Thời gian qua, Đảng, Nhà nước đã ban hành nhiều chính sách cũng như văn bản chỉ đạo về tổ chức thực hiện chính sách bảo hiểm thất nghiệp, được người lao động và người sử dụng lao động đón nhận một cách tích cực và dư luận xã hội đánh giá cao.

Chính sách bảo hiểm thất nghiệp đã và đang phát huy vai trò đồng hành, sẻ chia cùng người lao động, người sử dụng lao động vượt qua khó khăn, giúp người lao động thất nghiệp sớm tìm được việc làm mới, ổn định cuộc sống và là “điểm tựa” trong việc bù đắp một phần thu nhập cho lao động bị mất việc cũng như góp phần bảo đảm an sinh xã hội.

TẠO “BỆ ĐỠ” CHO NGƯỜI LAO ĐỘNG

Đặc biệt, trong bối cảnh biến động việc làm, bảo hiểm thất nghiệp được ví như “phao cứu sinh” giúp người lao động duy trì nguồn thu nhập tạm thời và có thời gian tìm kiếm cơ hội mới.

Tại Trung tâm Dịch vụ việc làm Hà Nội, đến làm thủ tục hưởng bảo hiểm thất nghiệp, anh Phạm Minh Hiếu (phường Từ Liêm, Hà Nội) cho biết đã đóng bảo hiểm ở mức 8 triệu đồng/tháng suốt hơn 10 năm và hiện được nhận gần 5 triệu đồng mỗi tháng trong tối đa 12 tháng. Khoản tiền này, dù chưa đủ để trang trải toàn bộ chi phí sinh hoạt, vẫn giúp anh duy trì cuộc sống, giảm bớt áp lực tài chính trong thời gian tìm việc mới.

Những trường hợp như anh Hiếu khá nhiều, nhất là trong thời điểm nhiều doanh nghiệp tái cơ cấu, sắp xếp lại nhân sự. Điều này cho thấy vai trò cốt lõi của bảo hiểm thất nghiệp, đó là: kịp thời hỗ trợ tài chính, tạo “khoảng đệm” quan trọng để người lao động không bị đẩy ngay vào khủng hoảng thu nhập khi mất việc.

Bên cạnh đó, bảo hiểm thất nghiệp còn đóng vai trò như điểm tựa vững chắc cho người lao động mất việc. Khoản trợ cấp không chỉ hỗ trợ tài chính mà còn duy trì sinh hoạt, giúp người lao động có thời gian và điều kiện học nghề, nâng cao kỹ năng, tìm cơ hội việc làm mới. Nhiều người lao động khác đã tận dụng bảo hiểm thất nghiệp để chuyển hướng nghề nghiệp. Chị Nguyễn Thu Mai (phường Thanh Xuân, Hà Nội) từng làm kế toán cho một doanh nghiệp may mặc. Sau khi công ty cắt giảm nhân sự, chị nhận trợ cấp bảo hiểm thất nghiệp 3 tháng, đồng thời tham gia khóa học kế toán ứng dụng do Trung tâm Dịch vụ việc làm Hà Nội giới thiệu và tìm được công việc mới với mức lương cao hơn trước. Hay như Anh Nguyễn Mạnh (xã Gia Lâm, Hà Nội) bị mất việc khi doanh nghiệp vận tải giảm đơn hàng. Anh nhận gần 14 triệu đồng trợ cấp trong 4 tháng và được hỗ trợ học nghề sửa chữa ô tô. Hiện anh vận hành một xưởng nhỏ tại quê nhà.

Theo thống kê của Trung tâm dịch vụ việc làm Hà Nội, mức trợ cấp bảo hiểm thất nghiệp phổ biến dao động từ 2 đến 4 triệu đồng/tháng, tùy thời gian đóng bảo hiểm. Cùng với đó, các dịch vụ tư vấn, giới thiệu việc làm, hỗ trợ học nghề đã giúp hàng nghìn lao động có thêm kỹ năng và cơ hội lập nghiệp.

LAN TỎA CHÍNH SÁCH NHÂN VĂN

Luật Việc làm (sửa đổi) năm 2025, hiệu lực từ 1/1/2026, vẫn giữ nguyên quy định mức hưởng trợ cấp thất nghiệp bằng 60% bình quân tiền lương tháng đóng bảo hiểm thất nghiệp của 6 tháng liền kề trước khi nghỉ việc, với trần không quá 5 lần mức lương cơ sở hoặc mức lương tối thiểu vùng. Tuy nhiên, thực tế cho thấy nhiều doanh nghiệp chỉ đóng bảo hiểm thất nghiệp theo mức lương tối thiểu, không phản ánh đúng thu nhập thực tế của người lao động. Đơn cử như chị Trần Thị Phượng (xã Đông Anh, Hà Nội) có thu nhập hơn 10 triệu đồng/tháng nhưng doanh nghiệp chỉ khai đóng bảo hiểm thất nghiệp ở mức 6 triệu đồng. Khi nghỉ việc, mức hưởng 60% khiến chị chỉ nhận khoảng 3,6 triệu đồng/tháng.

Theo ông Vũ Quang Thành, Phó Giám đốc Trung tâm Dịch vụ việc làm Hà Nội, mức đóng không sát thu nhập thực tế là nguyên nhân khiến chính sách chưa phát huy hết hiệu quả. Trợ cấp thất nghiệp chỉ là một phần, mục tiêu lâu dài là hỗ trợ người lao động quay lại thị trường việc làm nhanh nhất. Khoảng cách giữa mức đóng và thu nhập thực tế khiến “phao cứu sinh” của bảo hiểm thất nghiệp đôi khi chưa đủ sức nâng đỡ người lao động vượt qua giai đoạn khó khăn.

Ông Thành cho hay Luật Bảo hiểm xã hội (sửa đổi) năm 2024, có hiệu lực từ 1/7/2025, có yêu cầu mức đóng bảo hiểm thất nghiệp tính theo tiền lương thực nhận, bao gồm lương, phụ cấp và các khoản bổ sung ổn định. Tuy nhiên, để thực thi hiệu quả, cần sự giám sát của cơ quan quản lý, minh bạch từ doanh nghiệp và sự chủ động của người lao động trong bảo vệ quyền lợi. Khi mức đóng – mức hưởng tương xứng, bảo hiểm thất nghiệp mới trở thành “phao cứu sinh” đúng nghĩa, giúp người lao động an tâm tìm việc mới.

Bảo hiểm thất nghiệp không chỉ là nguồn hỗ trợ tài chính tạm thời, mà còn là “bàn đạp” giúp người lao động chuyển hướng nghề nghiệp, học thêm kỹ năng và tìm lại cơ hội việc làm. Với sự linh hoạt trong tiếp nhận, chi trả và hỗ trợ học nghề, chính sách bảo hiểm thất nghiêpj đang dần trở thành chỗ dựa tin cậy, góp phần bảo đảm an sinh xã hội và tạo động lực để người lao động chủ động thích ứng với những thay đổi của thị trường.

Để đưa chính sách bảo hiểm thất nghiệp đến gần hơn với người dân, hệ thống trung tâm dịch vụ việc làm đã triển khai đồng bộ nhiều giải pháp truyền thông. Hình thức tuyên truyền đa dạng như phát tờ rơi tại các phiên giao dịch việc làm, doanh nghiệp; treo áp phích tại địa phương; đăng tải thông tin trên báo chí, cổng thông tin điện tử; tư vấn, giải đáp qua điện thoại, email, mạng xã hội.

Ngoài ra, thủ tục hành chính được niêm yết rõ ràng tại trụ sở, hướng dẫn hồ sơ phát tận tay người lao động. Ứng dụng công nghệ thông tin trong tiếp nhận, giải quyết hồ sơ giúp rút ngắn thời gian xử lý, tạo thuận lợi tối đa.

Có thể thấy, bảo hiểm thất nghiệp đang từng bước trở thành công cụ chiến lược trong bảo đảm an sinh xã hội và phát triển thị trường lao động bền vững. Với sự phối hợp của các cấp, ngành và sự tham gia chủ động của người lao động, chính sách này sẽ tiếp tục phát huy vai trò “lá chắn” trước biến động kinh tế – xã hội.