Mỹ tăng phí thị thực H-1B, Trung Quốc tung thị thực K với ưu đãi hấp dẫn để thu hút nhân tài

Trung Quốc sẽ chính thức triển khai chương trình thị thực K từ ngày 1/10/2025, với mục tiêu thu hút nhân tài quốc tế, đặc biệt trong các lĩnh vực khoa học, công nghệ, kỹ thuật và toán học (STEM).

Đáng chú ý, thị thực K cho phép lực lượng chuyên gia trẻ vào Trung Quốc mà không cần sự bảo lãnh của doanh nghiệp. Người sở hữu được cấp quyền cư trú dài hạn, hưởng ưu đãi thuế, hỗ trợ nhà ở, thủ tục hành chính đơn giản và con cái được học trong môi trường giáo dục quốc tế.

Chính sách này đang nhận nhiều chú ý của giới quan sát, trong bối cảnh Mỹ vừa thắt chặt chính sách visa lao động chất lượng cao. 

Ngày 19/9, Tổng thống Mỹ Donald Trump thông báo mức phí 100.000 USD cho mỗi hồ sơ xin thị thực H-1B mới. Quyết định bị cho là sẽ làm giảm sức hút của Mỹ đối với nhân tài toàn cầu. 

Dù những người đang giữ H-1B hoặc gia hạn không bị ảnh hưởng, thông báo này vẫn dấy lên lo ngại với người lao động nước ngoài tại Mỹ và cả các doanh nghiệp tại nước này. Năm 2024, có 283.397 công dân Ấn Độ đã được cấp H-1B, chiếm khoảng 71% tổng số.

Trung Quốc xếp thứ hai với 46.680 trường hợp (11,7%). Các nước như Philippines, Canada và Hàn Quốc chỉ chiếm 1–1,3%.

Dù Bắc Kinh đã công bố chương trình thị thực K từ ngày 7/8/2025, giới phân tích cho rằng thời điểm đưa vào thực thi chỉ ít tuần sau chính sách mới của Mỹ mang ý nghĩa chiến lược, có thể làm thay đổi cục diện cuộc đua giành nhân tài toàn cầu.

Nhưng không chỉ Trung Quốc, nhiều nước như Đức, Anh, Canada hay Hàn Quốc cũng đang mở rộng chính sách để lôi kéo nhân lực chất lượng cao. 

Theo cựu Thủ tướng Kyrgyzstan Djoomart Otorbaev, thị thực K mang tính “đột phá” so với nhiều quốc gia: “Visa này không cần bảo trợ hay thư mời từ doanh nghiệp. Nó được thiết kế linh hoạt, cho phép nhập cảnh nhiều lần và phạm vi hoạt động rộng. Đây là sự thay đổi hoàn toàn trong cách Trung Quốc tiếp cận người nước ngoài”. 

Song song với đó, Trung Quốc cũng nới lỏng phạm vi chính sách bằng cách mở rộng diện miễn thị thực và ký thỏa thuận song phương với 75 quốc gia.

Nhờ vậy, trong nửa đầu năm 2025, lượng khách quốc tế đến và đi từ Trung Quốc tăng 30,2%, còn lượng nhập cảnh theo diện miễn thị thực tăng tới 53,9%.

Từ lâu, Mỹ đã hưởng lợi nhờ làn sóng nhân tài nhập cư. Dòng chất xám nhập cư đã góp phần giúp Mỹ củng cố vị thế dẫn đầu thế giới về khoa học, công nghệ và giáo dục.

Thế nên, trước chính sách siết chặt thị thực H-1B mới, nhiều người đã bày tỏ lo ngại về khả năng nhân tài rời bỏ nước Mỹ.

Giáo sư Josef Gregory Mahoney (Đại học Sư phạm Đông Trung Quốc, Thượng Hải) cho rằng có thể sẽ xuất hiện “hiệu ứng dây chuyền”: “Tôi sẽ không ngạc nhiên nếu nhiều người Ấn Độ rời Mỹ để sang Trung Quốc, hoặc đi thẳng từ Ấn Độ sang Trung Quốc”. 

Ông nói, đồng thời lưu ý quan hệ Ấn – Trung đã ấm dần lên, một phần vì cuộc chiến thương mại của ông Trump với cả hai quốc gia này. Tuy nhiên, Giáo sư Swaran Singh (Đại học Jawaharlal Nehru, Ấn Độ) thận trọng hơn: “Đúng là khi con đường vào Mỹ ngày càng khó, một phần nhân tài sẽ tìm đến lựa chọn khác. Nhưng không có nghĩa Trung Quốc sẽ ngay lập tức trở thành điểm đến số một cho sinh viên Ấn Độ”. 

Thực tế, Trung Quốc đang dần hấp dẫn hơn với sinh viên Ấn Độ nhờ chi phí học tập phải chăng và các chương trình đào tạo y khoa nổi bật. Hiện có khoảng 20.000–25.000 sinh viên Ấn Độ học tập tại đây, chủ yếu trong ngành y, bên cạnh sự quan tâm ngày càng lớn tới kỹ thuật và trí tuệ nhân tạo. 

Dù vậy, theo Giáo sư Swaran Singh, Trung Quốc vẫn chưa nằm trong nhóm 10 lựa chọn hàng đầu của sinh viên Ấn Độ về học tập và việc làm ở nước ngoài.

Các yếu tố địa chính trị, niềm tin và văn hóa vẫn là những rào cản lớn. Theo Bộ Giáo dục Trung Quốc, tính đến tháng 12/2023, có 253.177 sinh viên quốc tế đang theo học tại các trường đại học Trung Quốc.

Giáo sư Gao Jian tại Đại học Nghiên cứu Quốc tế Thượng Hải, nhấn mạnh Trung Quốc đã đa dạng hóa cách tuyển dụng nhân tài, từ các cuộc thi quốc tế, trung tâm R&D ở nước ngoài, đến cơ chế tuyển dụng linh hoạt. 

Ông cho biết chính sách nhân tài quốc tế của Trung Quốc đang tạo hiệu ứng mạnh, liên tục bổ sung nguồn lực trí tuệ cho sự phát triển sáng tạo của đất nước. Dù vậy, cả tác động của chính sách H-1B của Mỹ hay thị thực K vẫn cần đánh giá thêm.