Ngày 8/7, chính quyền Tổng thống Donald Trump đã chính thức gửi thư thông báo mức thuế quan mới áp dụng từ ngày 1/8 tới cho 15 quốc gia chưa đạt thỏa thuận thương mại với Mỹ. Tổng thống Trump cũng cảnh báo nếu các quốc gia trên trả đũa bằng cách tăng thuế hàng Mỹ, mức thuế sẽ bị cộng thêm tương ứng. Hiệu lực của mức thuế mới này sẽ từ 1/8/2025.

Trong bối cảnh Mỹ chính thức công bố mức thuế mới với loạt đối tác thương mại có hiệu lực từ ngày 1/8, Chứng khoán ACBS nhận định rằng Việt Nam đang giữ được lợi thế tương đối trong khu vực khi mức 20% đang thấp hơn các nước trong khu vực Đông Nam Á và thấp hơn nhiều so với mức 46% trước đây.

Trong khi đó, nhiều quốc gia ASEAN khác như Thái Lan, Campuchia (36%), Indonesia (32%) hay Lào và Myanmar (40%) đang đối mặt với mức thuế cao hơn đáng kể.

Tuy nhiên, với tỷ lệ nhập nguyên vật liệu rất cao ở hầu hết các nhóm ngành xuất khẩu lớn ngoại trừ nông lâm thủy sản và hàm lượng giá trị của khối FDI đối với xuất khẩu rất cao, thì tiêu điểm trong thời gian tới của Việt nam là việc đàm phán tỷ lệ thuế “trung chuyển” và định nghĩa về hàng “trung chuyển”.

"Nhưng chúng tôi cho rằng, những thông tin xấu nhất về thuế quan có thể được coi là đang tạm lui", chuyên viên phân tích của ACBS nhấn mạnh.

Cũng bình luận về mức thuế cho hàng trung chuyển, Chứng khoán Mirae Asset cho rằng quy định về xuất xứ của Hoa Kỳ dựa trên tiêu chí "chuyển đổi đáng kể" (substantial transformation). Theo đó, một sản phẩm phải trải qua những thay đổi cơ bản tại một quốc gia để tạo ra một hàng hóa mới về tên gọi, đặc tính hoặc công dụng. Các quy trình đơn giản như lắp ráp, đóng gói lại, hoặc quá cảnh không được xem là đủ điều kiện để xác lập xuất xứ mới.

Tuy nhiên, một nghiên cứu của John M. Peterson (2023) đã chỉ ra rằng việc áp dụng tiêu chí "chuyển đổi đáng kể" của Cục Hải quan và Bảo vệ Biên giới Hoa Kỳ (CBP) đang ngày càng thiếu nhất quán, dẫn đến nhiều tranh chấp và thách thức cho doanh nghiệp. Sự thiếu nhất quán này tạo ra một môi trường bất định, đặt ra rủi ro cho các nhà xuất khẩu Việt Nam ngay cả khi họ tin rằng đã đáp ứng đủ tiêu chí.

Hoa Kỳ sẽ coi hàng hóa là chuyển tải nếu chúng có nguồn gốc từ một quốc gia khác và được đưa qua Việt Nam chỉ với công đoạn xử lý tối thiểu trước khi xuất sang Mỹ. Do đó, các doanh nghiệp hiện phải lập hồ sơ tài liệu một cách tỉ mỉ cho toàn bộ quy trình sản xuất và chuỗi cung ứng của mình.

Nhằm hạn chế rủi ro bị áp thuế chuyển tải 40%, Việt Nam đã tăng cường các nỗ lực chống gian lận xuất xứ. Theo Chỉ thị 09/CT-BCT, Chính phủ đang gia tăng kiểm tra, giám sát nguồn gốc hàng hóa. Chỉ thị này nhấn mạnh việc thực thi và xác minh Giấy chứng nhận xuất xứ (C/O) một cách chặt chẽ hơn so với quy định trước đó được đề cập theo Nghị định 31/2018/NĐ-CP.

Bên cạnh đó, Chính phủ cũng đang tăng cường hợp tác giữa Tổng cục Hải Quan, Bộ Công Thương và Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) để giám sát và kiểm soát chặt chẽ việc cấp C/O.

Các nhà sản xuất tại Việt Nam sẽ chịu áp lực trong việc chứng minh sản phẩm của họ thực sự là "Sản xuất tại Việt Nam" theo tiêu chí chuyển đổi đáng kể. Phương pháp trực tiếp nhất là gia tăng tỷ lệ nội địa hóa bằng cách tìm nguồn cung ứng linh kiện và nguyên vật liệu thô từ trong nước hoặc từ các nguồn khác nhau.

Ở một khía cạnh khác, các doanh nghiệp trong nước đồng thời sẽ có động lực cho việc phát triển chuỗi cung ứng trong nước theo chiều dọc, song quá trình triển khai thực tế sẽ không quá thuận lợi trong ngắn hạn.