Thực trạng này được Chủ tịch UBND Thành phố Hà Nội Trần Sĩ Thanh nhấn mạnh tại Hội thảo khoa học với chủ đề “Thực trạng và giải pháp xử lý các vấn đề cấp bách trong công tác bảo vệ môi trường Thủ đô Hà Nội”.

Trong bối cảnh hiện nay, Hội thảo nhằm phân tích các nguyên nhân và tìm ra giải pháp thực chất, hiệu quả để hướng tới việc nâng cao chất lượng môi trường của Thủ đô Hà Nội trong thời gian tới.

Ô NHIỄM MÔI TRƯỜNG ĐANG CÓ CHIỀU HƯỚNG SUY GIẢM TRÊN DIỆN RỘNG

Cùng với tốc độ đô thị hóa nhanh, đặc biệt tại khu vực nội đô có tốc độ tăng dân số cơ học rất lớn. Đồng thời, Hà Nội là trung tâm khu vực Vùng đồng bằng sông Hồng, Vùng có tốc độ tăng trưởng kinh tế cao nhất cả nước. Với đặc thù này, ông Trần Sĩ Thanh cho rằng Hà Nội luôn đối mặt với rất nhiều vấn đề môi trường như ô nhiễm không khí, quá tải trong xử lý chất thải rắn, nước thải,...

Còn theo GS.VS. Châu Văn Minh, Chủ tịch Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam, như nhiều đô thị lớn trên thế giới trong quá trình phát triển, Hà Nội đang đối mặt với những vấn đề môi trường nghiêm trọng.

Các vấn đề như ô nhiễm không khí, đặc biệt là bụi mịn PM2.5; ô nhiễm nguồn nước gồm cả nước mặt lẫn nước ngầm; áp lực từ chất thải rắn hay tác động của biến đổi khí hậu với tình trạng thời tiết cực đoan, suy giảm diện tích cây xanh và hệ sinh thái đô thị đã không chỉ ảnh hưởng đến chất lượng sống, sức khỏe cộng đồng mà còn có thể làm giảm khả năng thu hút đầu tư của Hà Nội cũng như sự phát triển bền vững của Thủ đô.

Nêu thực trạng ô nhiễm môi trường Hà Nội hiện nay, TS. Hoàng Dương Tùng, Chủ tịch Mạng lưới không khí sạch Việt Nam, chỉ rõ Hà Nội đang trên đà tăng trưởng kinh tế nhưng lại kéo theo các hệ lụy về sử dụng tài nguyên và ô nhiễm môi trường đang có chiều hướng suy giảm trên diện rộng.

Về ô nhiễm không khí: số ngày trong năm có nồng độ PM2.5 trong không khí xung quanh cao hơn quy chuẩn cho phép (QCVN 05) ở các quận nội thành và một số huyện ngoại thành ngày càng nhiều, đặc biệt là vào các tháng mùa đông (từ tháng 10 năm trước đến tháng 3-4 năm sau).

Một số nguồn thải chính đã được chỉ ra trong khu vực Hà Nội và một số tỉnh lân cận. Tuy nhiên, các nguồn thải này chưa được kiểm soát tốt mặc dù đã có nhiều giải pháp biện pháp để giảm thiểu ô nhiễm.

Ông Tùng nhấn mạnh ô nhiễm không khí là vấn đề “nóng” của Hà Nội với chỉ số nồng độ trung bình PM2.5 cao, vượt quá quy chuẩn cho phép (QCVN 05:2023) gấp 1,5-2 lần trong nhiều ngày. Số ngày AQI năm 2023 với mức độ Tốt chỉ chiếm 15% , Trung bình 50%, Kém và Xấu là 34%. Đáng chú ý có sự phân bố không đều về mức độ ô nhiễm giữa các quận nội thành và các huyện ngoại thành Hà Nội.

Cũng theo chuyên gia này, chất lượng không khí của Hà Nội và các tỉnh đồng bằng Bắc bộ bị ảnh hưởng bởi yếu tố khí hậu thời tiết: gió, mưa, nhiệt độ, độ ẩm). Đặc biệt ô nhiễm trong những tháng mùa đông từ tháng 10 năm trước đến tháng 3-4 năm sau.

Bên cạnh đó, chất lượng không khí Hà Nội bị ảnh hưởng nhiều từ các tỉnh lân cận: Hà Nam, Hưng Yên, Hải Dương, Bắc Ninh, Vĩnh Phúc, Hòa Bình…

Theo TS. Hoàng Dương Tùng, nguyên nhân chính gây ô nhiễm không khí của Hà Nội do các nguồn thải từ giao thông, công nghiệp, xây dựng, nông nghiệp, đốt phụ phẩm nông nghiệp và từ các tỉnh lân cận.

Cùng với đó, nước thải sinh hoạt (đô thị và nông thôn) chưa được thu gom và xử lý tốt, tỉ lệ xử lý nước thải sản xuất tại các cụm công nghiệp và một số cơ sở sản xuất nhỏ, làng nghề làng tái chế rất thấp gây ô nhiễm các dòng sông, hồ và nước ngầm của Hà Nội.

Mặc dù Hà Nội đã xây dựng một số nhà máy xử lý nước thải sinh hoạt cùng hệ thống thu gom. Tuy nhiên mục tiêu năm 2030 xử lý được 70% nước thải đô thị, xử lý nước thải sinh hoạt nông thôn, nước  thải sản xuất vẫn còn là thách thức lớn. 

Về rác thải, Hà Nội đã đầu tư một số nhà máy đốt rác phát điện, giảm dần chôn lấp tại các bãi rác nhưng rác sinh hoạt vẫn chưa được thu gom và xử lý tốt, còn nhiều bãi rác tự phát nhất là ở các huyện ngoại thành…

CẢI THIỆN MÔI TRƯỜNG, XỬ LÝ Ô NHIỄM KHÔNG KHÍ, LÀM SẠCH CÁC DÒNG SÔNG

Từ thực trạng trên, việc tìm kiếm các giải pháp hiệu quả để xử lý các vấn đề môi trường cấp bách là nhiệm vụ quan trọng hàng đầu hiện nay.

Chủ tịch UBND Thành phố Hà Nội Trần Sĩ Thanh nhấn mạnh công tác bảo vệ môi trường Thủ đô luôn là vấn đề trọng tâm, được Trung ương và lãnh đạo Thành phố quan tâm hàng đầu. Điều này được thể hiện trong nhiều văn kiện quan trọng của Trung ương, Thành phố và đã được tổ chức triển khai thực hiện trong thời gian qua.

Gần đây nhất là 3 văn kiện quan trọng, Luật Thủ đô sửa đổi năm 2024 và 2 Quy hoạch của Thủ đô mới được phê duyệt. Trong đó, Luật Thủ đô đã nêu cụ thể một số nhiệm vụ cần triển khai về xác định vùng phát thải thấp. Tại Quy hoạch Thủ đô, vấn đề môi trường được đặt lên là nhiệm vụ quan trọng hàng đầu trong số các nhiệm vụ trọng tâm, cấp bách cần giải quyết của Thủ đô trong giai đoạn 2025-2030.

Ông Thanh cho biết Hà Nội đang quyết liệt thực hiện nhiều hoạt động nhằm cải thiện môi trường như xử lý ô nhiễm không khí, xử lý nước thải, làm sạch các dòng sônh; hiện đại hóa công tác thu gom rác thải…

Cụ thể về xử lý ô nhiễm không khí, Hà Nội đang thực hiện các giải pháp giảm phương tiện xe cá nhân, tăng cường đầu tư, đưa vào sử dụng các phương tiện vận tải hành khách công cộng, chuyển đổi giao thông xanh, xóa bỏ tình trạng đốt than tổ ong, tăng cường rửa đường, giám sát vệ sinh môi trường các công trình xây dựng…

Về xử lý nước thải, làm sạch các dòng sông, thành phố đã khẩn trương thực hiện các giải pháp bổ cập nước sông Tô Lịch, làm sống lại dòng sông theo chỉ đạo của Tổng Bí thư Tô Lâm (Hà Nội đặt quyết tâm tháng 9/2025 sẽ hoàn thành nhiệm vụ bổ cập nước sông Tô Lịch).

Cùng với đó, hiện đại hóa công tác thu gom rác thải, thí điểm phân loại rác tại nguồn tại 05 quận nội thành,…

Tuy nhiên, theo ông Thanh, chất lượng môi trường tại Hà Nội chưa đáp ứng yêu cầu, đặc biệt là chất lượng môi trường không khí. Do đó, để giải quyết “bài toán” này, Hà Nội rất mong muốn có sự chung tay, đồng hành, chia sẻ của các chuyên gia, nhà khoa học, các tổ chức, doanh nghiệp và cộng đồng dân cư trên địa bàn Thành phố.

Để xử lý ô các vấn đề môi trường cấp bách của Hà Nội, GS.VS. Châu Văn Minh, Chủ tịch Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam, nhấn mạnh vai trò của khoa học và công nghệ trong quản lý và bảo vệ môi trường ngày càng trở nên quan trọng.

Trên thế giới, nhiều đô thị lớn đã ứng dụng thành công các giải pháp khoa học và công nghệ để cải thiện môi trường, như hệ thống quan trắc không khí tự động, công nghệ xử lý nước thải tiên tiến, mô hình kinh tế tuần hoàn trong quản lý chất thải, hay sử dụng trí tuệ nhân tạo (AI) trong giám sát và dự báo môi trường.

Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam đã triển khai nhiều đề tài, dự án nghiên cứu liên quan đến lĩnh vực quan trắc và mô phỏng chất lượng không khí, đưa ra các cảnh báo sớm và giải pháp kiểm soát ô nhiễm; phát triển chế phẩm sinh học, các vật liệu xử lý ô nhiễm, xử lý nước thải tiên tiến; nghiên cứu và ứng dụng công nghệ tái chế, xử lý chất thải rắn, hướng tới nền kinh tế tuần hoàn hay gần đây là triển khai giải pháp ứng dụng AI và dữ liệu lớn; công nghệ viễn thám và GIS trong giám sát và quản lý môi trường đô thị.

Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam sẵn sàng đồng hành cùng Tp.Hà Nội trong nghiên cứu, chuyển giao và ứng dụng các giải pháp khoa học công nghệ để giải quyết các vấn đề môi trường cấp bách.

Với những thế mạnh về khoa học công nghệ, Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam khẳng định sẽ là đối tác đồng hành cùng Hà Nội trong việc giải quyết các thách thức về ô nhiễm môi trường, xây dựng một Thủ đô xanh- sạch- đẹp và phát triển bền vững, xứng tầm là Thủ đô của nước Việt Nam trong kỷ nguyên mới, kỷ nguyên vươn mình phát triển giàu mạnh, thịnh vượng của dân tộc.