TẠP CHÍ ĐIỆN TỬ
Tín dụng tăng thấp và góc nhìn của HSBC
“Chúng tôi không trông đợi tín dụng sẽ tăng mạnh trong hai năm tới”
“Liệu một nền kinh tế có thể phát triển mà không cần đòn bẩy tài chính?”, bộ phận nghiên cứu toàn cầu của HSBC dùng câu hỏi này để mở đầu bản báo cáo riêng về tăng trưởng tín dụng và lạm phát của Việt Nam, vừa phát đi cuối chiều 4/8.
Câu trả lời bên dưới là: nếu xét về góc độ khu vực thì đây quả là một câu hỏi “ngớ ngẩn”, bởi hầu hết các nền kinh tế tín dụng phát triển mạnh là nhờ vào chính sách tiền tệ nới lỏng và điều kiện bên ngoài thuận lợi.
Tại Việt Nam, trong năm 2013, tổng dư nợ của nền kinh tế chiếm khoảng 97% GDP. Dù đây đã là một con số lớn theo nhiều thước đo, thì tổng dư nợ của nền kinh tế đã giảm đáng kể từ năm 2010 khi mà con số này đạt đỉnh điểm là chiếm 115% của GDP quốc gia. Điều này do nhiều thập kỷ tăng trưởng nhanh bằng đòn bẩy tài chính, khi mà tăng trưởng cho vay trung bình mỗi năm đạt đến mức 31% từ năm 1991 đến 2010. Sau đó tín dụng tăng trưởng ít hơn, ở mức trung bình 12% mỗi năm.
Trong năm 2014 cho đến nay, tín dụng tăng 3,6% từ cuối năm 2013 và khoảng 11% so với cùng kỳ năm trước. Ngân hàng Nhà nước đặt chỉ tiêu tăng trưởng tín dụng cho năm nay từ 12%-14% và dự báo của HSBC là 10%.
HSBC đã thu thập dữ liệu về mức tăng trưởng tín dụng hàng tháng theo thời gian để phân tích tính mùa vụ và tập quán vay mượn cũng như mối liên hệ giữa nó và GDP, lạm phát và các lựa chọn đầu tư khác. “Dù điều này có vẻ hơi cảm tính, nhưng chúng tôi nhận thấy vòng quay của đòn bẩy tài chính này sẽ khả quan cho nền kinh tế Việt Nam trong dài hạn”, báo cáo nhìn nhận.
Nhận định trên được lý giải như sau. Kể từ khi tư nhân hóa bắt đầu năm 1992, tỉ lệ đầu tư bằng vốn nhà nước đã tăng mạnh, đạt đỉnh điểm ở mức 60% vào năm 2011. Khi nền kinh tế phát triển trên vòng quay sử dụng nhiều đòn bẩy tài chính thì các doanh nghiệp nhà nước được hưởng lợi từ nguồn tín dụng dễ dãi thì đa phần lại không đầu tư vào những nỗ lực nâng cao năng lực sản xuất.
Năm 2011, Chính phủ quyết định giảm các đòn bẩy tài chính, làm bộc lộ sự yếu kém ở khu vực kinh tế nhà nước và gia tăng các khoản nợ xấu. Việt Nam đã tự do hóa nền kinh tế nhưng nhà nước vẫn còn nắm quyền kiểm soát, điều này cho thấy sự tăng trưởng của nền kinh tế được kiểm soát ở một mức sàn nhất định và Chính phủ sẽ có những biện pháp thích hợp để kiểm soát, thúc đẩy sự tăng trưởng, dẫn đến sự thay đổi về các dữ liệu kinh tế.
Và HSBC dự báo, trong nhiều năm sau, Việt Nam sẽ tiếp tục sử dụng các đòn bẩy tài chính. Còn trong thời gian này, Việt Nam sẽ tiến hành các cải cách để cải thiện tính hiệu quả của hệ thống ngân hàng và đầu tư nhà nước. Do khối nhà nước chiếm tỉ trọng lớn của nền kinh tế, sự sụt giảm của khối này sẽ có nhiều tác động đến tiêu dùng, đầu tư, các doanh nghiệp vừa và nhỏ, kéo sự tăng trưởng nói chung đi xuống.
Tuy nhiên, quá trình cải cách, đặc biệt là ở khu vực ngân hàng của Việt Nam, theo đánh giá của nhóm nghiên cứu là đang được thực hiện ở tốc độ chậm chạp, chưa đủ để tạo ấn tượng về một tương lai phía trước tươi sáng hơn.
Nhưng ngược lại, xuất khẩu đang giúp hỗ trợ cho nền kinh tế, tăng trưởng 14,1% tính từ đầu năm đến tháng 7. Ngành sản xuất cũng tăng trưởng vững chắc trong năm dù có vài giai đoạn suy giảm. Từ tháng 12, chỉ số Nhà quản trị mua hàng ngành sản xuất Việt Nam luôn ở trên mức 50.
Với tăng trưởng tín dụng thấp, lạm phát sẽ được kiểm soát. HSBC dự kiến Ngân hàng Nhà nước sẽ giữ lãi suất thị trường mở (OMO) ổn định ở mức 5% cho đến hết năm.
“Chúng tôi tính toán dữ liệu tăng trưởng tín dụng tháng theo thời gian dựa trên việc thu thập chỉ số tăng trưởng tính dụng tính từ đầu năm đến thời điểm công bố từ các buổi họp báo khác nhau cũng như từ các báo cáo truyền thông. Phân tích của chúng tôi cho thấy áp lực giá sẽ dịu lại khi không có lượng lớn tín dụng được bơm vào nền kinh tế.
Chúng tôi không trông đợi tín dụng sẽ tăng mạnh trong hai năm tới, khi Chính phủ nỗ lực chấm dứt những đầu tư lãng phí đối với những khu vực hoạt động không hiệu quả nhất. Theo đó, lạm phát, sau khi loại trừ những yếu tố dao động theo mùa khi giá dịch vụ tăng và yếu tố thời tiết ảnh hưởng lên nguồn cung thực phẩm và giá dầu thế giới, cũng sẽ giữ trong khoảng từ 4,5% đến 6,5%”, HSBC dự báo.
Câu trả lời bên dưới là: nếu xét về góc độ khu vực thì đây quả là một câu hỏi “ngớ ngẩn”, bởi hầu hết các nền kinh tế tín dụng phát triển mạnh là nhờ vào chính sách tiền tệ nới lỏng và điều kiện bên ngoài thuận lợi.
Tại Việt Nam, trong năm 2013, tổng dư nợ của nền kinh tế chiếm khoảng 97% GDP. Dù đây đã là một con số lớn theo nhiều thước đo, thì tổng dư nợ của nền kinh tế đã giảm đáng kể từ năm 2010 khi mà con số này đạt đỉnh điểm là chiếm 115% của GDP quốc gia. Điều này do nhiều thập kỷ tăng trưởng nhanh bằng đòn bẩy tài chính, khi mà tăng trưởng cho vay trung bình mỗi năm đạt đến mức 31% từ năm 1991 đến 2010. Sau đó tín dụng tăng trưởng ít hơn, ở mức trung bình 12% mỗi năm.
Trong năm 2014 cho đến nay, tín dụng tăng 3,6% từ cuối năm 2013 và khoảng 11% so với cùng kỳ năm trước. Ngân hàng Nhà nước đặt chỉ tiêu tăng trưởng tín dụng cho năm nay từ 12%-14% và dự báo của HSBC là 10%.
HSBC đã thu thập dữ liệu về mức tăng trưởng tín dụng hàng tháng theo thời gian để phân tích tính mùa vụ và tập quán vay mượn cũng như mối liên hệ giữa nó và GDP, lạm phát và các lựa chọn đầu tư khác. “Dù điều này có vẻ hơi cảm tính, nhưng chúng tôi nhận thấy vòng quay của đòn bẩy tài chính này sẽ khả quan cho nền kinh tế Việt Nam trong dài hạn”, báo cáo nhìn nhận.
Nhận định trên được lý giải như sau. Kể từ khi tư nhân hóa bắt đầu năm 1992, tỉ lệ đầu tư bằng vốn nhà nước đã tăng mạnh, đạt đỉnh điểm ở mức 60% vào năm 2011. Khi nền kinh tế phát triển trên vòng quay sử dụng nhiều đòn bẩy tài chính thì các doanh nghiệp nhà nước được hưởng lợi từ nguồn tín dụng dễ dãi thì đa phần lại không đầu tư vào những nỗ lực nâng cao năng lực sản xuất.
Năm 2011, Chính phủ quyết định giảm các đòn bẩy tài chính, làm bộc lộ sự yếu kém ở khu vực kinh tế nhà nước và gia tăng các khoản nợ xấu. Việt Nam đã tự do hóa nền kinh tế nhưng nhà nước vẫn còn nắm quyền kiểm soát, điều này cho thấy sự tăng trưởng của nền kinh tế được kiểm soát ở một mức sàn nhất định và Chính phủ sẽ có những biện pháp thích hợp để kiểm soát, thúc đẩy sự tăng trưởng, dẫn đến sự thay đổi về các dữ liệu kinh tế.
Và HSBC dự báo, trong nhiều năm sau, Việt Nam sẽ tiếp tục sử dụng các đòn bẩy tài chính. Còn trong thời gian này, Việt Nam sẽ tiến hành các cải cách để cải thiện tính hiệu quả của hệ thống ngân hàng và đầu tư nhà nước. Do khối nhà nước chiếm tỉ trọng lớn của nền kinh tế, sự sụt giảm của khối này sẽ có nhiều tác động đến tiêu dùng, đầu tư, các doanh nghiệp vừa và nhỏ, kéo sự tăng trưởng nói chung đi xuống.
Tuy nhiên, quá trình cải cách, đặc biệt là ở khu vực ngân hàng của Việt Nam, theo đánh giá của nhóm nghiên cứu là đang được thực hiện ở tốc độ chậm chạp, chưa đủ để tạo ấn tượng về một tương lai phía trước tươi sáng hơn.
Nhưng ngược lại, xuất khẩu đang giúp hỗ trợ cho nền kinh tế, tăng trưởng 14,1% tính từ đầu năm đến tháng 7. Ngành sản xuất cũng tăng trưởng vững chắc trong năm dù có vài giai đoạn suy giảm. Từ tháng 12, chỉ số Nhà quản trị mua hàng ngành sản xuất Việt Nam luôn ở trên mức 50.
Với tăng trưởng tín dụng thấp, lạm phát sẽ được kiểm soát. HSBC dự kiến Ngân hàng Nhà nước sẽ giữ lãi suất thị trường mở (OMO) ổn định ở mức 5% cho đến hết năm.
“Chúng tôi tính toán dữ liệu tăng trưởng tín dụng tháng theo thời gian dựa trên việc thu thập chỉ số tăng trưởng tính dụng tính từ đầu năm đến thời điểm công bố từ các buổi họp báo khác nhau cũng như từ các báo cáo truyền thông. Phân tích của chúng tôi cho thấy áp lực giá sẽ dịu lại khi không có lượng lớn tín dụng được bơm vào nền kinh tế.
Chúng tôi không trông đợi tín dụng sẽ tăng mạnh trong hai năm tới, khi Chính phủ nỗ lực chấm dứt những đầu tư lãng phí đối với những khu vực hoạt động không hiệu quả nhất. Theo đó, lạm phát, sau khi loại trừ những yếu tố dao động theo mùa khi giá dịch vụ tăng và yếu tố thời tiết ảnh hưởng lên nguồn cung thực phẩm và giá dầu thế giới, cũng sẽ giữ trong khoảng từ 4,5% đến 6,5%”, HSBC dự báo.
