Tháng 10/2019, hãng điện tử khổng lồ Samsung của Hàn Quốc đóng cửa nhà máy sản xuất smartphone cuối cùng tại Trung Quốc, sau gần 30 năm hoạt động tại khu tổ hợp Jinxinda ở thành phố Huệ Châu, Quảng Đông. 

Hãng này được cho là sẽ chuyển dây chuyển sản xuất từ Trung Quốc sang Việt Nam và Ấn Độ do cuộc chiến thương mại Mỹ - Trung và thất thế trước các nhà sản xuất điện thoại nội địa. 

60% cơ sở kinh doanh đóng cửa

Theo tờ South China Morning Post, sự ra đi của gã khổng lồ Hàn Quốc gây xáo trộn lớn tại thành phố Huệ Châu, được biết đến là trung tâm của ngành sản xuất Trung Quốc.

Li Bing, sở hữu một nhà hàng nhỏ tại Huệ Châu, hiện vẫn còn hình dung được cảnh sôi động và nhộn nhịp khi khách hàng từ nhà máy Samsung gần đó đổ tới tiệm ăn của mình. Nhưng giờ đây, nhà hàng của bà chỉ còn bàn ghế trống. Đây là cảnh tượng quen thuộc của nhiều hàng quán khác quanh khu tổ hợp Jinxinda, nằm ở trung tâm tỉnh Quảng Đông, suốt hai tháng qua. 

Suốt gần ba thập kỷ trước đó, nhà hàng của bà Li cũng như các cơ sở kinh doanh quanh Jinxinda được hưởng lợi từ hàng nghìn người lao động làm việc cho cơ sở sản xuất rộng hơn 120.000 m2 của Samsung.

Ít nhất 60% cơ sở kinh doanh quanh khu tổ hợp Jinxinda đã đóng cửa sau khi Samsung rời đi - Ảnh: SCMP.

"Trước khi nhà máy của Samsung đóng cửa, chúng tôi từng có doanh thu 60.000 - 70.000 Nhân dân tệ (8.500 - 9.900 USD) một tháng. Hầu hết khách hàng là nhân viên và nhà cung cấp của Samsung. Nhưng bây giờ doanh thu của chúng tôi chỉ còn vài trăm Nhân dân tệ một ngày, mỗi tối chỉ phục vụ hai hoặc ba bàn", Li chia sẻ. 

Vì không có nhà máy mới nào mở thay thế Samsung, ít nhất 60% cơ sở kinh doanh quanh khu vực này đã phải đóng cửa và dự kiến sẽ có thêm nhiều nơi ngừng hoạt động trong vài tuần tới nếu tình hình không cải thiện. 

Các nhà máy hoạt động cầm chừng

"Samsung là doanh nghiệp sản xuất hàng đầu thế giới. Nhà máy tại Huệ Châu của họ đã xây dựng cả một hệ sinh thái các chuỗi cung ứng tại Quảng Đông và nhiều tỉnh gần đó trong 20 năm qua", Liu Kaiming, viện trưởng Viện Quan sát Đương đại, chuyên giám sát điều kiện làm việc tại các nhà máy ở Trung Quốc, cho biết. 

"Ít nhất 100 nhà máy tại Quảng Đông sẽ phải đóng cửa. Họ không thể hoạt động nếu không có nhà máy ở Huệ Châu của Samsung, chưa tính các cửa hàng và nhà hàng nhỏ quanh khu vực". 

Ảnh hưởng của việc Samsung đóng cửa cũng lan tới tận Changan, thành phố Đông Quan, cách Huệ Châu khoảng 100 km về phía tây. Tại đây, hàng nghìn lao động nhập cư và giám đốc của một nhà máy từng thuộc sở hữu của công ty robot hàng đầu Trung Quốc Janus Intelligent Group, chịu ảnh hưởng nặng nề khi không còn đơn hàng. Một số người được yêu cầu nghỉ ba tháng, trong khi một số khác thì chỉ làm việc một hoặc hai ngày mỗi tuần. Samsung là khách hàng lớn nhất của công ty này từ cuối những năm 2000. 

Năm ngoái, Janus báo lỗ ròng 2,86 tỷ USD (405 triệu USD) do lượng đơn hàng từ Samsung giảm một nửa từ quý 4/2018. Hồi tháng 9, Janus bán phần lớn cổ phần tại nhà máy ở Đông Quan cho công ty Firstar Panel Technology. 

Từ tháng trước, 2/3 công nhân của nhà máy này (hơn 3.000 người) được thông báo rằng họ không cần phải làm việc vì nhiều lý do, nhiều người được yêu cầu làm việc cách ngày. 

Chỉ vài năm trước, với đơn hàng đều đặn từ Samsung, nhà máy này có tới hơn 10.000 nhân viên. Các cơ sở sản xuất của Janus nằm ở cả hai bên đường và một bến xe buýt gần đó thậm chí còn được đặt theo tên công ty này. 

"Vào thời kỳ cao điểm, nhà máy này thuê hơn 40 tòa nhà 6-7 tầng gần đây để làm ký túc xá cho nhân viên, nhưng giờ đây còn số này đã giảm xuống còn 20", một nhân viên của Janus cho biết. 

Gã khổng lồ rời đi, "thành phố ma" ở lại

Trở lại Huệ Châu, chính quyền địa phương vẫn chưa xác nhận kế hoạch tiếp theo cho cơ sở sản xuất bỏ trống mà Samsung để lại, còn người dân thì mong ngóng sẽ sớm có một công ty thay thế. 

"Chi tiêu tiêu dùng ở đây ngày càng trở nên tồi tệ và đang chết dần", Li Hua, chủ một cửa hàng tiện lợi, cho biết. "Doanh thu của chúng tôi đã giảm ít nhất 80% so với hồi tháng 8. Từ tháng 9, lượng lớn công nhân (của Samsung) bắt đầu rời đi".

"Tất cả các cơ sở kinh doanh ở đây - hiệu thuốc, siêu thị, nhà hàng, quán cafe intenet, nhà trọ... đều sống dựa vào tiêu dùng của nhân viên và công nhân Samsung", Liu cho biết. 

"Tại khu tổ hợp Jinxinda, có khoảng 100 tòa nhà chung cư, từ 6-7 tầng, rộng khoảng 1.000 m2; chủ yếu được thuê bởi công nhân của Samsung", Huang Fumin, quản lý bán hàng tại hãng môi giới bất động sản Huizhou Star, cho biết. "Ngay sau khi nhà máy Samsung đóng cửa, giá nhà đã giảm từ 4,8 triệu Nhân dân tệ (680.000 USD) xuống 3,8 triệu Nhân dân tệ (540.000 USD) nhưng không có người nào quan tâm cả".

"Trước đây, các chung cư này đều chật kín công nhân từ Samsung và nhà máy của các nhà cung cấp cho Samsung quanh đó. Bất kể đêm muộn, công nhân luôn ra vào tấp nập, ăn uống tại các nhà hàng, chơi game tại các quán internet. Nhưng hiện nơi này giống như một thị trấn ma vào ban đêm bởi hầu hết căn nhà không có người ở".

"Giờ đây chúng tôi chỉ mong chính quyền sớm đa vào thay thế bằng một nhà máy có 2.000 - 3.000 nhân viên. Chỉ có vậy chúng tôi mới sống được", bà chủ nhà hàng Li Bing cho biết.

Nhà máy tại Huệ Châu của Samsung ra đời vào tháng 8/1992, sản xuất những sản phẩm tiêu dùng đời mới và nổi tiếng nhất của Samsung, từ radio những năm 1990, máy chơi nhạc đầu những năm 2000 cho tới smartphone từ năm 2007. 

Vào thời hoàng kim năm 2011, khi Samsung đạt doanh số smartphone lớn nhất thế giới, hai nhà máy tại Huệ Châu và Thiên Tân của hãng này sản xuất lần lượt 70,14 và 55,64 triệu chiếc. Năm 2017, nhà máy tại Huệ Châu của Samsung sản xuất 62,57 triệu điện thoại, mang về cho thành phố này 105,2 tỷ Nhân dân tệ (15 tỷ USD), chiếm 31% tổng kim ngạch và đưa Huệ Châu vào top 10 địa phương xuất khẩu lớn nhất Trung Quốc.