Công nghệ Việt Nam phải trả lời câu hỏi "sản phẩm có dẫn dắt được thị trường không?"

“Cách đây 6 năm, trong bối cảnh thế giới biến động mạnh mẽ, chuỗi cung ứng toàn đứt gãy, công nghệ số bùng nổ và cạnh tranh chiến lược toàn cầu ngày càng gay gắt, Việt Nam đã lựa chọn một con đường không dễ nhưng rất đúng đắn: Chuyển từ gia công lắp ráp sang thiết kế, làm chủ và sáng tạo tại Việt Nam”, Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng nhắc lại khởi đầu của Diễn đàn quốc gia về phát triển doanh nghiệp công nghệ Việt Nam thường niên, lần đầu được tổ chức vào năm 2019. 

Sau 6 năm, hàng ngàn sản phẩm công nghệ make in Việt Nam đã ra đời. Nhiều doanh nghiệp công nghệ Việt Nam đã tự thiết kế tích hợp thành sản phẩm thương mại, làm chủ công nghệ lõi, làm chủ hệ thống, làm chủ dữ liệu và cung cấp giải pháp cho hàng triệu người dùng trong nước.  Một số sản phẩm đã vươn ra thị trường khu vực và quốc tế.

“Quan trọng hơn, chúng ta đã hình thành được một thế hệ doanh nghiệp, kỹ sư, nhà khoa học, nhà doanh nghiệp, dám nghĩ lớn, dám làm chủ và dám chinh phục thế giới”, Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng khẳng định tại Diễn đàn quốc gia về phát triển doanh nghiệp công nghệ Việt Nam 2025 ngày 30/12. 

Theo Bộ trưởng, “Make in Việt Nam” trong 6 năm qua đã giúp Việt Nam chuyển vị thế từ người sử dụng công nghệ sang người tạo ra công nghệ. Ở nhiều lĩnh vực, từ chỗ nhập khẩu giải pháp sang chỗ tự thiết kế giải pháp phù hợp với điều kiện Việt Nam từ tư duy đi sau sang tư duy đi cùng.

Công nghệ không chỉ là công cụ phát triển kinh tế mà đã trở thành nền tảng của năng lực cạnh tranh quốc gia, của chủ quyền số, của sức mạnh quốc gia trong kỷ nguyên mới. Cuộc cạnh tranh toàn cầu không còn chỉ cạnh tranh về quy mô mà là cạnh tranh về năng lực dẫn dắt công nghệ về tiêu chuẩn, về nền tảng và hệ sinh thái.

Do đó, Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng cho rằng: “Trong bối cảnh đó, nếu chúng ta chỉ dừng lại Make in Việt Nam: theo nghĩa làm chủ cho mình thì chưa đủ”.

Vì vậy, tại diễn đàn, Bộ trưởng kêu gọi cộng đồng doanh nghiệp công nghệ Việt Nam chính thức khởi động một giai đoạn mới "Sáng tạo tại Việt Nam, làm ra tại Việt Nam – để dẫn dắt".

Bộ trưởng giải thích: “Dẫn dắt không phải để dẫn đầu bằng mọi giá mà là để dẫn dắt ở những lĩnh vực Việt Nam có lợi thế có nhu cầu thực tiễn có khả năng tạo khác biệt và tạo ra giá trị bền vững”. 

Trong giai đoạn mới này chúng ta không chỉ hỏi sản phẩm này do người Việt Nam làm ra không? Mà phải hỏi sản phẩm này có dẫn dắt được thị trường không? Có tạo ra chuẩn mực mới không? 

"Sáng tạo tại Việt Nam, làm ra tại Việt Nam – để dẫn dắt" đòi hỏi tư duy khác, cách làm khác và thể chế khác. 

Thứ nhất, tư duy dẫn dắt, không bắt đầu từ công nghệ mà bắt đầu từ bài toán lớn của đất nước và nhân loại, như quản trị đô thị thông minh, y tế số, giáo dục số, nông nghiệp thông minh, năng lượng sạch, AI, kinh tế dữ liệu, an toàn an ninh số.

Thứ hai, sản phẩm dẫn dắt không phải làm thật nhiều ứng dụng rời rạc mà là xây dựng các nền tảng cốt lõi: nền tảng số quốc gia, nền tảng dữ liệu, nền tảng AI, nền tảng điện toán đám mây, nền tảng bán dẫn, nền tảng công nghiệp số. 

Thứ ba, doanh nghiệp là trung tâm dẫn dắt. Nhà nước không làm thay doanh nghiệp nhưng nhà nước sẽ tạo ra thị trường, tạo luật chơi, tạo niềm tin và tạo không gian thử nghiệm mới trong giai đoạn sáng tạo tại Việt Nam làm ra tại Việt Nam để dẫn dắt.

Thứ tư, nhân lực là yếu tố quyết định năng lực dẫn dắt, không thể dẫn dắt nếu chỉ có kỹ sư, mà phải có các nhà thiết kế hệ thống, nhà khoa học dữ liệu, kiến trúc sư công nghệ, chuyên gia tiêu chuẩn và chuyên gia chính sách công nghệ.

"Sáng tạo tại Việt Nam, làm ra tại Việt Nam – để dẫn dắt" đòi hỏi một chiến lược phát triển nhân lực chất lượng cao gắn chặt với doanh nghiệp và bài toán quốc gia. Càng nhiều bài toán quốc gia thì nhân lực chất lượng cao càng phát triển.

Thứ năm, thể chế phải đi trước 1 bước. Luật pháp không chỉ để quản lý cái đã có mà phải mở đường cho cái mới. Giai đoạn "Sáng tạo tại Việt Nam, làm ra tại Việt Nam – để dẫn dắt" cần thể chế linh hoạt hơn, thử nghiệm nhiều hơn, chấp nhận rủi ro có kiểm soát. Quản lý dựa quản lý dựa trên rủi ro và hậu kiểm là chủ yếu. Thể chế phải trở thành lợi thế cạnh tranh quốc gia chứ không phải rào cản.

Thứ sáu, con đường "Sáng tạo tại Việt Nam, làm ra tại Việt Nam – để dẫn dắt" là đi từ làm chủ sản phẩm đến làm chủ công nghệ. Đi từ những bài toán lớn của Việt Nam để hình thành các giải pháp và sản phẩm. Từ sản phẩm mà hình thành nhu cầu về công nghệ lõi. Từ công nghệ lõi mà hình thành bài toán về nghiên cứu khoa học cơ bản. “Đây là con đường đi từ đất lên trời. Bài toán Việt Nam, khát vọng Việt Nam chính là cái nôi sinh ra công nghệ việt nam”, Bộ trưởng nói. 

"Sáng tạo tại Việt Nam, làm ra tại Việt Nam – để dẫn dắt" không phải là câu chuyện riêng của một bộ, một ngành hay một nhóm doanh nghiệp. Đây là chiến lược quốc gia. là sự cộng hưởng của khát vọng dân tộc và năng lực công nghệ.

Tuy nhiên, Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng cũng lưu ý, chúng ta không ảo tưởng rằng Việt Nam sẽ dẫn dắt ở tất cả mọi lĩnh vực. Nhưng chúng ta hoàn toàn có thể dẫn dắt ở một số lĩnh vực nếu có tầm nhìn đúng, chính sách đúng và hành động quyết liệt. Tinh thần sáng tạo về Việt Nam, làm ra tại Việt Nam để dẫn dắt chính là Việt Nam không chỉ theo kịp mà ở một số lĩnh vực Việt Nam phải đi trước. Không phải đi trước bằng quy mô mà bằng cách làm mới, mô hình mới, nền tảng mới, chuẩn mực mới, thông minh, nhân văn và bền vững.