Lĩnh vực giám định pháp y tâm thần là lĩnh vực khó khăn, phức tạp, ngoài yêu cầu trình độ chuyên môn, cán bộ làm công tác giám định còn phải có kiến thức về pháp lý, kỹ năng giao tiếp, giải quyết đơn thư khiếu nại, tố cáo.Theo ông Nguyễn Trường Sơn, Thứ trưởng Bộ Y tế, lĩnh vực giám định pháp y tâm thần là lĩnh vực khó khăn, phức tạp, ngoài yêu cầu trình độ chuyên môn, cán bộ làm công tác giám định còn phải có kiến thức về pháp lý, kỹ năng giao tiếp, giải quyết đơn thư khiếu nại, tố cáo. Chủ đề giám định pháp y tâm thần và điều trị bắt buộc chữa bệnh có tầm quan trọng đặc biệt và nhận được quan tâm của toàn xã hội.Thực hiện Luật Giám định tư pháp năm 2012; Nghị định số 85/2013/NĐ-CP ngày 29/7/2013 của Thủ tướng Chính phủ về Quy định chi tiết và biện pháp thi hành Luật Giám định tư pháp; Nghị định số 64/NĐ-CP ngày 28/7/2011 của Chính phủ về "Hướng dẫn quy định việc thi hành biện pháp bắt buộc chữa bệnh".Để tiếp tục đổi mới tổ chức, hoạt động và quản lý giám định tư pháp nhằm tạo chuyển biến căn bản, đột phá về chất lượng và hiệu quả hoạt động giám định tư pháp, góp phần nâng cao chất lượng của hoạt động tố tụng, phòng, chống tội phạm, đồng thời tạo động lực mới thúc đẩy xã hội hóa mạnh mẽ hoạt động giám định tư pháp, ngày 28/02/2018 Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 250/2018/QĐ-TTg về phê duyệt Đề án tiếp tục đổi mới và nâng cao hiệu quả hoạt động giám định tư pháp. Nhằm tăng cường hiệu quả, hiệu lực quản lý nhà nước về lĩnh vực giám định pháp y tâm thần và điều trị bắt buộc chữa bệnh, ngay sau đó Bộ Y tế đã xây dựng và ban hành kế hoạch triển khai thực hiện Đề án cũng như ban hành các văn bản chỉ đạo, hướng dẫn thực hiện đổi mới và nâng cao hiệu quả hoạt động giám định tư pháp giai đoạn 2018 - 2023.

Công tác chuyên môn về pháp y tâm thần được giao cho 2 viện là Viện Pháp y tâm thần Trung ương, Viện Pháp y tâm thần Trung ương Biên Hòa và 5 Trung tâm Pháp y tâm thần khu vực; các đơn vị này, ngoài thực hiện chức năng do Bộ trưởng Bộ Y tế phân công, còn phải tuân thủ theo sự điều chỉnh của Luật Giám định tư pháp, Luật Thi hành án hình sự; còn 5 Trung tâm pháp y tâm thần khu vực, giai đoạn hiện nay mới chỉ thực hiện công tác giám định pháp y tâm thần theo trưng cầu và theo yêu cầu của cơ quan tư pháp.

Đối với Viện Pháp y tâm thần Trung ương và Viện Pháp y tâm thần Trung ương Biên Hòa, ngoài thực hiện giám định còn phải tiếp nhận điều trị bắt buộc theo quy định tại Nghị định số 64/2011/NĐ-CP. Việc điều trị bắt buộc chữa bệnh còn triển khai tại Bệnh viện tâm thần Trung ương 1, Bệnh viện Tâm thần Trung ương 2, Bệnh viện Tâm thần Đà Nẵng, qua thực tiễn cho thấy, nếu thực hiện tốt công tác giám định pháp y tâm thần và công tác điều trị bắt buộc sẽ hạn chế tối đa khiếu nại, tố cáo vượt cấp, qua đó góp phần bảo đảm ổn định an ninh, trật tự xã hội.Sau hơn mười năm triển khai thực hiện Nghị định 64/NĐ-CP về Hướng dẫn quy định việc thi hành biện pháp bắt buộc chữa bệnh đã bộc lộ một số hạn chế, bất cập, một số quy định còn chưa đầy đủ, rõ ràng và cụ thể, có thể dẫn đến những cách hiểu khác nhau; có những quy định không còn phù hợp với thực tiễn và cả những quy định cần được điều chỉnh do có những chính sách mới được ban hành như Luật thi hành án hình sự số 41/2019/QH14 đã được Quốc hội 14 thông qua và có hiệu lực từ 01/01/2020. Việc kiến nghị sửa đổi Nghị định số 64/NĐ-CP ngày 28/7/2011 là một yêu cầu bức thiết, để việc triển khai quy định thi hành biện pháp bắt buộc chữa bệnh thật sự phù hợp với thực tiễn.Để tiếp tục hoàn thiện thể chế, hệ thống tổ chức pháp y tâm thần theo hướng chú trọng yếu tố trọng điểm, khu vực, tạo điều kiện thuận lợi cho việc trưng cầu của cơ quan tiến hành tố tụng, đồng thời nâng cao chất lượng đào tạo nguồn nhân lực pháp y, pháp y tâm thần cả về số lượng và chất lượng chuyên môn, kiến thức pháp lý đáp ứng yêu cầu của công tác giám định tư pháp trong tình hình mới, Bộ Y tế đề nghị Lãnh đạo các cơ quan, đơn vị tiếp tục phát huy những kết quả đã đạt được, Bộ Y tế đề nghị các Bộ, ngành, đặc biệt như Bộ Tư pháp, Bộ Công an, Viện Kiểm sát Nhân dân Tối cao tiếp tục đồng hành cùng Bộ Y tế trong công tác giám định pháp y tâm thần và điều trị bắt buộc chữa bệnh.