Báo cáo nền Kinh tế Xanh Đông Nam Á do Bain & Company, GenZero, Google, Standard Chartered và Temasek phối hợp thực hiện, vừa được công bố ngày 6/5/2025. Báo cáo giới thiệu một phương pháp tiếp cận dựa trên hệ thống nhằm thúc đẩy tăng trưởng và tác động trong khu vực. Nếu được thúc đẩy thông qua hợp tác sâu rộng hơn trong khu vực Châu Á- Thái Bình Dương (APAC), phương pháp này có thể tạo ra tác động kinh tế đáng kể, giúp nhóm nền kinh tế trong nhóm SEA-6 có thể thu về tới 120 tỷ USD trong tăng trưởng GDP, tạo ra 900.000 việc làm mới và thu hẹp 50% khoảng cách phát thải vào năm 2030.

ĐẦU TƯ XANH TRONG KHU VỰC TĂNG HƠN 43%, ĐẠT 8 TỶ USD

Tỉ trọng đầu tư vào các lĩnh vực xanh của các quốc gia trong nhóm SEA-6 đã chứng kiến mức tăng trưởng ấn tượng 43% so với năm trước, đạt 8 tỷ USD; trong đó 60% tổng số thương vụ đến từ Malaysia và Singapore.

Ngành năng lượng tiếp tục chiếm hai phần ba tổng giá trị đầu tư xanh trong khu vực với quy mô thương vụ ngày càng tăng. Trong đó, năng lượng mặt trời ghi nhận mức tăng đầu tư lớn nhất (tăng 100%), trong khi các giao dịch trong lĩnh vực quản lý chất thải tăng 60% so với cùng kỳ năm ngoái, chủ yếu từ các dự án xử lý nước thải và tái chế.

Tương tự như ở Ấn Độ và Hàn Quốc, các tập đoàn tiếp tục giữ vai trò dẫn dắt trong các hoạt động đầu tư xanh tại Đông Nam Á. Mức độ đầu tư vào khu vực của quỹ khí hậu và quỹ hạ tầng cũng tăng mạnh, tăng gấp 4 lần và gấp 14 lần so với năm trước.

Đặc biệt, các khoản đầu tư nước ngoài từ ngoài khu vực APAC vào nền kinh tế xanh của SEA-6 đã tăng hơn ba lần trong năm qua, trong khi các khoản đầu tư từ APAC cũng đã tăng gấp đôi. Tuy đầu tư nội địa của các nước SEA-6 đã giảm 40%, nhưng các nhà đầu tư trong khu vực vẫn rất tích cực tham gia vào quá trình phát triển kinh tế xanh ở các khu vực khác trong APAC.

Có thể nói, thúc đẩy nền kinh tế xanh thông qua cách tiếp cận hệ thống đòi hỏi sự nỗ lực đồng bộ từ tất cả các bên liên quan– doanh nghiệp, nhà đầu tư và chính phủ. Quá trình khử carbon tại Đông Nam Á không chỉ dừng lại ở các mục tiêu đã đề ra mà còn phải đạt được các kết quả thực tiễn. Việc giảm thải carbon không còn là gánh nặng chi phí mà trở thành đòn bẩy chiến lược cho tăng trưởng, mang lại lợi ích cả về môi trường và kinh tế cho tương lai của khu vực.

CÁC GIẢI PHÁP QUAN TRỌNG CHO TĂNG TRƯỞNG XANH, GIẢM PHÁT THẢI CARBON

Báo cáo nhấn mạnh rằng để đạt được kết quả ở quy mô lớn, chính phủ các nước phải nhìn nhận nền kinh tế xanh của Đông Nam Á như một tập hợp các hệ thống phức tạp và liên kết với nhau. Hướng tiếp cận mang tính hệ thống này bao gồm xác định các rào cản tác động dẫn tới việc tiếp diễn tình trạng phát thải của các nền kinh tế xanh tại khu vực Đông Nam Á. Trên cơ sở đó, tìm kiếm các giải pháp tạo tác động lớn để giải quyết các rào cản này trên nhiều hệ thống; trong đó, ưu tiên những giải pháp có tiềm năng tạo ra những thay đổi bền vững nhất.

 Những giải pháp này giúp Đông Nam Á duy trì định hướng trong bối cảnh bất ổn vĩ mô, đồng thời tạo ra những cơ hội phát triển xanh mới, cải thiện khả năng phục hồi và giảm sự phụ thuộc vào năng lượng nhập khẩu, đồng thời hỗ trợ các mục tiêu khí hậu. Đông Nam Á nói riêng và khu vực APAC nói chung có thể chứng kiến sự gia tăng phát triển kinh tế xanh nhờ cách tiếp cận này.

Báo cáo cũng đề xuất tăng cường hợp tác giữa thị trường Đông Nam Á và APAC nhằm phát triển tối đa tiềm năng kinh tế xanh bằng cách tận dụng những điểm giao thoa trong tiềm lực phát triển giữa hai khu vực, bao gồm nhu cầu về an ninh năng lượng, mối quan hệ thương mại vững chắc, dòng vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài cao và các hoạt động hợp tác chuyển dịch năng lượng.

Sự hợp tác chặt chẽ hơn giữa các quốc gia trong khu vực Đông Nam Á và mở rộng ở APAC sẽ là chìa khóa mở ra tương lai phát triển thịnh vượng của nền kinh tế xanh, đặc biệt khi các chính phủ và doanh nghiệp đang sắp xếp lại các ưu tiên chính sách trước bối cảnh kinh tế- chính trị mới.

Khu vực APAC và Đông Nam Á đóng vai trò then chốt trong công cuộc phi carbon hóa toàn cầu. Khu vực APAC chiếm tới một nửa lượng phát thải khí nhà kính toàn cầu, trong khi Đông Nam Á chiếm 7,5%. Cả hai khu vực này đều phụ thuộc nhiều vào nhiên liệu hóa thạch.

Báo cáo nhìn nhận, dựa trên các xu hướng hiện tại, phần lớn các nước APAC sẽ không thể đạt được mục tiêu vào năm 2030, và khoảng cách phát thải sẽ còn tiếp tục tăng lên vào năm 2040 và 2050. Đặc biệt, khu vực Đông Nam Á vẫn dễ bị tổn thương do chưa thể kiểm soát xu hướng gia tăng phát thải. Vì vậy, chính phủ cần có các biện pháp can thiệp khẩn cấp để thay đổi quỹ đạo này và đạt được mục tiêu.

Bà Franziska Zimmermann, Giám đốc Điều hành Mảng Bền vững, Temasek, nhấn mạnh “chỉ còn 5 năm nữa là đến 2030, cánh cửa hành động để tránh những tác động tồi tệ nhất của biến đổi khí hậu đang nhanh chóng khép lại. Chúng ta cần đẩy nhanh tiến độ và tập trung vào các giải pháp thực tiễn có tác động trong ngắn hạn”.

Còn theo ông Dale Hardcastle, Đối tác và Đồng Giám đốc Trung tâm Đổi mới Bền vững Toàn cầu của Bain & Company, “nhận định phổ biến hiện nay cho rằng môi trường vĩ mô mới sẽ làm chậm tiến trình kinh tế xanh. Tuy nhiên, Đông Nam Á và rộng hơn là APAC có thể chứng kiến sự tăng tốc khi các chính phủ, doanh nghiệp và nhà đầu tư điều chỉnh lại ưu tiên”.

“Bằng cách tập trung vào các giải pháp cấp hệ thống có thể mở rộng và có tác động cao, Đông Nam Á có thể viết lại sách lược phát triển kinh tế xanh và biến thách thức hiện tại thành cơ hội. Chúng ta cần đồng thời đạt được hai kết quả then chốt đó là cắt giảm phát thải đáng kể và duy trì tăng trưởng kinh tế bền vững để khu vực vừa đạt được mục tiêu khí hậu vừa xây dựng khả năng phục hồi và thịnh vượng lâu dài,” ông Dale Hardcastle bổ sung.

Báo cáo này xác định 3 giải pháp cốt lõi ở cấp hệ thống quan trọng cho tăng trưởng và giảm phát thải carbon ở Đông Nam Á bao gồm kinh tế sinh học bền vững, phát triển lưới điện thế hệ mới, và xây dựng hệ sinh thái xe điện (EV).

Báo cáo cũng nhấn mạnh 3 giải pháp hỗ trợ nhằm gia tăng tác động của các giải pháp cấp hệ thống gồm: tài chính khí hậu và chuyển dịch năng lượng, thị trường carbon và trí tuệ nhân tạo xanh (Green AI).

Tài chính khí hậu và chuyển đổi đang có xu hướng tăng trưởng tại Đông Nam Á nhưng khu vực vẫn đang đối mặt với khoảng trống tài trợ hơn 50 tỷ USD và con số này có thể còn tăng trong bối cảnh bất ổn vĩ mô.

Đông Nam Á đang ghi nhận những tiến triển nhất định trong định giá carbon và phát triển thị trường carbon, với những bước tiến về mặt pháp lý và lượng tín chỉ được phát hành ngày càng tăng. Tuy nhiên, theo báo cáo, tốc độ này cần được đẩy nhanh hơn nữa để phát huy hết tiềm năng.

Ông Anshari Rahman, Giám đốc Chính sách và Phân tích tại GenZero, chia sẻ "Thị trường carbon của Đông Nam Á đang có nhiều chuyển biến tích cực, nhưng chúng ta có thể làm nhiều hơn nữa để khai mở toàn bộ tiềm năng khí hậu và kinh tế của khu vực. Việc gia tăng nguồn cung tín chỉ carbon chất lượng cao, được hậu thuẫn bởi khung chính sách rõ ràng, nhất quán cùng với cơ sở hạ tầng hỗ trợ đầy đủ là điều thiết yếu để thu hút đầu tư và kích cầu".

"Thông qua quá trình hợp tác giữa các quốc gia Đông Nam Á, thị trường carbon sẽ trở thành bệ phóng cho quá trình chuyển đổi net-zero và tăng cường khả năng phục hồi kinh tế ở khu vực", ông nói.