Thứ Năm tuần trước, hai nền kinh tế hàng đầu thế giới là Nhật và Anh cùng báo cáo quý thứ hai liên tiếp ghi nhận tăng trưởng tổng sản phẩm trong nước (GDP) âm, theo đó chính thức rơi vào suy thoái về mặt kỹ thuật. Nhiều người đặt câu hỏi liệu Mỹ sẽ là nền kinh tế tiếp theo rơi vào suy thoái?

Trong một báo cáo công bố cùng ngày của công ty dịch vụ tài chính UBS Global Wealth Management, nhà kinh tế trưởng Paul Donovan nhận định việc kinh tế Nhật tăng trưởng âm chủ yếu do dân số suy giảm. Năm 2022, dân số Nhật giảm 800.000 người, là năm giảm thứ 14 liên tiếp. Đây là yếu tố cản trở khả năng tăng trưởng của quốc gia châu Á, bởi dân số giảm đồng nghĩa “ít người hơn, sản xuất và tiêu thụ hàng hóa ít hơn” – theo nhận định của ông Donovan.

Trong quý 4/2023, GDP của Nhật ghi nhận giảm hàng năm 0,4%, sau khi giảm 3,3% trong quý 3. Theo đó, quốc gia châu Á đã để mất vị trí nền kinh tế lớn thứ ba thế giới vào tay Đức. 

Còn tại Anh, mức tăng dân số và lương không đủ để bù đắp cho sự sụt giảm trong chi tiêu tiêu dùng – một động lực chính của nền kinh tế. GDP của nước này giảm 0,3% trong quý 4/2023, sau khi giảm 0,1% trong quý 3. 

Trong khi đó, tình hình ở Mỹ lại khác. Trong 2 quý gần nhất, nền kinh tế lớn nhất thế giới ghi nhận mức tăng trưởng GDP cao hơn nhiều so với dự báo, chủ yếu nhờ tiêu dùng mạnh mẽ.

Kinh tế Mỹ có lợi thế hơn hầu hết các nền kinh tế phát triển khác nhờ các gói kích thích với tổng giá trị 5 nghìn tỷ USD trong đại dịch Covid-19. Dư âm từ các chương trình này vẫn đang tạo ra lợi thế tài chính của các hộ gia đình Mỹ. Một lợi thế khác là Mỹ ít phụ thuộc vào việc nhập khẩu năng lượng từ Nga, do đó ít bị ảnh hưởng bởi “cơn sốt” giá khí đốt xảy ra sau khi xung đột Nga-Ukraine nổ ra vào tháng 2/2022.

Tuy nhiên, dữ liệu công bố tuần trước cho thấy doanh số bán lẻ tháng 1/2024 của Mỹ thấp hơn nhiều so với dự báo. Điều này cho thấy người Mỹ có thể đang “thắt lưng buộc bụng” sau mùa nghỉ lễ mua sắm kỷ lục. Mặc dù vậy, thị trường lao động Mỹ vẫn trong trạng thái đặc biệt khỏe mạnh, thể hiện ở tỷ lệ thất nghiệp vẫn duy trì ở mức dưới 4% trong 24 tháng liên tiếp.

Theo hãng tin CNN, bất chấp các số liệu khả quan, kinh tế Mỹ có thể đang suy thoái mà chưa được chính thức công nhận. “Trọng tài” quyết định kinh tế Mỹ có chính thức suy thoái hay không là Uỷ ban Xác định chu kỳ kinh doanh (Business Cycle Dating Committee) thuộc Cục Nghiên cứu Kinh tế Quốc gia (NBER).

Ủy ban này áp dụng định nghĩa suy thoái là “một đợt suy giảm mạnh mẽ các hoạt động kinh tế trong khắp nền kinh tế và kéo dài ít nhất vài tháng”. Không có quy định cố định về các yếu tố cụ thể liên quan theo định nghĩa này, nhưng có thể bao gồm các dấu hiệu như tỷ lệ thất nghiệp tăng mạnh, thu nhập giảm, chi tiêu giảm mạnh hoặc tăng trưởng kinh tế âm.

Điều quan trọng là hai quý GDP tăng trưởng âm liên tiếp không phải lúc nào cũng là suy thoái theo quan điểm của NBRE. Năm 2022, kinh tế Mỹ tăng trưởng âm 2 quý liên tiếp nhưng chưa được NBER công bố là suy thoái.

Vào tháng 12 năm ngoái, ông Jerome Powell, Chủ tịch Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed), nhận xét rủi ro suy thoái kinh tế Mỹ tăng lên kể từ khi Fed bắt đầu chu kỳ thắt chặt chính sách tiền tệ vào tháng 3/2022. Người đứng đầu ngân hàng trung ương Mỹ nhấn mạnh hiện “không có nhiều cơ sở để nói rằng kinh tế Mỹ đang rơi vào suy thoái”.

“Nhưng kể cả khi nền kinh tế dường như đang trong trạng thái tốt hơn bao giờ hết, vẫn luôn có khả năng xảy ra suy thoái trong năm tới”, ông Powell nhận định về năm 2024.

Nguyên nhân là các cú sốc kinh tế chưa từng thấy, như một đại dịch toàn cầu, có thể xảy ra bất kỳ lúc nào.

Ngược lại với quan điểm của ông Powell, ông Philipp Carlsson-Szlezak, nhà kinh tế trưởng toàn cầu của tập đoàn tư vấn Boston Consulting Group cho rằng kinh tế Mỹ sẽ không suy thoái trong năm 2024 mà chỉ tăng trưởng chậm hơn.

“Sức chống chịu của nền kinh tế Mỹ có được nhờ các yếu tố nền tảng. Tôi cho rằng kinh tế Mỹ sẽ không suy thoái trong năm nay. Điều có thể đẩy Mỹ vào suy thoái là Fed không hạ lãi suất trong năm nay”, ông Carlsson-Szlezak nói.

Theo ông, vì giới đầu tư đang tin tưởng vào khả năng sẽ có vài đợt hạ lãi suất trong năm 2024, nếu điều này không xảy ra, thị trường tài chính có thể bị ảnh hưởng nặng nề tới mức đẩy nền kinh tế lớn nhất thế giới vào suy thoái.