Sau nhiều tháng đàm phán, Nhật Bản đạt được thỏa thuận với Mỹ về mức thuế quan 15%,  thấp hơn so với tuyên bố ban đầu của chính quyền Tổng thống Donald Trump là mức 25%. Tuy nhiên, thỏa thuận này cũng đi kèm cam kết rằng Nhật bản sẽ đầu tư tổng cộng 550 tỷ USD vào các dự án tại Mỹ. Điều đáng đáng nói là các dự án này sẽ do ông Trump lựa chọn.

Theo biên bản ghi nhớ giữa hai nước được ký kết vào thứ Năm tuần trước, ông Trump có quyền lựa chọn các dự án nhận sẽ đầu tư từ Nhật.

“Tổng thống có toàn quyền quyết định các khoản đầu tư này sẽ được rót vào những dự án nào”, Bộ trưởng Thương mại Mỹ Howard Lutnick trả lời một cuộc phỏng vấn của hãng tin CNBC.

Ông Lutnick cho biết dự án đường ống dẫn khí tự nhiên hóa lỏng (LNG) trị giá 44 tỷ USD ở bang Alaska là một dự án tiềm năng như vậy.

Các lĩnh vực đầu tư tiềm năng nhận đầu tư của Nhật khác bao gồm chất bán dẫn và dược phẩm. Biên bản ghi nhớ cũng nêu rõ Mỹ có thể tăng thuế quan với hàng hóa Nhật nếu Tokyo không thực hiện các khoản đầu tư đã cam kết.

Theo các nhà phân tích, các điều khoản này đặt Nhật Bản vào thế bị động bởi doanh nghiệp nước này có thể sẽ phải đầu tư theo ý muốn của ông Trump.

Biên bản ghi nhớ cũng nhấn mạnh rằng các khoản đầu tư của Nhật phải được thực hiện trước ngày 19/1/2029, ngày làm việc cuối cùng trong nhiệm kỳ này của ông Trump.

Một ủy ban đầu tư gồm các quan chức Mỹ, do Bộ trưởng Lutnick đứng đầu, sẽ phụ trách đề xuất các dự án cho ông Trump. Trước khi đưa ra đề xuất, ủy ban sẽ trao đổi với một cơ quan tham vấn gồm các đại diện của cả Mỹ và Nhật Bản, trong đó có một số đại diện từ Chính phủ Nhật như Ngân hàng Hợp tác Quốc tế Nhật Bản (JBIC) và Công ty Bảo hiểm Xuất khẩu và Đầu tư Nippon (NEXI).

Ủy ban này cũng sẽ xem xét các dự án đầu tư tiềm năng theo pháp luật và quy định của Nhật. Theo nguyên tắc, ủy ban sẽ chuyển các dự án và đơn hàng dịch vụ cho doanh nghiệp Nhật. Ví dụ, nếu dự án là một nhà máy điện, linh kiện sẽ do doanh nghiệp Nhật bản sản xuất. Nếu dự án là nhà máy bán dẫn, cơ sở đó sẽ sử dụng thiết bị và vật liệu sản xuất tại Nhật Bản - theo thông tin từ một số quan chức Nhật.

Biên bản ghi nhớ không nêu rõ doanh nghiệp Nhật có thể huy động nguồn vốn đầu tư cho các dự án tại Mỹ như thế nào. Phía Nhật cho biết JBIC và NEXI sẽ cung cấp vốn đầu tư, các khoản vay và đảm bảo khoản vay.

Khi Nhật Bản và Mỹ đạt được thỏa thuận vào tháng 7, Washington tuyên bố Mỹ sẽ nhận 90% lợi nhuận từ các khoản đầu tư từ quốc gia châu Á. Tuy nhiên, biên bản ghi nhớ nêu rõ lợi nhuận sẽ được chia đều cho cả Nhật Bản và Mỹ cho đến khi nợ gốc và lãi của các khoản vay JBIC được trả hết.

Theo tiết lộ của một quan chức Nhật với tờ báo Nikkei Asia, nếu một dự án tiếp tục sinh lời sau khi khoản vay được trả hết, phía Mỹ sẽ được hưởng 90% lợi nhuận đó. Các khoản đầu tư của Nhật Bản tại Mỹ sẽ được thực hiện dưới hình thức cho vay không truy đòi, trong đó tiền trả nợ được lấy từ lợi nhuận của bên vay.

“Sự hợp tác của Mỹ là điều cần thiết để thúc đẩy các dự án. Phía Mỹ sẽ cung cấp đất, nước, điện và cơ sở hạ tầng khác cần thiết cho các dự án đầu tư, cũng như đảm bảo khách hàng tiêu thụ hàng hóa và dịch vụ của dự án. Việc này sẽ tốn thời gian nhưng về cơ bản các khoản cho vay của chúng tôi sẽ không có nguy cơ chuyển thành nợ xấu và không thu hồi được”, vị quan chức cho biết.

Nếu có vấn đề phát sinh, vấn đề đó sẽ được thảo luận trước tại cơ quan tham vấn.

Biên bản ghi nhớ không có tính ràng buộc về mặt pháp lý mà được xem là một biên bản làm rõ chủ trương giữa hai chính phủ. Cùng ngày biên bản ghi nhớ được ký kết, ông Trump cũng ban hành một sắc lệnh cụ thể hóa thỏa thuận mà hai nước đạt được vào tháng 7, bao gồm việc giảm thuế quan cho hàng hóa Nhật và các cam kết của Nhật.

Sắc lệnh này có một điều khoản cho phép Tổng thống sửa đổi sắc lệnh trong trường hợp Tokyo không thực hiện các cam kết của mình.