Người tiêu dùng nắm “chìa khóa” phục hồi kinh tế châu Âu

Sau một thời kỳ dài chịu ảnh hưởng từ các cú sốc kinh tế, bao gồm đại dịch Covid-19 và cuộc xung đột tại Ukraine, nền kinh tế khu vực đồng euro gần đây đã cho thấy những dấu hiệu phục hồi nhất định. Tuy nhiên, để đạt được sự phục hồi bền vững, sự tham gia tích cực của người tiêu dùng là yếu tố then chốt - theo tờ báo Wall Street Journal.

Nền kinh tế eurozone đã ghi nhận mức tăng trưởng nhẹ trong quý 3 năm nay và các cuộc khảo sát doanh nghiệp cho thấy tốc độ tăng trưởng đang có dấu hiệu gia tăng trong quý cuối cùng của năm.

Theo số liệu được cơ quan thống kê Eurostat của Liên minh châu Âu (EU) công bố vào đầu tháng này, tổng sản phẩm quốc nội (GDP) của khu vực 20 quốc gia sử dụng đồng euro đã tăng 0,2% trong quý 3 so với quý trước, sau khi tăng 0,1% trong quý 2 và tăng 0,6% trong quý đầu năm.

Cùng với đó, Chỉ số nhà quản trị mua hàng (PMI) tổng hợp của khu vực, theo dõi khoảng 5.000 công ty trong lĩnh vực sản xuất và dịch vụ, cho thấy hoạt động của các công ty tư nhân đã mạnh lên, đạt mức cao nhất trong 17 tháng khi quý 4 bắt đầu.

Tuy nhiên, một trong những thách thức lớn nhất đối với sự phục hồi này là thói quen tiết kiệm của người tiêu dùng châu Âu. Theo số liệu mới nhất, doanh thu bán lẻ trong khu vực đồng euro đã giảm trong tháng 9 và chỉ có 1 tháng tăng trong 5 tháng trở lại đây - dấu hiệu cho thấy người tiêu dùng vẫn ưu tiên tiết kiệm hơn là chi tiêu.

Có nhiều nguyên nhân dẫn tới xu hướng này. Trong thời kỳ đại dịch, việc chi tiêu trở nên khó khăn hơn, dẫn đến việc tiết kiệm tăng lên một cách tự nhiên. Hơn nữa, với việc Ngân hàng Trung ương châu Âu (ECB) tăng lãi suất từ dưới 0% lên 4% trong giai đoạn từ tháng 7/2022 đến tháng 9/2023, tiết kiệm trở nên hấp dẫn hơn.

Ngoài ra, tiết kiệm với mục đích phòng ngừa cũng đóng vai trò quan trọng, khi người tiêu dùng trong khu vực lo ngại về nguy cơ mất việc làm hoặc thu nhập thực tế giảm do giá cả tăng cao. Hành vi tiết kiệm của các hộ gia đình châu Âu kể từ khi chiến tranh Nga - Ukraine nổ ra đầu năm 2022 dường như chủ yếu được thúc đẩy bởi động cơ phòng ngừa hơn là do lãi suất cao. Tỷ lệ tiết kiệm trong khu vực đồng euro đã tăng từ quý 3/2022, trước khi ECB nâng lãi suất chủ chốt vượt xa mức 0%.

Năm ngoái và năm nay, ECB chuyển sang hạ lãi suất, đưa lãi suất điều hành về mức 2%, thấp nhất hơn 2 năm, vào tháng 6 năm nay và duy trì cho tới hiện tại. Dù vậy, tỷ lệ tiết kiệm trong eurozone vẫn duy trì ở mức cao.

Trong quý 2 năm nay, các hộ gia đình trong khu vực đồng euro tiết kiệm 15,4% thu nhập của họ, thấp hơn mức đỉnh điểm trong đại dịch là 25,2%, nhưng cao hơn mức 12,6% ghi nhận vào cuối năm 2019.

Mặt trái của tỷ lệ tiết kiệm cao là tỷ lệ chi tiêu thấp. Khi người tiêu dùng châu Âu cân nhắc việc mua sắm, họ thường suy nghĩ lại và quyết định giữ lại tiền. Trong một báo cáo gần đây, ECB đã ghi nhận tỷ lệ "bỏ hàng vào giỏ" tăng cao trong mua sắm trực tuyến như một dấu hiệu của sự do dự ngày càng tăng của người tiêu dùng.

Nhưng người tiêu dùng châu Âu có lý do chính đáng cho sự thận trọng của họ. Khi chiến tranh Nga - Ukraine nổ ra, nền kinh tế eurozone mới chỉ bắt đầu phục hồi từ đáy sâu do đại dịch gây ra. Có một điều gây ngạc nhiên là châu Âu đã tránh được suy thoái kinh tế khi giá năng lượng và thực phẩm đồng loạt tăng chóng mặt do xung đột. Tuy nhiên, sau khi châu Âu vượt qua được cú sốc giá cả đó, một cú sốc mới lại đến vào năm nay, khi Mỹ dựng hàng rào thuế quan đối với hàng hóa nhập khẩu.

Sự do dự của người tiêu dùng châu Âu trong việc chi tiêu đã khiến các ngân hàng trung ương ngạc nhiên và phần nào giải thích tại sao tăng trưởng kinh tế vẫn yếu. Các nhà kinh tế của ECB dự báo chi tiêu hộ gia đình sẽ tăng đáng kể đến năm 2027, nhưng điều đó phụ thuộc vào kỳ vọng của các nhà hoạch định chính sách về "sự suy giảm vừa phải trong tỷ lệ tiết kiệm khi tiêu dùng và tiết kiệm dần dần trở lại bình thường."

Trong khi đó, thế giới mà các hộ gia đình ở châu Âu đang đối mặt chưa thể được gọi là bình thường. Cuộc chiến ở Ukraine - xung đột quân sự lớn nhất và kéo dài nhất ở châu Âu kể từ Chiến tranh Thế giới thứ hai - vẫn tiếp diễn. Lần gần đây nhất Mỹ phát động một cuộc chiến thương mại có quy mô tương tự như cuộc chiến lần này của Tổng thống Trump là gần 1 thế kỷ trước.

Tuy nhiên, tại một thời điểm nào đó, các hộ gia đình châu Âu có thể cảm thấy tin tưởng rằng họ đã xây dựng đủ bộ đệm cho ngay cả những kịch bản bất thường nhất, để bắt đầu chi tiêu một cách thoải mái hơn. Hoặc những điều bất thường dần trở nên bình thường. Đó sẽ là một động lực cho các nền kinh tế châu Âu, nếu một hoặc cả hai điều đó sớm trở thành hiện thực.