Mỹ tăng cường kiểm soát xuất khẩu

Chính quyền Tổng thống Mỹ Donald Trump vừa thắt chặt các quy định về kiểm soát hoạt động xuất khẩu hàng hóa ra nước ngoài. Sự điều chỉnh này nhằm ngăn chặn doanh nghiệp Mỹ tìm cách “lách” quy định hiện hành.

Theo thông báo từ Bộ Thương mại Mỹ ngày thứ Hai (29/9), công ty con của các doanh nghiệp có tên trong "danh sách thực thể" của Chính phủ Mỹ - bản danh sách gồm các tổ chức và cá nhân nước ngoài chịu kiểm soát xuất khẩu - sẽ tự động bị đưa vào danh sách đen.

Theo đó, doanh nghiệp Mỹ sẽ phải xin giấy phép xuất khẩu mới được bán hàng hóa cho những công ty nằm trong danh sách đen này. Trong nhiều trường hợp, doanh nghiệp Mỹ bị từ chối cấp phép xuất khẩu để bán hàng cho thực thể Trung Quốc nằm trong danh sách.

Quy định mới không nhắm riêng tới doanh nghiệp Trung Quốc. Tuy nhiên, nằm trong danh sách chịu sự kiểm soát xuất khẩu có công ty con của nhiều nhà sản xuất chip Trung Quốc gồm Huawai và Tập đoàn Sản xuất Bán dẫn Quốc tế (SMIC).

Bộ Thương mại Mỹ cho biết cơ quan này muốn ngăn chặn các lỗ hổng được gọi là “cơ chế chuyển hướng” mà nhiều nhà xuất khẩu Mỹ tận dụng để lách quy định hạn chế xuất khẩu để bán hàng cho công ty con của các tập toàn nước ngoài.

“Đây là sự điều chỉnh cần thiết để loại bỏ những điểm yếu trong hệ thống kiểm soát xuất khẩu của chúng ta”, ông Chris McGuire, cựu quan chức Hội đồng An ninh Quốc gia và Bộ Ngoại giao Mỹ dưới thời chính quyền cựu Tổng thống Joe Biden và nhiệm kỳ trước của ông Trump, nhận xét với tờ báo Financial Times.

Theo ông McGuire, việc cho phép bán hàng hóa cho công ty con của các công ty nằm trong danh sách đen là phi lý. Do đó, quy định mới sẽ yêu cầu các nhà xuất khẩu phải thẩm định kỹ lưỡng hơn khách hàng của mình - “một việc hoàn toàn cần thiết và hợp lý”.

Theo các nhà phân tích, quy định vừa được đưa ra là động thái mới nhất  của chính quyền Trump nhiệm kỳ thứ hai để giải quyết mối lo ngại rằng Trung Quốc có thể tiếp cận công nghệ Mỹ để hiện đại hóa quân đội.

Động thái này diễn ra trong bối cảnh chỉ còn khoảng một tháng tới cuộc gặp thượng đỉnh giữa Tổng thống Trump và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình tại Diễn đàn Hợp tác Kinh tế Châu Á - Thái Bình Dương (APEC) ở Hàn Quốc.

Quy định mới áp dụng cho các công ty con có tỷ lệ cổ phần từ 50% trở lên thuộc sở hữu của các tập đoàn trong danh sách đen.

“Đây là một thay đổi rất lớn. Miễn là quy định được thực thi một cách minh bạch và đầy đủ, sẽ không có lỗ hổng. Nếu các yêu cầu quá lỏng lẻo, đến mức các nhà xuất khẩu hầu như không bị phát hiện hành vi vi phạm, thì pháp luật sẽ không thể làm thay đổi hành vi của họ”, ông Gregory Allen, chuyên gia kiểm soát xuất khẩu tại Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế (CSIS), nhận định.

Theo một phân tích sơ bộ của công ty WireScreen - chuyên phân tích các doanh nghiệp Trung Quốc - quy định mới sẽ ảnh hưởng đến hàng nghìn công ty con của các tập đoàn nhà nước Trung Quốc và doanh nghiệp khác của Trung Quốc.

Còn theo một cựu quan chức chính phủ Mỹ, với quy định mới, các nhà xuất khẩu Mỹ phải đào sâu phân tích cấu trúc sở hữu phức tạp của doanh nghiệp Trung Quốc, cũng như các hình thức kiểm soát gián tiếp như có chung thành viên hội đồng quản trị, địa chỉ văn phòng hoặc mối liên hệ với Chính phủ Trung Quốc.

Tuy nhiên, ông cảnh báo rằng việc tập trung vào vấn đề sở hữu cổ phần đồng nghĩa rằng Mỹ “vẫn đang để cửa sau và cửa sổ mở rộng”.

“Các tập đoàn Trung Quốc như Huawei và SMIC đã tái cấu trúc để tránh quy định kiểm soát xuất khẩu của Mỹ. Họ sở hữu các cơ sở sản xuất chip thông qua các công ty vỏ bọc, cơ sở hạ tầng trung, nhân sự và quan hệ với nhà nước. Do đó, về mặt kỹ thuật, họ không sở hữu các cơ sở này”, vị cựu quan chức phân tích.

Gần đây, Bộ Thương mại Mỹ đã tạm dừng triển khai nhiều biện pháp hạn chế mạnh tay nhằm vào Trung Quốc. Theo tin từ Financial Times đầu năm nay, cơ quan này đã hoãn việc đưa nhà sản xuất chip nhớ ChangXin Memory của Trung Quốc vào danh sách đen để tránh tác động tiêu cực đến đàm phán thương mại Mỹ - Trung.