Tại hội thảo khoa học “Thực trạng và giải pháp xử lý các vấn đề cấp bách trong công tác bảo vệ môi trường Thủ đô Hà Nội” do UBND thành phố Hà Nội phối hợp Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam vừa tổ chức, ông Hoàng Dương Tùng, Chủ tịch mạng lưới không khí sạch Việt Nam, cho biết mức độ ô nhiễm không khí Hà Nội có xu hướng càng ngày càng tăng.

NÊN KIỂM TRA KHÍ THẢI XE MÁY TRONG NỘI THÀNH; CÓ QUOTA ĐĂNG KÝ XE MỚI CHẠY XĂNG/DẦU

Để giảm thiểu ô nhiễm không khí vừa qua, Hà Nội đã triển khai nhiều biện pháp giảm thiểu ô nhiễm không khí như: ban hành một số chính sách, kế hoạch hành động giảm thiểu ô nhiễm không khí để kiểm soát tốt hơn các nguồn thải. Cùng với đó xây dựng hệ thống quan trắc không khí tự động, thông báo định kỳ chất lượng không khí trên trang web; ban hành Kế hoạch quản lý chất lượng môi trường không khí thành phố đến năm 2030, định hướng đến năm 2035;

Thành phố đã quyết tâm, thực hiện nhiều việc cụ thể như cấm xe 16 chỗ hoạt động ở phố cổ, có lộ trình hoàn thành các công trình giao thông trọng điểm…

Đối với giao thông, Hà Nội đã triển khai lộ trình áp dụng tiêu chuẩn khí thải Euro 4,5; cải thiện hệ thống xe buýt, chuyển đổi một số tuyến xe buýt sang chạy điện; xây dựng 2 tuyến đường sắt đô thị; hỗ trợ phát triển xe điện; thí điểm kiểm tra khí thải xe máy; chuẩn bị triển khai thí điểm Vùng phát thải thấp (LEZ);

Đối với các cơ sở sản xuất, thành phố đã đánh giá tác động môi trường, giấy phép môi trường, thanh kiểm tra, quan trắc định kỳ, tự động truyền dữ liệu online từ 4 cơ sở phát thải lớn…

Tuy nhiên, TS. Hoàng Dương Tùng cho rằng ô nhiễm không khí vẫn là một vấn đề nóng hổi của Hà Nội. Trong thời gian mấy tháng cuối năm 2024, đầu năm 2025 đã chứng kiến những đợt ô nhiễm kéo dài.

“Vấn đề đã cấp bách, càng để lâu tác động đến sức khỏe và đến mọi mặt đời sống kinh tế xã hội càng lớn, chi phí để giảm thiểu khắc phục càng tốn kém”, ông Tùng nói.

Nếu vẫn theo cách tiếp cận như hiện nay, với các chính sách/biện pháp như đã và đang làm mà không có sự thay đổi trong cách tiếp cận, đột phá trong giải pháp thì không thể kìm hãm xu thế ô nhiễm mà ngược lai ô nhiễm không khí còn tiếp tục gia tăng ở Hà Nội và vùng Thủ đô (khuyến cáo của Ngân hàng Thế giới, của nhiều chuyên gia và qua thực tiễn).

Mặc dù Hà Nội đã có nhiều biện pháp để giảm thiểu ô nhiễm không khí nhưng chưa tới. Ông Tùng lấy ví dụ khi đã xác định hoạt động giao thông là một nguồn gây ô nhiễm không khí chủ yếu trong các quận nội thành thì cần phải có giải pháp, hành động mạnh mẽ để giảm thiểu phát thải từ các phương tiện xe máy, ô tô.

Hà Nội đã đưa ra kế hoạch phát triển giao thông xanh, chuyển đổi các phương tiện công cộng xe bus sang chạy điện vào năm 2035. Tuy nhiên, ông Tùng kiến nghị Hà Nội cần quyết liệt đẩy nhanh tiến độ lên sớm hơn vào năm 2030; đồng thời có giải pháp hạn chế lượng phát thải của các phương tiện ô tô, xe máy…

Ông cũng kiến nghị Hà Nội nên thực hiện kiểm tra khí thải xe máy lưu thông trong khu vực nội thành; hạn chế đăng ký xe ô tô xe máy mới chạy xăng/dầu thông qua quota.

Bên cạnh đó có biện pháp, cơ chế kinh tế khuyến khích người dân chuyển các phương tiện ô tô, xe máy chạy nhiên liệu hóa thạch sang phương tiện dùng điện. Có chính sách ưu tiên đối với xe ô tô điện, taxi/xe công nghệ (ô tô, xe máy) chạy điện; các xe thực hiện dịch vụ công ích chạy điện; triển khai xây dựng các trạm xạc điện hướng tới giai đoạn loại bỏ dần và hoàn toàn xe động cơ đốt trong lưu thông trong nội đô.

THÍ ĐIỂM BỔ SUNG HÌNH PHẠT CÁC CƠ SỞ GÂY Ô NHIỄM TĂNG LŨY TIẾN THEO NGÀY, TĂNG RĂN ĐE

Trong những giải pháp cấp bách giảm thiểu ô nhiễm không khí tại Hà Nội, đáng chú ý, chuyên gia này đề xuất tăng cường biện pháp cưỡng chế đối với các cơ sở gây ô nhiễm: thí điểm bổ sung hình phạt các cơ sở gây ô nhiễm tăng lũy tiến theo ngày để tăng tính răn đe.

Hiện nay Việt Nam đã có những chế tài mạnh để xử lý hành vi vi phạm với các cơ sở gây ô nhiễm. Khi các cơ quan chức năng đến thanh tra, kiểm tra, phát hiện ô nhiễm môi trường đã có chế tài xử lý cụ thể. Theo Nghị định số 45/2022/NĐ-CP của Chính phủ quy định về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực bảo vệ môi trường, các mức xử phạt vi phạm đã tăng lên.

Tuy nhiên, thực tế vẫn có tình trạng cơ sở chây ỳ, không khẩn trương xử lý khắc phục ngay, dẫn đến tình trạng ô nhiễm kéo dài.

Chia sẻ với VnEconomy, ông Tùng cho biết kinh nghiệm thực tế các nước cũng áp dụng các hình phạt, xử lý theo hành vi vi phạm. Nhưng việc xử phạt theo hành vi không đủ sức răn đe, mức phạt quá thấp so với chi phí bỏ ra đầu tư các công trình xử lý nên nhiều đơn vị vi phạm đã chấp nhận nộp phạt. Điều này khiến mức độ ô nhiễm tiếp tục kéo dài.

Chính vì thế, ở nhiều nước đã áp dụng hình thức phạt lũy tiến theo ngày. Cụ thể, nếu trong ngày cơ quan chức năng phát hiện hành vi vi phạm của doanh nghiệp sẽ tiến hành xử phạt theo mức quy định nhưng ngày hôm sau doanh nghiệp chưa xử lý, chấm dứt ô nhiễm thì thì số tiền phạt sẽ tăng lên. Nếu doanh nghiệp không xử lý ô nhiễm, không được các cơ quan chức năng xác nhận đã khắc phục thì mức tiền phạt sẽ tăng lên gấp nhiều lần.

"Hình thức xử phạt tăng lũy tiến theo ngày này có tính răn đe rất cao. Các doanh nghiệp vi phạm sẽ phải nhanh chóng khắc phục và chấm dứt ngay tình trạng ô nhiễm. Biện pháp này đã chứng minh được tính hiệu lực, hiệu quả  cao ở nhiều nước", Ông Tùng nhấn mạnh.

Do đó, “Việt Nam nên nghiên cứu kinh nghiệm từ các nước để thí điểm bổ sung hình phạt tăng lũy tiến theo ngày để tăng tính răn đe với các cơ sở gây ô nhiễm. Hình thức xử phạt này có thể áp dụng cho tất cả các cơ sở gây ô nhiễm môi trường từ không khí, nước thải, chất thải rắn…”.