Dù tỷ lệ nợ xấu đã giảm nhanh nhưng trên thực tế việc xử lý nợ xấu vẫn còn nhiều khó khăn, vướng mắc. Với quyết tâm của cơ quan quản lý, quá trình xử lý nợ xấu đang được kỳ vọng sẽ nhanh và mạnh hơn trong thời gian tới.

Theo Ngân hàng Nhà nước, quá trình xử lý nợ xấu tiếp tục được đẩy mạnh, đặc biệt sau khi Nghị quyết số 42/2017/QH14 về thí điểm xử lý nợ xấu của các tổ chức tín dụng của Quốc hội có hiệu lực vào 15/8/2017. Các giải pháp xử lý nợ xấu được triển khai đồng bộ cùng với các biện pháp kiểm soát, phòng ngừa nợ xấu mới phát sinh đã góp phần nâng cao chất lượng tín dụng và giảm tỷ lệ nợ xấu của hệ thống các tổ chức tín dụng.

Tỷ lệ nợ xấu đã giảm nhanh

Đánh giá cao về kết quả xử lý nợ xấu của hệ thống ngân hàng, ông Trần Quang Chiểu, Ủy viên thường trực Ủy ban Tài chính, ngân sách của Quốc hội cho rằng, xử lý nợ xấu trong hệ thống ngân hàng nhanh và chắc chắn. Nếu như những năm trước, nợ xấu là "điểm nhãn", là "cục máu đông" trong nền kinh tế, thì nay, chỉ sau một thời gian ngắn thực hiện Nghị quyết của Quốc hội, "điểm nhãn" này đã được xử lý tốt. Cụ thể, nợ xấu của toàn hệ thống ngân hàng đã giảm từ mức trên 10% (vào thời điểm cuối năm 2016), đến nay xuống còn khoảng 2,02%.

Làm rõ hơn về kết quả xử lý nợ xấu, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam cho biết, đến cuối tháng 3/2019, tỷ lệ nợ xấu nội bảng là 2,02%. Bên cạnh đó, tỷ lệ nợ xấu nội bảng, nợ bán cho VAMC chưa xử lý và nợ tiềm ẩn trở thành nợ xấu của hệ thống các tổ chức tín dụng cũng đã giảm mạnh từ mức 10,08% vào cuối năm 2016, xuống còn 5,88% vào thời điểm cuối tháng 3/2019.

Tính từ năm 2012 đến cuối tháng 3/2019, toàn hệ thống các tổ chức tín dụng đã xử lý được 907,3 nghìn tỷ đồng nợ xấu, trong đó riêng trong năm 2018, toàn hệ thống các tổ chức tín dụng đã xử lý được 163,14 nghìn tỷ đồng nợ xấu.

Về kết quả xử lý nợ xấu được xác định theo Nghị quyết 42, lũy kế từ 15/8/2017 đến cuối tháng 3/2019, toàn hệ thống tổ chức tín dụng đã xử lý được 227,86 nghìn tỷ đồng nợ xấu, trong đó, xử lý nợ xấu nội bảng đạt 117,8 nghìn tỷ đồng.

Nợ xấu giảm nhanh, góp phần nâng cao "sức khỏe" cho nhiều tổ chức tín dụng. Thực tế, đến nay đã có một số tổ chức tín dụng mua lại nợ xấu bán cho VAMC để tự xử lý. Cụ thể, theo thông tin từ VAMC, hiện đã có 5 ngân hàng xóa sạch nợ tại VAMC, gồm: Vietcombank, MBBank, Techcombank, OCB và VIB. Ngoài ra, còn có một số ngân hàng có ý định tất toán toàn bộ trái phiếu đặc biệt của VAMC trong năm 2019 như: VPBank, TPBank, KienLongBank...

Chung tay tháo gỡ khó khăn

Theo đánh giá từ Trung tâm nghiên cứu kinh tế Ngân hàng thương mại cổ phần Hàng hải Việt Nam (MSB), tuy có tăng về tốc độ xử lý nợ xấu nhưng trên thực tế việc xử lý nợ xấu còn nhiều khó khăn, vướng mắc.

Khó khăn đầu tiên được nhắc đến đó là thị trường mua, bán nợ còn chưa phát triển. Quá trình xác định giá trị khoản nợ làm căn cứ để bên mua, bán nợ tham khảo còn khó khăn khi việc thẩm định giá khoản nợ đang được các tổ chức thẩm định giá thực hiện chưa theo quy chuẩn thống nhất, khác biệt về phương pháp, tiêu chí định giá giữa các tổ chức khác nhau.

Các chuyên gia kinh tế của MSB cho rằng, điều này gây khó khăn cho các bên mua, bán khoản nợ trong việc lựa chọn giá tham khảo phù hợp cho giao dịch mua, bán nợ. Sau đó, việc chuyển nhượng hoặc ủy thác quản lý các khoản nợ này còn khó khăn vì chưa có thị trường nợ thứ cấp. Hiện tại cũng chưa có các hoạt động phái sinh như: nghiệp vụ chứng khoán hóa tài sản, chứng khoán hóa nợ thường và nợ xấu...

Điều này dẫn đến thanh khoản của các khoản nợ rất thấp, làm giảm mức độ hấp dẫn của các khoản nợ đã mua.

Khó khăn tiếp theo được nhắc đến đó là thủ tục thu giữ tài sản bảo đảm. Qua tìm hiểu, nhiều đại diện ngân hàng cho biết, kể cả sau khi có Nghị quyết 42 được Quốc hội ban hành và có hiệu lực, vướng mắc lớn nhất trong quá trình xử lý nợ xấu vẫn là thu giữ tài sản. Các chuyên gia kinh tế của MSB cho biết, nếu bên giữ tài sản bảo đảm không thiện chí thì ngân hàng không thể nào thu giữ được vì không có chế tài. Khi khách hàng chây ì, ngân hàng không thu giữ được tài sản thì ngân hàng phải quay lại giải pháp cuối cùng là thi hành án, mất nhiều thời gian và chi phí để thu hồi được nợ.

Bên cạnh đó, một lượng nợ xấu gắn với các đại án, các vụ việc, các đại dự án bị thua lỗ hoặc phá sản vẫn chưa được xử lý. Quá trình xử lý tài sản đảm bảo để thu hồi nợ của các khoản nợ này cần phối hợp với nhiều cơ quan, các cấp chức năng và mất nhiều thời gian. Có những khoản nợ sau khi xử lý xong các thủ tục phát mại, tài sản thế chấp là nhà xưởng, máy móc, hàng hóa... đã xuống cấp và hao mòn giá trị.

Từ  những khó khăn vướng mắc như trên, các chuyên gia kinh tế của MSB cho rằng, để giải quyết triệt để bài toán nợ xấu cần sự phối hợp xử lý của nhiều bên liên quan. Thời gian qua, Ngân hàng Nhà nước cũng có các biện pháp cụ thể thúc đẩy các ngân hàng thương mại tăng cường xử lý nợ xấu trong thời gian tới. Cụ thể, Ngân hàng Nhà nước đang dự thảo lấy ý kiến Thông tư quy định về việc mua, bán và xử lý nợ xấu của VAMC để thay thế cho Thông tư 19/2013/TT-NHNN.

Đáng chú ý, dự thảo lần này bổ sung thêm điểm: các tổ chức tín dụng bán nợ nhận trái phiếu đặc biệt không chia cổ tức bằng tiền mặt để nâng cao năng lực tài chính và tạo nguồn xử lý nợ xấu cho đến khi trái phiếu đặc biệt được thanh toán. Việc bổ sung này được cho là để đảm bảo các tổ chức tín dụng có khoản nợ xấu bán cho VAMC nhận trái phiếu đặc biệt phải tập trung nguồn lực để xử lý nợ xấu.

Còn theo chuyên gia Kinh tế trưởng BIDV Cấn Văn Lực, cần phải có đầu mối để phối hợp, tháo gỡ những vướng mắc về xử lý nợ xấu theo Nghị quyết 42 của Quốc hội, qua đó thúc đẩy quá trình xử lý nợ xấu nhanh hơn, đảm bảo theo yêu cầu của Quyết định số 1058 và xa hơn là Chiến lược ngành ngân hàng.

Các chuyên gia kinh tế của MSB cũng kỳ vọng, với quyết tâm từ cả cơ quan quản lý lẫn các tổ chức tín dụng, các khoản nợ xấu tồn đọng sẽ được xử lý dứt điểm  và nhanh chóng hơn.