Theo thống kê của Bộ Công Thương, tổng kim ngạch trao đổi thương mại hai chiều của 5 thành phố trực thuộc Trung ương với các nước trong Hiệp định thương mại tự do (FTA) giai đoạn 2021-2022 ước đạt hơn 449 tỷ USD. Trong đó, xuất khẩu ước đạt 189,5 tỷ USD; nhập khẩu ước đạt 259,4 tỷ USD.

ĐỊA PHƯƠNG CHƯA TẬN DỤNG TỐT CÁC FTA

Báo cáo mới đây của Bộ Công Thương về tình hình Hiệp định CPTPP, EVFTA và UKVFTA cũng cho thấy, năm 2022 có 52/63 tỉnh, thành phố có hoạt động xuất khẩu với các nước CPTPP, tăng 11 địa phương so với năm 2021.

Đối với các nước EVFTA, có 49/63 địa phương có hoạt động xuất khẩu với khu vực này, tăng 11 địa phương so với năm 2021. Tương tự, năm 2022 có 44/63 tỉnh, thành phố có hoạt động xuất khẩu với vương quốc Anh theo Hiệp định UKVFTA, tăng 13 địa phương so với năm 2021.

Mặc dù xuất khẩu sang thị trường các FTA tăng trưởng tích cực, đóng góp vào tăng trưởng kinh tế của nhiều địa phương, tuy nhiên ghi nhận thực tế cho thấy, tỷ trọng kim ngạch xuất khẩu sang thị trường các FTA chưa đạt như kỳ vọng. Tỷ lệ tận dụng C/O ưu đãi chưa cao. Số lượng doanh nghiệp trong nước xuất khẩu sang các thị trường FTA vẫn khiêm tốn.

Đáng chú ý, công tác thực thi, triển khai FTA tại các địa phương thời gian qua còn nhiều tồn tại, khó khăn, nhiều chương trình, hoạt động vừa thiếu, vừa thừa. Số lượng các tỉnh thành có hoạt động xuất nhập khẩu tại thị trường các nước có FTA còn chưa đồng đều.

Các hoạt động hỗ trợ doanh nghiệp nâng cao năng lực vẫn được triển khai tại các địa phương nhưng phần lớn được thực hiện trong khuôn khổ chính sách phát triển chung của tỉnh, không phải dành riêng cho việc thực thi FTA nào đó.

Điều này dẫn đến hoạt động hỗ trợ mang tính dàn trải, chưa có điều kiện tập trung vào các lĩnh vực hoặc ngành hàng có thế mạnh của tỉnh và có cơ hội tiếp cận thị trường từ các FTA.

Tại toạ đàm “Trợ lực cho các địa phương, gia tăng hiệu quả thực thi FTA” ngày 31/10, ông Ngô Chung Khanh, Phó Vụ trưởng Vụ Chính sách thương mại đa biên (Bộ Công Thương) chia sẻ, theo thống kê của Bộ Công Thương, trung bình một ngày có một hội nghị, hội thảo về các hiệp định thương mại tự do diễn ra. Điều này chứng tỏ các bộ ban ngành và địa phương rất quan tâm đến việc tuyên truyền về các FTA.

Tuy nhiên những buổi hội thảo, tọa đàm mang tính chuyên sâu, đi vào các vấn đề mà doanh nghiệp quan tâm, vấn đề mới lại chưa có nhiều. Sự quan tâm của các chủ doanh nghiệp đối với các FTA cũng chưa lớn. Doanh nghiệp đa số cử nhân viên đi tham dự các buổi hội thảo, tập huấn.

Thậm chí, rất nhiều địa phương chưa có một chương trình cụ thể hỗ trợ doanh nghiệp tận dụng FTA. Chính vì vậy, việc tối ưu hóa các FTA tại các địa phương chưa nhiều.

Thống kê của Bộ Công Thương cũng chỉ ra, tỉ trọng tận dụng ưu đãi thuế quan của các thị trường FTA thế hệ mới như là EU, Canada, Mexico hay là Vương quốc Anh trong tổng kim ngạch xuất nhập khẩu của tỉnh còn quá khiêm tốn.

Có những tỉnh chưa đến 10%, còn có những tỉnh nhiều hơn khoảng 20%, thậm chí kể cả cấp độ quốc gia đối với EU cũng khoảng 20%, còn đối Canada, Mexico trung bình thì 1,4% - 1,5%, vương quốc Anh là 1,3%. Trong khi đó, nếu tính tổng cộng các ưu đãi từ các thị trường thì rõ ràng đây là những thị trường có cơ hội rất lớn.

DỰ KIẾN CUỐI NĂM 2023 SẼ CÔNG BỐ BỘ CHỈ SỐ ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ THỰC HIỆN FTA

Để đẩy mạnh công tác tuyên truyền và tận dụng hiệu quả các FTA, ông Ngô Chung Khanh cho biết Phó Thủ tướng Trần Lưu Quang đã đồng ý giao Bộ Công Thương xây dựng một kế hoạch tuyên truyền tổng thể.

Trong đó, lấy ý kiến các bộ, ngành, phối hợp với các địa phương để định vị được thời gian tới chúng ta sẽ tuyên truyền những gì và các bộ, ngành, các địa phương sẽ cùng phối hợp với nhau để không bị chồng chéo, đi sâu vào những vấn đề doanh nghiệp cần quan tâm.

Cùng với đó, xây dựng kết nối hệ sinh thái để các tỉnh chia sẻ, học hỏi lẫn nhau của các mặt hàng và giữa các tỉnh có cùng mặt hàng chiến lược. Ví dụ hệ thống một chuỗi các tỉnh chè như Lai Châu, Phú Thọ, Sơn La, Lào Cai, hay quế có Lào Cai, Yên Bái, Quảng Nam. Bởi có những tỉnh đã có doanh nghiệp xây dựng được thương hiệu riêng xuất khẩu sang các thị trường FTA. Khi đã có “đầu tàu”, doanh nghiệp các tỉnh khác có thể tham gia trong chuỗi cung ứng của doanh nghiệp đó, phối hợp với nhau, để cùng đi lên.

Đồng thời, xây dựng các khóa đào tạo chuyên gia về FTA. Chính phủ cũng đã giao Bộ Công Thương phối hợp cùng Bộ Giáo dục và Đào tạo, Bộ Nội vụ, các bộ, ngành có liên quan để đào tạo các chuyên gia về FTA không chỉ cho cơ quan, địa phương mà kể cả các doanh nghiệp, các hiệp hội.

Thậm chí tiến tới xây dựng các chương trình đào tạo với các trường đại học để tạo nguồn cho các doanh nghiệp, cho cơ quan quản lý trong thời gian tới. Tức là sinh viên được đào tạo về các FTA ra trường có thể vào làm việc ngay ở các doanh nghiệp xuất nhập khẩu, hỗ trợ các doanh nghiệp tận dụng FTA, hay các cơ quản lý ở Trung ương, địa phương có thể tham gia đàm phán, có thể đi giảng dạy hay có thể đi tuyên truyền về FTA.

Đặc biệt, Chính phủ đã giao và Bộ Công Thương và kỳ vọng rằng cuối năm nay có thể công bố bộ chỉ số FTA. Đây là bộ chỉ số đánh giá kết quả thực hiện FTA tại các tỉnh, thành và địa phương.

FTA Index là một vấn đề lớn nên có tổ công tác bao gồm các bộ, ngành có liên quan xây dựng, vận hành. Theo kế hoạch cuối 2023 bộ chỉ số FTA Index sẽ được công bố.

“Chúng tôi hy vọng, với tư duy tương tự như chỉ số năng lực cạnh tranh cấp tỉnh (PCI) thì FTA Index giúp cho các tỉnh quan tâm hơn, chú ý trọng nhiều hơn đến việc tận dụng hiệu quả các FTA”, ông Khanh kỳ vọng.