Bệnh nhân mắc sốt rét ác tính đầu tiên là chị LTM (33 tuổi, Lào Cai), du lịch châu Phi cách đây 3 tháng, thời gian du lịch khoảng 1 tháng. Sau khi về nước, chị bắt đầu sốt 40 độ C, đau đầu, buồn nôn, mệt mỏi, da xanh xao. Tại cơ sở y tế địa phương, chị M được điều trị nhưng tình trạng không cải thiện.

Người bệnh vẫn sốt cao liên tục, giảm 3 dòng máu (hồng cầu, bạch cầu, tiểu cầu), xuất hiện tình trạng co giật, rối loạn ý thức, sau đó được chuyển đến Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới Trung ương. Kết quả xét nghiệm máu cho thấy dương tính với ký sinh trùng sốt rét Plasmodium falciparum (chủng sốt rét phổ biến nhất gây bệnh sốt rét ác tính) với mật độ ký sinh trùng sốt rét trong máu ở mức rất cao là 1,9 triệu ký sinh trùng/mm3.

"Đây là sốt rét ác tính thể não rất nặng, nguy cơ tử vong rất cao", ThS.BS. Nguyễn Đức Minh, Khoa Cấp cứu, Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới Trung ương, cho biết. Bệnh nhân thứ hai là anh NVK (45 tuổi, Hưng Yên), là công nhân xuất khẩu lao động tại Mali (châu Phi). Sau khi trở về, anh xuất hiện sốt 39 độ C từng cơn, rét run toàn thân, đau tức vùng hạ sườn phải, mệt mỏi, ăn uống kém.

Tại Trung tâm Hồi sức tích cực, anh K trong tình trạng bụng chướng, ấn đau tức vùng hạ sườn phải, da, củng mạc mắt vàng, rét run toàn thân, sốc, suy đa tạng, thở ô xy kính. Kết quả xét nghiệm máu khẳng định dương tính với ký sinh trùng sốt rét ác tính do Plasmodium falciparum với mật độ ký sinh trùng trong máu là 48.000 ký sinh trùng/mm3.

Bệnh nhân thứ ba là chị VTP (38 tuổi, Hải Phòng) vừa trở về Việt Nam sau thời gian làm việc tại Nigeria. Tại bệnh viện địa phương, do tình trạng hôn mê sâu, người bệnh được đặt ống nội khí quản, sau đó chuyển đến Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới Trung ương. Tại đây, bệnh nhân được xác định mắc sốt rét ác tính thể não, suy đa tạng, sốc, nguy cơ tử vong rất cao. Hiện người bệnh vẫn đang được điều trị.

Theo bác sĩ Nguyễn Đức Minh, sốt rét là bệnh truyền nhiễm do ký sinh trùng Plasmodium, lây truyền qua muỗi Anopheles, thường gặp ở các quốc gia nhiệt đới. Biểu hiện điển hình là các cơn sốt có 3 giai đoạn: Sốt nóng, rét run, vã mồ hôi. Tuy nhiên, nếu không khai thác kỹ bệnh sử (nơi đi đến du lịch, làm việc) và biểu hiện bệnh, rất dễ chẩn đoán nhầm.

Bác sĩ Minh khuyến cáo người người có triệu chứng sốt cấp tính sau khi đi nước ngoài về, đặc biệt là từ các nước châu Phi, cần đến ngay bệnh viện đúng chuyên khoa để xét nghiệm, chẩn đoán kịp thời. Bên cạnh đó, người chuẩn bị đi đến những vùng có yếu tố nguy cơ cũng nên đến cơ sở y tế để được tư vấn phòng bệnh, hoặc uống thuốc dự phòng bệnh để hạn chế nguy cơ mắc bệnh và biến chứng nguy hiểm.

Trước đó, cuối tháng 7/2025, Bệnh viện Đặng Văn Ngữ, Viện Sốt rét - Ký sinh trùng - Côn trùng Trung ương, thông tin bệnh viện đã tiếp nhận và điều trị một trường hợp sốt rét ngoại lai trở về từ Cameroon, quốc gia thuộc khu vực Tây Trung Phi, nơi bệnh sốt rét đang lưu hành mạnh. Kết quả xét nghiệm máu tại Bệnh viện cho thấy bệnh nhân nhiễm Plasmodium falciparum, tác nhân gây sốt rét ác tính, có nguy cơ biến chứng cao.

Theo bác sĩ Trần Huy Thọ, Phó Giám đốc thường trực phụ trách chuyên môn bệnh viện, hiện nay Việt Nam đang trong giai đoạn tiến tới loại trừ sốt rét, nhưng muỗi Anopheles, véc-tơ truyền bệnh, vẫn còn tồn tại ở nhiều khu vực. Các ca sốt rét nhập cảnh nếu không được phát hiện và kiểm soát tốt có thể trở thành nguồn lây bệnh trong cộng đồng.

Nếu không được điều trị đúng cách, sốt rét có thể dẫn đến nhiều biến chứng nguy hiểm. Các biến chứng bao gồm: Gây thiếu máu nghiêm trọng do ký sinh trùng sốt rét phá hủy hồng cầu, đặc biệt là ở trẻ em và phụ nữ mang thai; tổn thương não gây ra hôn mê và tử vong; gây suy thận, suy gan khiến cơ thể rơi vào nguy kịch; gây phù phổi, khiến bệnh nhân khó thở và suy hô hấp; gây hạ đường huyết khiến người bệnh đối diện hôn mê, thậm chí tử vong.

Người mắc bệnh sốt rét có thể chỉ xuất hiện các triệu chứng sốt rét thông thường, nhưng đôi khi đó cũng có thể là dấu hiệu của sốt rét ác tính. Người mắc bệnh sốt rét thường có các triệu chứng phổ biến như: sốt, ớn lạnh, đau đầu, đau bụng, mệt mỏi, thở nhanh, nhịp tim nhanh, ho, mệt mỏi, đau cơ khớp và tiêu chảy. Những triệu chứng ban đầu này thường không gây nguy hiểm đến tính mạng.

Tùy vào cơ địa của mỗi người, bệnh sốt rét có thể biểu hiện khác nhau. Nếu sốt điển hình thì người bệnh sẽ trải qua 3 giai đoạn: Rét run, sốt và vã mồ hôi. Trong trường hợp sốt không điển hình, bệnh nhân có thể trải qua các biểu hiện chung như sốt không thành cơn, sốt liên tục, ớn lạnh, rét và nổi da gà. Một số trường hợp nghiêm trọng hơn có thể dẫn đến phình to lách, gan to, cơ thể xanh xao, suy nhược và thiếu máu.

Trong khi đó, sốt rét ác tính là một dạng sốt rét nghiêm trọng, chủ yếu do ký sinh trùng Plasmodium Falciparum gây ra. Bệnh gây tắc nghẽn các mao mạch nhỏ, dẫn đến rối loạn tuần hoàn, giảm tưới máu đến các cơ quan và gây tổn thương não.

Người mắc sốt rét ác tính sẽ có nguy cơ đối mặt với các biến chứng nguy hiểm đe dọa tính mạng, với những dấu hiệu như sốt cao liên tục, rối loạn ý thức (mơ sảng, nói lẩm bẩm, ngủ li bì), rối loạn tiêu hóa (ói mửa, buồn nôn, tiêu chảy, đau bụng), đau đầu dữ dội, thị lực lờ đờ, da tái xanh…

Thực tế khám chữa bệnh tại Khoa Cấp cứu, Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới Trung ương cho thấy từng có trường hợp một bệnh nhân nam, 37 tuổi, nhập viện do sốt rét ác tính, thiếu máu nặng sau khi đã từng mắc sốt rét từ hơn 20 năm trước.

Bác sĩ Trương Tư Thế Bảo, khoa Cấp cứu, Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới Trung ương, cho rằng trường hợp của bệnh nhân này là lời cảnh báo quan trọng về nguy cơ tái phát của bệnh sốt rét P.vivax sau nhiều năm. Ký sinh trùng sốt rét P.vivax có khả năng "ngủ" trong gan và tái phát khi gặp điều kiện thuận lợi.

"Vì vậy, những người từng mắc sốt rét, đặc biệt khi sống hoặc làm việc trong các khu vực có nguy cơ cao, cần chú ý đến sức khỏe của bản thân và không nên chủ quan vì bệnh có thể tái phát", Bác sĩ Thế Bảo khuyến cáo.

Các chuyên gia cũng khuyến cáo, bệnh sốt rét lây truyền từ người sang người qua ký chủ trung gian là muỗi. Để phòng chống bệnh sốt rét, người dân cần thực hiện các biện pháp tránh muỗi đốt, vệ sinh môi trường quanh nơi ở sạch sẽ, tuyên truyền cộng đồng về cách loại bỏ muỗi, bọ gậy… để phòng tránh bệnh sốt rét.