có một số trường hợp lợi dụng cơ chế tạm nhập, tái xuất để buôn lậu, để trục lợi, cơ quan chức năng đã phát hiện và Chính phủ yêu cầu phải xử lý nghiêm.

Liên quan đến thị phần của các doanh nghiệp xăng dầu, ông Hoàng nói đến giờ phút này ngoài 12 doanh nghiệp hiện tại chưa có doanh nghiệp nào đăng ký thành lập thêm.

Bộ trưởng Hoàng cũng nhấn mạnh, việc chiếm 60% thị phần của Petrolimex là lịch sử để lại, bởi vì trước đây chỉ có một doanh nghiệp hoạt động xăng dầu với hệ thống kho bãi, hệ thống phân phối thì bây giờ đương nhiên phải còn tỷ lệ như vậy.

Trao đổi với VnEconomy, đại biểu Trần Ngọc Vinh (Hải Phòng) đồng tình với hàng loạt kiến nghị mà ông cho là rất xác đáng của đại biểu Nga. Tuy nhiên, ông cho rằng nếu có điều kiện để đại biểu Nga tranh luận lại với Bộ trưởng Hoàng thì vấn đề sẽ sáng rõ hơn.