Liên quan đến nhu cầu sử dụng và tình hình cung cấp vật liệu cho các dự án thành phần cao tốc Bắc - Nam giai đoạn 2021 - 2025, báo cáo của Bộ Giao thông vận tải nêu rõ nhiều vướng mắc, gây ảnh hưởng lớn đến tiến độ, kế hoạch triển khai thi công của các nhà thầu.

LO THIẾU HỤT, CHẬM CUNG ỨNG VẬT LIỆU

Chẳng hạn, về vật liệu cát, tổng nhu cầu dự án  từ tỉnh Hà Tĩnh đến tỉnh Khánh Hòa (Bãi Vọt - Hàm Nghi; Hàm Nghi - Vũng Áng; Vũng Áng - Bùng; Bùng - Vạn Ninh; Vạn Ninh - Cam Lộ; Quảng Ngãi - Hoài Nhơn; Hoài Nhơn - Quy Nhơn; Quy Nhơn - Chí Thạnh; Chí Thạnh - Vân Phong và Vân Phong - Nha Trang) cần khoảng 9,67 triệu m3. Trong đó 4,29 triệu m3 được sử dụng từ 82 mỏ đang khai thác với tổng trữ lượng khoảng 11,32 triệu m3, tổng công suất khai thác khoảng 1,70 triệu m3/năm. Còn lại 5,38 triệu m3 được sử dụng từ 16 mỏ chưa khai thác có tổng trữ lượng 10,06 triệu m3.

Đối với các mỏ đang khai thác, công suất các mỏ trên địa phận một số tỉnh cơ bản đáp ứng nhu cầu do chủ yếu sử dụng cát cho hạng mục bê tông xi măng. Riêng các mỏ trên địa bàn tỉnh Hà Tĩnh, Bình Định, Phú Yên (sử dụng cho công tác xử lý nền đất yếu) và một số mỏ trên địa bàn tỉnh Khánh Hòa đã hết hạn thời gian khai thác, tạm dừng khai thác nên chưa đáp ứng do còn cung cấp cho các dự án của địa phương.

"Các chủ đầu tư, nhà thầu đang phối với với chủ mỏ và các cơ quan chức năng của địa phương kiến nghị UBND các tỉnh nâng công suất 39 mỏ, gia hạn giấy phép 5 mỏ để đảm bảo đủ nhu cầu cho các dự án thành phần đoạn qua địa bàn tỉnh", Bộ Giao thông vận tải cho biết.

Đối với mỏ mới giao nhà thầu khai thác theo cơ chế đặc thù, đến nay các nhà thầu đã trình 13/16 hồ sơ đăng ký khối lượng khai thác với tổng trữ lượng 5,65 triệu m3; UBND các tỉnh đã xác nhận bản đăng ký khối lượng khai thác 2/13 mỏ cho các nhà thầu với tổng trữ lượng 1,13 triệu m3.

Tuy nhiên đến nay các nhà thầu chưa khai thác được cát do các địa phương đang điều chỉnh quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất, hoàn thiện thủ tục thuê đất, dự kiến cuối tháng 7/2023 mới có thể khai thác được. 

Hay về vật liệu đất, đối với mỏ mới giao nhà thầu khai thác theo cơ chế đặc thù, đến nay các nhà thầu đã trình 55/71 hồ sơ đăng ký khối lượng khai thác với tổng trữ lượng 53,31 triệu  m3; UBND các tỉnh đã xác nhận bản đăng ký khối lượng khai thác 26/55 mỏ với tổng trữ lượng 32,02 triệu m3 cho các nhà thầu, đáp ứng khoảng 68% nhu cầu dự án.

Tuy nhiên, đến nay các nhà thầu mới khai thác được đất từ 9/26 mỏ với tổng trữ lượng khoàng 6,41 triệu m3 chỉ đáp ứng khoảng 15% nhu cầu.

Các mỏ còn lại chưa khai thác được do việc thương thảo với chủ sở hữu đất về giá chuyển nhượng, thuê quyền sử dụng đất, nhận góp vốn bằng quyền sử dụng đất để sản xuất, kinh doanh theo quy định tại Điều 73 Luật Đất đai gặp nhiều khó khăn; một số mỏ phải thực hiện các thủ tục chuyển mục đích sử dụng rừng, mục đích sử dụng đất.

NĂM KIẾN NGHỊ ĐỂ ĐÁP ỨNG NHU CẦU VẬT LIỆU

Sau khi ghi nhận khó khăn về cung ứng vật liệu xây dựng tại các dự án thành phần của cao tốc Bắc Nam phía Đông giai đoạn 2021 - 2025, Tổ công tác của Bộ Giao thông vận tải kiến nghị Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo các bộ, ngành, địa phương, để đáp ứng nhu cầu vật liệu xây dựng phục vụ thi công, hoàn thành dự án.

Cụ thể, một là, Tổ công tác kiến nghị Thủ tướng chỉ đạo Bộ Tài nguyên và Môi trường tham mưu Chính phủ ban hành Nghị quyết sửa đổi, bổ sung Nghị quyết số 18/NQ-CP ngày 11/2/2022 theo hướng sau.

UBND các tỉnh từ Hà Tĩnh đến Khánh Hòa được phép quyết định nâng công suất các mỏ cát đã cấp phép, đang hoạt động, còn thời hạn khai thác như đã áp dụng cho các mỏ cát đang khai thác khu vực đồng bằng sông Cửu Long. Đồng thời, được phép sử dụng các mỏ vật liệu nằm trong hồ sơ khảo sát vật liệu xây dựng (sau khi đã rà soát, bổ sung) phục vụ dự án đường cao tốc để cung cấp phục vụ thi công các khu tái định cư phục vụ giải phóng mặt bằng dự án đường cao tốc. Yêu cầu các địa phương quản lý chặt chẽ, bảo đảm chỉ sử dụng vật liệu cho việc thi công các khu tái định cư của dự án.

Hai là, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn sớm nghiên cứu và hướng dẫn việc nộp tiền trồng rừng thay thế vào Quỹ đối với các địa phương không còn diện tích trồng rừng thay thế hoặc diện tích còn lại không đủ để trồng rừng thay thế với tinh thần rút ngắn thời gian chuyển mục đích sử dụng rừng.

Về lâu dài, nghiên cứu sửa đổi, bổ sung Thông tư số 25/2022/TT-BNNPTNT ngày 30/12/2022 để tháo gỡ vướng mắc, rút ngắn thời gian thực hiện trồng rừng thay thế nhằm đẩy nhanh thủ tục chuyển mục đích sử dụng rừng; hướng dẫn các địa phương tiếp tục thực hiện thủ tục chuyển đổi mục đích sử dụng rừng theo chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ tại Thông báo số 175/TB-VPCP ngày 11/5/2023 và thực hiện công tác quản lý, sử dụng tầng đất mặt theo quy định tại Điều 14 Nghị định số 94/NĐ-CP của Chính phủ, phù hợp với tình hình thực tế.

Ba là, Bộ Xây dựng chủ trì, phối hợp với Bộ Giao thông vận tải, Tài nguyên và Môi trường, Tài chính, các địa phương để hướng dẫn các chủ đầu tư xác định giá vật liệu tại mỏ gồm giá chuyển nhượng, thuê quyền sử dụng đất, đền bù cây cối, hoa màu…

Bốn là, Bộ Giao thông vận tải chỉ đạo các chủ đầu tư, nhà thầu thi công: phối hợp chặt chẽ với các cấp chính quyền địa phương, các cơ quan chức năng của tỉnh trong quá trình lập, trình, hoàn thiện hồ sơ khai thác mỏ; thủ tục đất đai và thương thảo với các chủ đất khu vực mỏ. 

Năm là, Ủy ban nhân dân các tỉnh, thành phố chỉ đạo các cơ quan chức năng của tỉnh và chính quyền địa phương thực hiện các bước, trình tự, thủ tục khai thác vật liệu xây dựng bảo đảm tuân thủ hướng dẫn của Bộ Tài nguyên và Môi trường (bao gồm cả các thủ tục về đất đai), tránh phát sinh các thủ tục hành chính.

Thực hiện song song, đồng thời các thủ tục trong quá trình thẩm định hồ sơ, đặc biệt chủ động thực hiện điều chỉnh quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất.

Cùng với đó, phối hợp với các chủ đầu tư, nhà thầu ngay trong giai đoạn lập, trình hồ sơ để sớm hoàn thiện thủ tục xác nhận bản đăng ký khối lượng khai thác, hoàn thiện thủ tục đất đai khu vực mỏ theo thẩm quyền, bảo đảm đủ điều kiện khai thác đáp ứng nhu cầu vật liệu năm 2023 vào cuối tháng 7 và đầu tháng 8/2023.

Đối với các thủ tục thuộc thẩm quyền quyết định của Hội đồng nhân dân, khẩn trương hoàn chỉnh thủ tục để thông qua trong kỳ họp tháng 7/2023 đối với các mỏ đã trình; trong kỳ họp cuối năm 2023 đối với các mỏ còn lại, bảo đảm hoàn thành toàn bộ thủ tục khai thác mỏ trong năm 2023.

"UBND các tỉnh thành lập tổ công tác bao gồm chính quyền địa phương, các Sở Xây dựng, Tài chính, Tài nguyên và Môi trường, các chủ đầu tư, nhà thầu tổ chức thỏa thuận với các chủ sở hữu về giá chuyển nhượng, thuê đất bảo đảm phù hợp với mặt bằng giá bồi thường của nhà nước quy định, không để xảy ra tình trạng đầu cơ, nâng giá, ép giá; có chế tài để xử lý các trường hợp cố tình nâng giá, ép giá, đầu cơ đất khu vực mỏ", Bộ Giao thông vận tải đề nghị.

Khẩn trương gia hạn thời gian khai thác đối với các mỏ đã hết hạn, hoàn thiện thủ tục để khai thác trở lại các mỏ đang tạm dừng khai thác để đáp ứng nhu cầu các dự án. Chủ động quyết định theo thẩm quyền đối với công tác khai thác, tận thu lâm sản, sớm bàn giao mặt bằng cho dự án.

Đối với khu vực đồng bằng sông Cửu Long, UBND các tỉnh cần quyết liệt chỉ đạo các sở, ngành, đặc biệt Sở Tài nguyên và Môi trường, căn cứ các hướng dẫn của Bộ Tài nguyên và Môi trường để thực hiện các thủ tục giao mỏ cho các Nhà thầu khai thác; thực hiện công tác đánh giá tác động môi trường song song, đồng thời với quá trình hoàn thiện thủ tục khai thác nếu thấy cần thiết.

UBND tỉnh An Giang, Đồng Tháp xem xét để tiếp tục cung cấp cát (An Giang 2,2 triệu m3, Đồng Tháp 0,5 triệu m3) từ các mỏ đang khai thác trong tháng 7/2023.

UBND tỉnh Vĩnh Long sớm chấp thuận giao 2 mỏ theo đề nghị của Sở Tài nguyên và Môi trường để các nhà thầu triển khai thủ tục trong tháng 7/2023 và ưu tiên giao 3 mỏ còn lại cho các nhà thầu thi công dự án được khai thác, bảo đảm đủ 5 triệu m3 cho dự án.

UBND tỉnh An Giang sớm xem xét có phương án cung cấp 3,7 triệu m3 còn lại, bảo đảm đủ khối lượng cát cho dự án.