Nửa thế kỷ trôi qua, TP. Hồ Chí Minh đã chuyển mình mạnh mẽ trở thành đô thị hiện đại, năng động, nơi quá khứ và hiện tại cùng hòa nhịp trên từng công trình, tuyến đường với khát vọng phát triển không ngừng nghỉ…
Thành phố Hồ Chí Minh - Ảnh minh họa.
Khoảnh khắc mà xe tăng Type 59 mang số hiệu 390 húc đổ cánh cổng Dinh Độc Lập vào trưa ngày 30/4/1975 đã khép lại một cuộc chiến tranh kéo dài, mở ra một trang sử mới, trang sử của hòa bình, thống nhất và phát triển của dân tộc.
Dù nhịp sống có đổi thay thì những ngày tháng tư lịch sử vẫn in đậm trong ký ức bao thế hệ như một bản hùng ca của lòng yêu nước, của tinh thần bất khuất và niềm tin son sắt vào ngày mai tươi sáng. Đại thắng 30/4 không chỉ dừng lại ở giá trị lịch sử, mà còn là động lực tinh thần vững chắc cho công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.
Chợ Bến Thành những năm 1920 - 1929. Ảnh Public domain.
Trải qua 50 năm, Thành phố Hồ Chí Minh đã chuyển mình toàn diện, trở thành đầu tàu kinh tế, một cực tăng trưởng quan trọng trong vùng kinh tế trọng điểm phía Nam và cả nước. Với quy mô dân số vào khoảng 10 triệu người, Thành phố đối mặt với nhiều áp lực về giao thông, đô thị, môi trường... Tuy nhiên, chính những thách thức đó lại trở thành động lực để thành phố bứt phá, vươn mình phát triển trong Kỷ nguyên mới của dân tộc.
Quay ngược về quá khứ, tại miền Nam vào những năm 1880, xe ngựa là phương tiện đi lại bình dân và phổ biến ở vùng Sài Gòn - Gia Định. Đây là loại xe do một ngựa kéo được bắt nguồn từ kiểu cỗ xe song mã sang trọng của Pháp được người dân miền Nam chế tác cho phù hợp với điều kiện kinh tế, xã hội và địa hình của Việt Nam.
GIAO THÔNG ĐÔ THỊ CHUYỂN MÌNH
Đến trước năm 1975, có lẽ người dân Sài Gòn thời ấy đã quen thuộc với nhiều dòng xe máy từ Pháp, Nhật, Ý như Honda 67, Honda Dame, Vespa, Lambretta, Mobylette… Sau giải phóng, dù việc nhập khẩu gần như dừng lại, nhưng lượng xe máy lưu thông trên đường vẫn khá nhiều do được giữ lại từ trước. Tuy nhiên, xe máy thời điểm này vẫn là phương tiện xa xỉ, chủ yếu thuộc về những gia đình khá giả hoặc cán bộ, người đi công tác. Người có xe máy được xem như “giàu có”, vì không chỉ giá trị xe cao, mà còn vì phải “nuôi” xe bằng xăng - một mặt hàng nhiều lúc khan hiếm. Sau chiến tranh với nhiều khó khăn về kinh tế, vật chất thiếu thốn, đã định hình nên diện mạo giao thông đô thị: giản dị, tiết kiệm và đầy tính ứng biến.
Phương tiện phổ biến nhất gần như không thể thiếu với đa số người dân thành phố lúc bấy giờ chính là xe đạp. Cấu tạo đơn giản, dễ sửa chữa, không cần nhiên liệu, xe đạp trở thành lựa chọn tối ưu cho nhu cầu đi lại hằng ngày.
Với những người không có điều kiện sở hữu phương tiện cá nhân, họ thường sử dụng xích lô hoặc xe lam, những phương tiện giao thông công cộng rất phổ biến thời ấy. Xích lô thường dùng để chở người hoặc hàng hóa trong cự ly ngắn, linh hoạt len lỏi qua các con đường nhỏ, ngõ hẻm. Trong khi đó, xe lam hoạt động như một dạng xe tải nhỏ, chạy theo tuyến cố định trong nội thành hoặc từ thành phố ra vùng ven.
Chợ Bến Thành trước năm 1975 - Ảnh tư liệu.
Cảnh đường phố cuối thập niên 1970, đầu 1980 là hình ảnh quen thuộc của những dòng xe đạp nối đuôi nhau, tiếng chuông leng keng, các chú xích lô ngồi nghỉ dưới bóng cây, vài chiếc xe Vespa cũ kỹ len lỏi qua đường, hay chiếc xe lam chở đầy khách nhưng vẫn còn người bám phía sau…
Sau gần 50 năm kể từ ngày thống nhất đất nước, hệ thống giao thông tại Thành phố Hồ Chí Minh và khu vực phía Nam đã có những bước phát triển vượt bậc, phản ánh sự chuyển mình mạnh mẽ về kinh tế và đô thị hóa. Từ những phương tiện thô sơ, những con đường hẹp, gồ ghề, với mặt đường chưa được lát nhựa hoàn chỉnh, đến nay thành phố đã xây dựng một mạng lưới giao thông hiện đại, kết nối hiệu quả giữa các khu vực nội đô và vùng lân cận.
Tại bến Nhà Rồng, nhìn ra dòng sông Sài Gòn, nơi từng là cửa ngõ thương cảng sầm uất, giờ đây là điểm giao của những tuyến giao thông quan trọng. Bên cạnh các tuyến đường bộ và hệ thống tàu điện, khu vực này còn là nơi giao thoa của những tuyến xe buýt hiện đại.
Hệ thống xe buýt không ngừng mở rộng, với những tuyến xe buýt kết nối các khu vực trọng điểm như tuyến xe buýt số 1 từ Bến Nhà Rồng đến khu vực trung tâm Thành phố, hay tuyến xe buýt số 2 chạy dọc theo các trục đường chính, phục vụ nhu cầu đi lại của người dân và du khách. Ngoài các tuyến xe buýt truyền thống, Thành phố Hồ Chí Minh cũng tiên phong triển khai hệ thống xe buýt trên sông, đặc biệt là tuyến xe buýt đường thủy nối Bến Bạch Đằng với các khu vực khác dọc sông Sài Gòn.
Hệ thống giao thông và đô thị Thành phố Hồ Chí Minh không ngừng phát triển hiện đại ngày nay.
Không xa đó là chợ Bến Thành, ngôi chợ biểu tượng hơn trăm năm tuổi, chứng kiến từ thời xe ngựa leng keng đến xe máy nổ vang phố thị và hiện tại đã có thêm công trình liên kết với nhà ga trung tâm của tuyến Metro số 1 (Bến Thành - Suối Tiên). Tuyến này dài 19,7 km, nối trung tâm Thành phố với khu công nghệ cao ở quận 9. Tuyến này sẽ được mở rộng thêm 21 km về phía tây đến huyện Bình Chánh, nâng tổng chiều dài lên 40,8 km. Tuyến metro số 2 (Bến Thành - Tham Lương) cũng đã được phê duyệt mở rộng, từ 11 km hiện tại lên 20,2 km.
Không phải ngẫu nhiên mà nhà ga ngầm Bến Thành được chọn là “trái tim” của hệ thống Metro. Chính tại nơi giao thoa giữa ký ức và tương lai này, trải qua bao thăng trầm của lịch sử, chợ Bến Thành vẫn ở đó như một chứng nhân cho sự thay đổi trong hệ thống giao thông Thành phố.
NHỮNG "NHỊP CẦU" XÂY DỰNG ĐÔ THỊ HIỆN ĐẠI
Mỗi giai đoạn phát triển của Thành phố đều in dấu những công trình giao thông tiêu biểu, phản ánh nỗ lực bền bỉ trong hiện đại hóa hạ tầng và nâng cao khả năng kết nối đô thị - nền tảng quan trọng đưa Thành phố vươn tầm khu vực.
Giai đoạn 1975 - 1985, thành phố tập trung hồi phục sau chiến tranh, cải tạo hạ tầng hiện hữu như cầu Chữ Y, cầu Nguyễn Văn Cừ, các trục đường Trần Hưng Đạo, Cách Mạng Tháng Tám... để phục vụ nhu cầu đi lại và ổn định đô thị. Từ 1986 - 1995, cùng làn gió Đổi mới, Thành phố mang tên Bác bắt đầu mở rộng kết nối chiến lược.
Đến những năm 1996 - 2005, đô thị hóa tăng tốc với các công trình như cầu Phú Mỹ, dự án xa lộ Đông Tây (nay là đại lộ Võ Văn Kiệt) và quy hoạch hầm Thủ Thiêm - mở đường cho sự phát triển khu Đông Sài Gòn. Từ 2006 - 2015, thành phố dần hiện đại hóa mạnh mẽ, hầm Thủ Thiêm khánh thành, các tuyến đại lộ Võ Văn Kiệt - Mai Chí Thọ hoàn thiện, cầu Sài Gòn 2, Bình Triệu 2, Rạch Chiếc mới giúp tăng cường liên kết vùng.
Đại lộ Lê Lợi - Sài Gòn xưa. Ảnh tư liệu.
Đến nay, để hiện thực hóa tầm nhìn trở thành đại đô thị thông minh, phát triển bền vững và hội nhập quốc tế, quy hoạch và đầu tư hạ tầng giao thông được Thành phố Hồ Chí Minh xác định là một trong những trụ cột then chốt. Hệ thống giao thông không chỉ đóng vai trò “xương sống” kết nối các khu vực nội đô và vùng phụ cận, mà còn là nền tảng thúc đẩy các hoạt động kinh tế, dịch vụ, logistics, công nghệ và đổi mới sáng tạo.
Trong đó, các tuyến giao thông chiến lược như cao tốc TP.HCM - Long Thành - Dầu Giây, TP.HCM - Mộc Bài, TP.HCM - Trung Lương - Mỹ Thuận đóng vai trò huyết mạch, kết nối thành phố với các vùng kinh tế trọng điểm phía Đông, Tây và Tây Nam Bộ. Bên cạnh đó, các dự án Vành đai 3 và Vành đai 4 đang được triển khai và quy hoạch sẽ mở rộng không gian phát triển đô thị, tăng cường liên kết vùng và giảm tải cho giao thông nội đô.
Ga Metro Bến Thành nhìn từ trên cao ngày nay.
Từ một thành phố chủ yếu dựa vào thương mại nhỏ và công nghiệp nhẹ, hiện nay Thành phố Hồ Chí Minh có cơ cấu kinh tế dịch vụ - công nghiệp chiếm hơn 97%, với các ngành mũi nhọn gồm: tài chính - ngân hàng, logistics, công nghệ thông tin, sản xuất công nghệ cao, bất động sản và du lịch. Thành phố hiện đang chiếm vị trí quan trọng trong nền kinh tế Việt Nam suốt nhiều thập kỷ qua.
GDP năm 2024 của Thành phố Hồ Chí Minh ước đạt trên 75 tỷ USD, gấp hàng chục lần so với sau năm 1975. Thu nhập bình quân đầu người hiện nay khoảng 7.000 USD/năm, gấp gần 35 lần so với thời kỳ đầu thống nhất. Thành phố đóng góp khoảng 25 - 27% tổng thu ngân sách cả nước, duy trì vai trò là đầu tàu kinh tế, tạo nguồn lực quan trọng cho đầu tư phát triển quốc gia. Thành phố thu hút hàng trăm tỷ USD vốn FDI trong 30 năm qua, là điểm đến của nhiều tập đoàn đa quốc gia.
TRÍ TUỆ, BẢN LĨNH VÀ ĐỔI MỚI KHÔNG NGỪNG
Bước vào kỷ nguyên phát triển mới, Thành phố Hồ Chí Minh đang thể hiện khát vọng vươn lên mạnh mẽ. Với tầm nhìn chiến lược đến năm 2030 và định hướng đến năm 2045 - đúng vào thời điểm kỷ niệm 100 năm ngày thành lập nước, Thành phố đặt mục tiêu trở thành một trong những trung tâm kinh tế, tài chính, khoa học - công nghệ, văn hóa và đổi mới sáng tạo hàng đầu khu vực châu Á và quốc tế.
Thành phố đang chuyển mình thành đô thị toàn cầu nơi quy tụ các dòng chảy sáng tạo, trí tuệ và giá trị nhân văn của thời đại. Tất cả những thành tựu và định hướng đó không chỉ khẳng định vị thế đặc biệt của Thành phố Hồ Chí Minh trong lòng đất nước, mà còn mở ra một hành trình phát triển mới - nơi quá khứ, hiện tại và tương lai cùng hòa quyện để tạo nên một đô thị năng động, hiện đại và đầy khát vọng.
Khi nhìn lại quãng đường 50 năm qua, có thể thấy rõ một diện mạo đô thị hoàn toàn khác: “Hiện đại hơn, kết nối hơn và giàu bản sắc hơn”. Nửa thế kỷ không chỉ là một chặng đường, mà còn là khởi đầu cho một hành trình mới với những mục tiêu cao hơn, kỳ vọng lớn hơn.
Nội dung đầy đủ của bài viết được đăng tải trên Tạp chí Kinh tế Việt Nam số 17 18-2025 phát hành ngày 28/4/2025. Kính mời Quý độc giả tìm đọc tại đây:
Khai trương Trung tâm Báo chí, phát hành bộ tem đặc biệt kỷ niệm 50 năm thống nhất đất nước
TP. Hồ Chí Minh công bố danh sách 50 sự kiện, hoạt động tiêu biểu giai đoạn 1975-2025
Thủ tướng chủ trì lễ khởi công, khánh thành 80 công trình, dự án trọng điểm kỷ niệm 50 năm Giải phóng miền Nam
Đọc thêm
Phó thủ tướng Nguyễn Chí Dũng: Cần kiên định mục tiêu làm chủ công nghệ chiến lược về nghiên cứu và vận hành vệ tinh
Phó Thủ tướng Nguyễn Chí Dũng đề nghị Trung tâm Vũ trụ Việt Nam cần kiên định mục tiêu làm chủ công nghệ chiến lược, tăng cường năng lực nghiên cứu, thiết kế, tích hợp, thử nghiệm và vận hành vệ tinh quan sát trái đất tầm thấp “Made in Vietnam”...
Nâng cao, đổi mới chất lượng đại biểu Quốc hội, Hội đồng nhân dân các cấp
Để chuẩn bị cho cuộc bầu cử quan trọng sắp tới, Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam xây dựng hai văn bản quy phạm pháp luật có ý nghĩa đặc biệt, để triển khai đúng pháp luật, đồng bộ, thống nhất, bảo đảm dân chủ và minh bạch trong toàn bộ quy trình bầu cử…
Thuốc giả, thực phẩm giả: Cần xử lý tất cả những người bao che, tiếp tay
Quá trình xử lý vi phạm về an toàn thực phẩm, cần phát hiện và xử lý nhanh, xử lý nghiêm để bảo đảm tính răn đe. Đồng thời, phải xử lý tất cả những người bao che, tiếp tay. Đây là yêu cầu được đại diện Bộ Công an nhấn mạnh tại Phiên giải trình về việc thực hiện chính sách, pháp luật trong phòng, chống thuốc giả, thực phẩm giả…
Tăng cường công tác bảo đảm an ninh, trật tự dịp Lễ Quốc khánh 2/9
Khi cả nước đồng loạt diễn ra nhiều sự kiện quan trọng kỷ niệm 80 năm Cách mạng tháng Tám thành công và Quốc khánh (02/9/1945 - 02/9/2025), Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính đã có công điện yêu cầu các bộ, ngành và địa phương tích cực chuẩn bị, đề phòng nguy cơ phức tạp về an ninh, trật tự, an toàn xã hội, tội phạm hình sự, tệ nạn xã hội, mất an toàn giao thông, an toàn cháy, nổ…
Thủ tướng Phạm Minh Chính tiếp Bộ trưởng Ngoại giao Australia
Tiếp Bộ trưởng Ngoại giao Australia Penny Wong, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính nhấn mạnh dư địa hợp tác giữa hai bên vẫn rất lớn, đề nghị tiếp tục triển khai hiệu quả Chương trình hành động thực hiện quan hệ Đối tác Chiến lược Toàn diện, định kỳ tổ chức cơ chế đối thoại, tham vấn để gia tăng hiểu biết và củng cố tin cậy chính trị...
Sáu giải pháp phát triển nhanh và bền vững ngành năng lượng
Việt Nam đang đứng trước cơ hội lớn để phát triển năng lượng xanh, sạch nhằm đảm bảo an ninh năng lượng và phát triển bền vững. Ông Nguyễn Ngọc Trung chia sẻ với Tạp chí Kinh tế Việt Nam/VnEconomy về sáu giải pháp để phát triển nhanh và bền vững ngành năng lượng nói chung và các nguồn năng lượng tái tạo, năng lượng mới nói riêng…
Nhân lực là “chìa khóa” phát triển điện hạt nhân thành công và hiệu quả
Trao đổi với Tạp chí Kinh tế Việt Nam/VnEconomy, TS. Trần Chí Thành, Viện trưởng Viện Năng lượng nguyên tử Việt Nam, nhấn mạnh vấn đề quan trọng nhất khi phát triển điện hạt nhân ở Việt Nam là nguồn nhân lực, xây dựng năng lực, đào tạo nhân lực giỏi để tham gia vào triển khai, vận hành dự án...
Phát triển năng lượng tái tạo, xanh, sạch: Nền tảng cho tăng trưởng kinh tế trong dài hạn
Quốc hội đã chốt chỉ tiêu tăng trưởng kinh tế 8% cho năm 2025 và tăng trưởng hai chữ số cho giai đoạn 2026 – 2030. Để đạt được mục tiêu này, một trong những nguồn lực có tính nền tảng và huyết mạch chính là điện năng và các nguồn năng lượng xanh, sạch…
Nhà đầu tư điện gió ngoài khơi tại Việt Nam vẫn đang ‘mò mẫm trong bóng tối’
Trả lời VnEconomy bên lề Diễn đàn năng lượng xanh Việt Nam 2025, đại diện doanh nghiệp đầu tư năng lượng tái tạo nhận định rằng Chính phủ cần nhanh chóng ban hành các thủ tục và quy trình pháp lý nếu muốn nhà đầu tư nước ngoài rót vốn vào các dự án điện gió ngoài khơi của Việt Nam...
Tìm lộ trình hợp lý nhất cho năng lượng xanh tại Việt Nam
Chiều 31/3, tại Hà Nội, Hội Khoa học Kinh tế Việt Nam, Hiệp hội Năng lượng sạch Việt Nam chủ trì, phối hợp với Tạp chí Kinh tế Việt Nam tổ chức Diễn đàn Năng lượng Việt Nam 2025 với chủ đề: “Năng lượng xanh, sạch kiến tạo kỷ nguyên kinh tế mới - Giải pháp thúc đẩy phát triển nhanh các nguồn năng lượng mới”...
Thuế đối ứng của Mỹ có ảnh hướng thế nào đến chứng khoán?
Chính sách thuế quan mới của Mỹ, đặc biệt với mức thuế đối ứng 20% áp dụng từ ngày 7/8/2025 (giảm từ 46% sau đàm phán),
có tác động đáng kể đến kinh tế Việt Nam do sự phụ thuộc lớn vào xuất khẩu sang Mỹ (chiếm ~30% kim ngạch xuất khẩu).
Dưới đây là phân tích ngắn gọn về các ảnh hưởng chính: