VNH đã một lần có văn bản giải trình nguyên nhân tăng giá kịch trần 10 phiên liên tục, và rất có thể sẽ phải giải trình lần nữa trong tuần tới nếu giá vẫn tiếp tục được đẩy trần. Nếu điều đó xảy ra, chưa từng có doanh nghiệp niêm yết nào phải làm tới hai văn bản giải trình liên tiếp như vậy. Còn gì ngán ngẩm hơn khi lại phải đọc lại những lý do mà ai cũng biết?

Quá trình tăng giá bất thường của VNH cũng trải qua một số phiên giao dịch thanh khoản đột biến. Tuy nhiên do thị giá quá thấp nên mức vốn mua thực tế cũng không lớn. Các đợt chốt lời mạnh vào ngày 29/10, 7/11 vừa qua đều được mua hết và VNH đang rơi vào tình trạng mất thanh khoản. Rất có thể cổ phiếu này đã bị khống chế thanh khoản và do đó, có thể đẩy giá lên liên tục mà gần như không gặp trở ngại nào đáng kể. 

Nhìn từ góc độ giá trị doanh nghiệp, vốn chủ sở hữu của VNH đến 30/9 là 75,21 tỷ đồng. Trong khi đó tính đến giá 4.600 đồng hôm nay, vốn hóa của VNH chỉ là 36,91 tỷ đồng. Tuy nhiên câu chuyện thâu tóm khó xảy ra vì các cổ đông lớn vẫn đang nắm giữ cổ phần đủ để chi phối doanh nghiệp. Khả năng rất cao là VNH đang được đầu cơ trên cơ sở thông tin hỗ trợ.

Động lực nào khiến giá VNH tăng “điên khùng” như vậy trong khi gần 3 tháng trước còn nằm “bẹp” quanh giá 1.800 đồng?

Báo cáo kết quả kinh doanh quý 3/2013 của VNH có thể là một lời giải thích hợp lý: doanh thu thuần quý 3 tăng gần 3 lần so với cùng kỳ. Lợi nhuận trước thuế sau 3 quý lỗ liên tiếp chuyển thành lãi 6,68 tỷ đồng.

VNH từ 3/5 vừa qua đã bị HSX đưa vào diện cảnh báo do kết quả kinh doanh năm 2012 lỗ 9,6 tỷ đồng. Ngay mới đây, báo cáo giải trình kết quả kinh doanh bán niên 2013 cũng toàn một màu xám: công ty gặp khó khăn về tài chính, thiếu vốn mua nguyên liệu, vật tư để làm đơn hàng xuất khẩu; quý 2/2013 phải bán hàng nguyên liệu tồn kho bị lỗ; giá nguyên liệu đầu vào tăng, chi phí sản xuất tăng nhưng giá bán thành phẩm lại không tăng. Tính chung 6 tháng đầu năm nay VNH lỗ 7,98 tỷ đồng.

Với sự xoay chuyển tình thế ngoạn mục trong quý 3/2013, VNH được thị trường đánh giá lại.

Tuy nhiên nội dung giải trình nằm tít tận trang cuối cùng của thuyết minh báo cáo tài chính lại cho biết: tháng 8/2013, VNH chuyện nhượng quyền sử dụng lô đất C34/1 đường 2G, khu công nghiệp Vĩnh Lộc (Bình Chánh, Tp.HCM) cho Tổng công ty Thương mại Sài Gòn và lãi 6,43 tỷ đồng. Đây là nguyên nhân khiến “chỉ tiêu lợi nhuận sau thuế quý 3/2013 so với quý 3/2012 tăng thêm 6,43 tỷ đồng”.

Điều đặc biệt là việc chuyển nhượng quyền sử dụng đất này không ghi nhận trong phần thu nhập khác theo chuẩn mực kế toán về doanh thu, và thu nhập khác khi ghi nhận các khoản thu từ hoạt động xảy ra không thường xuyên, trong đó có thu từ thanh lý, nhượng bán tài sản cố định.

Nếu không lưu ý nội dung này, nhà đầu tư có thể nhầm lẫn về mức tăng trưởng doanh thu, lợi nhuận vượt bậc của VNH trong quý 3 khi chỉ nhìn vào bảng kết quả kinh doanh.

VNH lâu nay chỉ được biết đến như một doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực chế biến, xuất khẩu hàng thủy sản. Mặc dù ngành nghề kinh doanh có đăng ký cả bất động sản, nhưng việc chuyển nhượng quyền sử dụng đất và tài sản gắn liên với đất là 2 phân xưởng chế biến thủy sản vẫn mang tính đột biến, không thường xuyên. VNH cũng chưa có hoạt động kinh doanh bất động sản nổi bật nào. 

Hợp đồng chuyển nhượng này đã được tiến hành từ tháng 4/2013 với việc bàn giao 2 phân xưởng chế biến thủy sản cho Tổng công ty Thương mại Sài Gòn. Đây cũng là nguyên nhân khiến doanh thu quý 2/2013 của VNH chỉ đạt 6,78 tỷ đồng, lợi nhuận sau thuế -5,97 tỷ đồng. Hoạt động chuyển nhượng quyền sử dụng lô đất được ghi nhận trong quý 3 (trong tháng 8/2013) là bước tiếp theo của hợp đồng chuyển nhượng cả đất và tài sản trên đất đã có từ tháng 3/2013.

Trước thời điểm quý 3/2013, doanh thu của VNH tương đối bình thường với mức cao nhất kể từ đầu năm 2010 rơi vào quý 2/2012 là 40,6 tỷ đồng. Trong quý 2/2012, mức lãi gộp cũng cao nhất với hơn 8 tỷ đồng.

Tuy nhiên từ quý 4/2012, VNH đã bắt đầu chịu ảnh hưởng từ hoạt động sản xuất kinh doanh chính với mức lãi gộp -11,3 tỷ đồng. Đến quý 2/2013 vừa qua, lãi gộp của VNH vẫn là -5,92 tỷ đồng. Như giải trình trong quý 2/2013, VNH gặp rất nhiều khó khăn về chi phí sản xuất, nguyên liệu…

Liệu những khó khăn đó đã được cải thiện ngay lập tức trong quý 3? Do ảnh hưởng đột biến từ việc chuyển nhượng tài sản nếu khó đánh giá thực tế hoạt động kinh doanh cốt lõi là chế biến xuất khẩu thủy hải sản của VNH trong quý 3.

Tuy nhiên có thể so sánh một con số: theo giải trình của VNH, lợi nhuận sau thuế quý 3/2013 tăng thêm 6,43 tỷ đồng là tiền lãi từ vụ chuyển nhượng quyền sử dụng đất. Tổng lợi nhuận sau thuế của quý 3 trong báo cáo tài chính ghi nhận 6,68 tỷ đồng. Vậy lợi nhuận từ hoạt động kinh doanh chính chỉ là con số rất nhỏ. Ngay cả khi nếu tình trên cơ sở lãi gộp 9,02 tỷ đồng của quý 3 thì mức lợi nhuận cũng không cải thiện được bao nhiêu.

Tính chung 3 quý đầu năm 2013, VNH vẫn đang lỗ khoảng 3,9 tỷ đồng lợi nhuận trước thuế. Gánh nặng lợi nhuận sẽ dồn vào quý 4. Tuy nhiên, lợi nhuận đột biến có lẽ rất khó nảy sinh trong quý này. Quý 4 sẽ là thời điểm có thể đánh giá rõ hơn khả năng cải thiện hoạt động kinh doanh cốt lõi của VNH.

Điểm tích cực hiếm hoi trong kết quả kinh doanh quý 3/2013 của VNH là dòng tiền được cải thiện. Lưu chuyển tiền thuần từ hoạt động sản xuất kinh doanh ghi nhận 9,77 tỷ đồng. Cũng cần lưu ý đến khoản chuyển nhượng quyền sử dụng đất trong báo cáo quý này. VNH cũng có một khoản tiền “treo” 3,56 tỷ đồng hàng năm khi thoái vốn khỏi Công ty Đồ hộp Phú Nhật kéo dài trong 10 năm. Tuy nhiên khoản tiền này chỉ nhận được từ sau năm 2015.