Tại phiên thảo luận Quốc hội về cơ chế phát triển đường sắt đô thị, bà Nguyễn Thị Lệ, Chủ tịch Hội đồng nhân dân TP.HCM, nhấn mạnh rằng hệ thống giao thông công cộng hiện đại chính là yếu tố then chốt để thành phố giải quyết tình trạng ùn tắc giao thông, ô nhiễm môi trường và quá tải hạ tầng.

Tuy nhiên, các tuyến metro còn lại vẫn chỉ dừng ở mức quy hoạch, chưa thể triển khai do thiếu nguồn lực và cơ chế thực hiện.

"Nếu không có những giải pháp đột phá, hệ thống metro sẽ tiếp tục là những dự án 'trên giấy', không thể sớm đầu tư để phát huy vai trò thực sự trong việc hiện đại hóa hệ thống giao thông đô thị TP.HCM", Chủ tịch Hội đồng nhân dân TP.HCM khẳng định.

Theo bà Lệ, từ ngày 22/12/2024, tuyến metro số 1 Bến Thành - Suối Tiên chính thức đi vào vận hành, và lượng hành khách sử dụng tuyến metro này đã vượt dự kiến, giúp giảm đáng kể áp lực giao thông tại khu vực phía Đông TP.HCM. Điều này chứng tỏ rằng người dân sẵn sàng chuyển sang sử dụng phương tiện giao thông công cộng, nếu hệ thống metro được đầu tư bài bản, đồng bộ và đúng tiến độ.

Tuy nhiên, bà Lệ cũng cho biết, sự kỳ vọng của người dân không chỉ dừng lại ở tuyến metro số 1. Bà nhấn mạnh tuyến metro số 2 Bến Thành - Tham Lương đã hoàn thành công tác giải phóng mặt bằng, nhưng vẫn thiếu cơ chế đủ mạnh để triển khai đầu tư xây dựng. Đây là tuyến metro quan trọng đi qua nhiều khu dân cư đông đúc, giúp giảm áp lực giao thông khu vực phía Bắc - Tây TP.HCM, vì vậy việc khởi công tuyến metro này là yêu cầu cấp thiết.

Ngoài ra, các tuyến metro khác vẫn chỉ ở giai đoạn quy hoạch và chưa thể triển khai do thiếu nguồn lực và cơ chế thực hiện. Bà Lệ cảnh báo rằng nếu không có những giải pháp đột phá, hệ thống metro sẽ tiếp tục là những dự án "trên giấy", không thể phát huy vai trò quan trọng trong việc hiện đại hóa giao thông đô thị TP.HCM.

Để giải quyết vấn đề này, TP.HCM và Hà Nội đã phối hợp xây dựng cơ chế đặc thù và trình Bộ Giao thông Vận tải báo cáo Chính phủ và Quốc hội. Cơ chế này nhằm đẩy nhanh tiến độ dự án, khai thác quỹ đất dọc tuyến metro theo mô hình TOD (phát triển đô thị theo định hướng giao thông công cộng). TP.HCM cũng đề xuất huy động vốn linh hoạt, bao gồm phát hành trái phiếu đô thị và khai thác quỹ đất dọc các tuyến metro, đồng thời bố trí nguồn vốn từ ngân sách trung ương.

Bên cạnh đó, TP.HCM kiến nghị áp dụng cơ chế chỉ định thầu để rút ngắn thời gian triển khai, đơn giản hóa thủ tục phê duyệt đầu tư và phân cấp mạnh mẽ để các địa phương có quyền quyết định phương thức lựa chọn nhà thầu, nhà đầu tư. Thành phố cũng mong muốn thử nghiệm cơ chế đặc thù về thủ tục đầu tư để chủ động hơn trong việc kêu gọi vốn và triển khai các tuyến metro mới.

Bà Nguyễn Thị Lệ đề nghị Quốc hội xem xét và thông qua các cơ chế này để đẩy nhanh tiến độ xây dựng metro, đặc biệt là tuyến metro số 2 và các tuyến tiếp theo.

Tại phiên thảo luận, Đại biểu Trương Trọng Nghĩa cũng chia sẻ về những kỳ vọng từ 20 năm trước khi TP.HCM dự định có 6 tuyến metro. Tuy nhiên, đến nay, chỉ có 1 tuyến hoàn thành. Ông cho rằng, nếu TP.HCM có thêm 3 tuyến metro, sự phát triển của thành phố sẽ có bước tiến vượt bậc. Ông khẳng định, nếu trong 5 năm tới, TP.HCM có tuyến metro số 2 và các công trình giao thông khác, thành phố sẽ đóng góp lớn cho đất nước.

Bà Nguyễn Thị Lệ cũng khẳng định rằng, nếu các cơ chế đặc thù được thông qua, TP.HCM sẽ lập ngay kế hoạch và lộ trình cụ thể để xây dựng 7 tuyến metro với tổng chiều dài 355 km từ nay đến năm 2035. Thành phố cũng sẽ nghiên cứu việc thành lập Quỹ phát triển metro TP.HCM, với sự tham gia của ngân sách trung ương, địa phương và khu vực tư nhân. Đồng thời, TP.HCM sẽ tiếp tục phối hợp với các tỉnh lân cận để triển khai các tuyến metro liên vùng, xây dựng nền tảng cho hệ thống giao thông hiện đại của toàn khu vực Đông Nam Bộ.