Ủy ban Chứng khoán đã công bố toàn văn Thông tư số 74 hướng dẫn về giao dịch chứng khoán, có hiệu lực từ 1/8/2011. Sẽ có thêm nhiều ràng buộc khi nhà đầu tư cá nhân muốn thực hiện ký quỹ và giao dịch cùng phiên.

Mở nhiều tài khoản

Nhà đầu tư cá nhân được phép mở nhiều hơn một tài khoản, nhưng tại mỗi công ty chứng khoán chỉ được mở tối đa một tài khoản thông thường và một tài khoản giao dịch ký quỹ. Công ty chứng khoán phải quản lý tách biệt tài khoản giao dịch ký quỹ của nhà đầu tư với các tài khoản giao dịch khác.

Nếu nhà đầu tư mở tài khoản giao dịch tại các công ty chứng khoán khác nhau, trong hồ sơ mở tài khoản tại công ty chứng khoán mới phải ghi rõ số lượng tài khoản đã mở và mã số tài khoản tại các công ty chứng khoán trước đó.

Nhà đầu tư mở nhiều tài khoản giao dịch chứng khoán phải báo cáo nghĩa vụ cổ đông lớn trên tổng số chứng khoán tại các tài khoản và công bố thông tin theo quy định của pháp luật.

Giao dịch ký quỹ

Giao dịch ký quỹ được định nghĩa là giao dịch mua chứng khoán của khách hàng có sử dụng tiền vay của công ty chứng khoán và sử dụng các chứng khoán khác có trong tài khoản và chứng khoán mua được bằng tiền vay để cầm cố.

Ví dụ, nhà đầu tư có trong tài khoản một lượng tiền mặt là 100 triệu đồng, hoặc giá trị cổ phiếu được định giá tương đương. Công ty chứng khoán cung cấp tỉ lệ ký quỹ 1:2 thì nhà đầu tư có thể vay thêm tối đa 200 triệu đồng để giao dịch.

Nhà đầu tư chỉ được thực hiện giao dịch ký quỹ thông qua tài khoản giao dịch ký quỹ mở riêng. Tại mỗi công ty chứng khoán, nhà đầu tư chỉ được mở một tài khoản ký quỹ.

Không phải tất cả các loại chứng khoán đang giao dịch trên thị trường đều được phép giao dịch ký quỹ. Ủy ban Chứng khoán sẽ quy định tiêu chuẩn những chứng khoán được phép giao dịch ký quỹ. Công ty chứng khoán có nghĩa vụ công bố công khai danh mục chứng khoán mà công ty thực hiện giao dịch ký quỹ.

Thông tư 74 chưa quy định cụ thể nghiệp vụ giao dịch ký quỹ cho các công ty chứng khoán. Hiện tại vẫn chưa biết tỉ lệ ký quỹ tối đa là bao nhiêu. Ủy ban Chứng khoán đang xây dựng các quy định liên quan.

Trong trường hợp cần thiết, để đảm bảo an toàn cho hoạt động của thị trường chứng khoán, Ủy ban Chứng khoán có thể yêu cầu các công ty chứng khoán tạm ngừng giao dịch ký quỹ.

Mua bán chứng khoán cùng phiên

Nhà đầu tư chỉ được sử dụng một tài khoản mở tại một công ty chứng khoán để thực hiện cả lệnh mua và bán trong cùng một phiên.

Điều đó có nghĩa là nếu nhà đầu tư có nhiều tài khoản tại nhiều công ty chứng khoán khác nhau thì không được sử dụng các tài khoản này để thực hiện cùng mua, cùng bán một loại chứng khoán. Có thể hiểu rằng, nhà đầu tư không được đặt mua chứng khoán XYZ bằng tài khoản mở tại công ty A và đặt bán chứng khoán XYZ ở tài khoản mở tại công ty B.

Nhà đầu tư chỉ được mua (hoặc bán) một loại chứng khoán nếu lệnh bán (hoặc lệnh mua) của chứng khoán cùng loại trước đó đã được thực hiện. Như vậy nhà đầu tư không được mua cổ phiếu A nếu lệnh bán cổ phiếu A trước đó chưa được khớp và ngược lại.

Thông tư 74 không đề cập đến khả năng vay mượn chứng khoán. Do đó sau khi đặt lệnh mua một loại cổ phiếu, nhà đầu tư chỉ có thể bán ngay đúng loại cổ phiếu đó nếu đã có sẵn trong tài khoản.

Quy định mới cũng cấm nhà đầu tư thực hiện giao dịch mà không dẫn đến việc thay đổi quyền sở hữu chứng khoán. Như vậy nhà đầu tư không được thỏa thuận giữa hai tài khoản cùng do mình đứng tên.

Ủy quyền cá nhân: Rắc rối

Nhà đầu tư cá nhân có thể ủy quyền giao dịch cho cá nhân khác bằng văn bản. Tuy nhiên quy định mới khá khắt khe. Cụ thể, văn bản ủy quyền phải có xác nhận việc ủy quyền của chính quyền địa phương hoặc công chứng theo quy định của pháp luật. Hợp đồng ủy quyền phải nêu rõ phạm vi ủy quyền. Người được ủy quyền không được thực hiện các giao dịch với chính mình hoặc với người thứ ba mà mình là người được ủy quyền. Nhân viên công ty chứng khoán không được phép nhận ủy quyền của nhà đầu tư.

Tóm lại, quy định mới của Thông tư 74 sẽ thay đổi khá nhiều thực trạng của nhà đầu tư cá nhân hiện tại.

Thứ nhất, tình trạng ủy quyền tràn lan hiện nay sẽ phải làm lại văn bản ủy quyền. Tất cả các tài khoản ủy quyền hiện tại đều chỉ theo quy định của công ty chứng khoán.

Thứ hai, khả năng sử dụng tài khoản ủy quyền để linh hoạt hơn trong giao dịch đã bị hạn chế. Chẳng hạn tình trạng thỏa thuận qua lại giữa các tài khoản ủy quyền để tránh cháy tài khoản do dùng đòn bẩy sẽ bị vô hiệu.

Thứ ba, việc được mở nhiều tài khoản tại nhiều công ty chứng khoán không có ý nghĩa lắm đối với cá nhân. Mục đích có hơn một tài khoản  là để giao dịch mua bán cùng phiên. Nhưng điều này đã được thực hiện với cùng một tài khoản, trong khi lại bị cấm với tài khoản thứ hai. Có chăng lợi ích của mở nhiều tài khoản là hưởng dịch vụ đòn bẩy khác nhau. Việc sử dụng tài khoản ủy quyền để giao dịch lướt sóng trong ngày cũng không cần thiết.

Như vậy với một nhà đầu tư cá nhân bình thường, chỉ cần đăng ký hai tài khoản tại một công ty chứng khoán: Một tài khoản thông thường và một tài khoản ký quỹ là có thể thực hiện tốt các giao dịch theo quy định mới.