Trên thị trường chứng khoán, cổ phiếu các doanh nghiệp mía đường đã tăng ròng rã suốt gần hai tháng trở lại đây nhờ giá đường thế giới và trong nước tăng cao, triển vọng lợi nhuận tích cực cho nhóm này ít nhất cho đến hết năm 2021.

CỔ PHIẾU NGỌT NHƯ ĐƯỜNG

Hầu hết cổ phiếu nhóm đường đều đã bay cao trong thời gian gần đây. Đơn cử, QNS của Đường Quảng Ngãi tăng một mạch 46% trong vòng chưa đầy hai tháng. SBT của Thành Thành Công Biên Hoà đang điều chỉnh, ở vùng giá 21.600 đồng/cổ phiếu tuy nhiên đây vẫn là mức cao đáng kể so với thời điểm giữa tháng 7 là 16.000 đồng/cổ phiếu. Cổ phiếu SLS của Mía đường Sơn La cũng tăng từ đầu tháng 8 đến nay với biên độ tăng 45%, đang ở đỉnh cao của lịch sử. Mía Đường Lam Sơn - LSS cũng tăng 66% kể từ đầu tháng 8.

Yếu tố hỗ trợ cho cổ phiếu đường chính là giá đường đang ngày càng cao trên thế giới và đường Việt Nam đang dần được giải cứu trước tình trạng nhập lậu từ Thái Lan.

Trước đó, ngành mía đường đã trải qua nhiều năm thua lỗ sâu do cạnh tranh gay gắt từ đường Thái Lan. Trong niên vụ 2020-2021, sản lượng sản xuất trong nước giảm xuống mức thấp kỷ lục là 612 nghìn tấn, giảm 15% so với cùng kỳ, chỉ đáp ứng 30% nhu cầu trong nước và đạt 50% công suất sản xuất chỉ với 29 nhà máy còn hoạt động. Với cùng mức thuế suất 47,6% đối với đường tinh luyện và đường thô, các nhà máy nhỏ nhập khẩu đường thô và tinh luyện sẽ không có lợi nhuận.

Việc thực hiện thuế chống bán phá giá và chống trợ cấp (AD&AS) đối với đường nhập khẩu từ Thái Lan đã bắt đầu cho thấy một số kết quả đối với ngành đường trong nước.

Theo Hiệp hội Mía đường Việt Nam (VSSA) và QNS, giá đường trắng trong nước đã tăng 41% so với đầu năm, cùng với việc đường nhập khẩu giảm 40% so với cùng kỳ trong quý 2.

Trong số các công ty sản xuất đường trong nước, QNS và SLS đạt biên lợi nhuận gộp tăng đáng kể: QNS tăng 1588 điểm cơ bản, SLS tăng 818 điểm cơ bản trong 6 tháng đầu năm 2021, trong khi SBT và LSS có những thay đổi nhỏ, SBT tăng 16 điểm cơ bản, LSS giảm 65 điểm cơ bản. Sự khác biệt là do hoạt động kinh doanh đường thương mại của SBT và LSS, hai công ty hưởng lợi từ hoạt động kinh doanh đường thương mại trong năm trước.

QNS mới đây cũng vừa công bố kết quả kinh doanh lũy kế 8 tháng khả quan, doanh thu và lợi nhuận trước thuế đạt lần lượt 5.100 tỷ đồng tăng 14% so với cùng kỳ và 860 tỷ đồng tăng 20% so với cùng kỳ) lần lượt đạt 64% và 78% chỉ tiêu kế hoạch năm.

GIÁ ĐƯỜNG CÒN CAO ĐẾN NĂM 2022?

Đánh giá về triển vọng nhóm mía đường trong thời gian tới, theo SSI Research, giá đường có thể tăng đến năm 2022. Tổ chức Đường Quốc tế (ISO) dự báo thâm hụt đường toàn cầu sẽ tăng lên trong niên vụ 2021-2022, đạt 3,8 triệu tấn so với mức thiếu hụt 3 triệu tấn trong niên vụ 2020-2021.

Sự thiếu hụt này là do sản lượng sản xuất ở Brazil giảm -5%. Brazil là nước sản xuất đường hàng đầu trên toàn cầu, chiếm 23% tổng sản lượng sản xuất trong niên vụ 2020-2021)do thời tiết khô hạn. Sản lượng dự trữ trên toàn cầu đã giảm từ mức đỉnh trong niên vụ 2018-2019 (53,1 triệu tấn) xuống còn 45,8 triệu tấn trong niên vụ 2020-2021 và có thể giảm tiếp về mức tương đương niên vụ 2016-17, theo ước tính thiếu hụt trong niên vụ tới.

Giá đường có thể được hỗ trợ bởi giá ethanol tăng, điều này khuyến khích các nhà máy sản xuất đường quốc tế chuyển từ sản xuất đường sang sản xuất ethanol, dẫn đến lượng đường tồn kho toàn cầu giảm. Theo BusinessInsider, giá ethanol đã tăng 55% so với đầu năm.

Trong khu vực, Thái Lan dự kiến sẽ thu hoạch 80-90 triệu tấn mía trong niên vụ 2021-2022, theo Thai Sugar Millers Corporation (TSMC). Mức này tương đương với mức tăng trưởng khoảng 21% -36% so với cùng kỳ, và là mức sản lượng khá thấp so với giai đoạn 2017-2019.

Giá đường thô thế giới gần đây đã tăng mạnh về mức của niên vụ 2016-2017 (khoảng 20 cents/lbs) khi dự báo tồn kho cuối vụ 2021-2022 sẽ quay về mức tương đương cuối vụ 2016-2017.

Giá đường trong nước của Việt Nam đã tiệm cận với giá đường khu vực, vượt giá đường Thái Lan 10% nhưng vẫn thấp hơn các nước khác khoảng 7% -19%. Vào cuối năm 2020, giá đường của Việt Nam thấp hơn giá đường khu vực khoảng 27% -39%. Trong khi tác động của thuế suất đã được phản ánh một phần vào giá đường trong nước, các cuộc điều tra về việc lẩn tránh thuế và thâm hụt toàn cầu sẽ tiếp tục thúc đẩy giá đường tăng nhanh cho đến năm 2022.

Kể từ khi áp thuế, sản lượng đường nhập khẩu từ Thái Lan đã giảm xuống mức thấp nhất là 15 nghìn tấn trong tháng 6 so với mức cao nhất là 183 nghìn tấn trong tháng 4/2020. Đường nhập lậu đã được kiểm soát chặt chẽ do Việt Nam đóng cửa biên giới để kiểm soát dịch Covid-19. Tuy nhiên, đường Thái Lan đã lách thuế bằng cách ‘quá cảnh’ ở các nước ASEAN khác trước khi đến Việt Nam. VSSA đã nộp hồ sơ đề nghị điều tra lẩn tránh thuế AD&AS đối với đường Thái Lan lên Cục phòng vệ thương mại; kết quả điều ra có thể là một yếu tố hỗ trợ ngành.

Bên cạnh đó, việc mở rộng diện tích trồng mía là rất quan trọng đối với tăng trưởng của ngành mía đường trong những năm tới. Trong niên vụ 2021-2022, VSSA dự kiến diện tích trồng mía sẽ tăng khoảng 10 - 20% so với cùng kỳ và việc mở rộng có thể tiếp tục diễn ra trong những năm tiếp theo do nông dân thu được lợi nhuận từ vụ mía.

Về định giá, ngành mía đường trong 5 năm qua được định giá ở mức thấp do sự cạnh tranh gay gắt từ đường Thái Lan, điều này không khuyến khích nông dân trồng mía, khiến công suất hoạt động của các nhà máy đường xuống mức thấp kỷ lục. Định giá đã có dấu hiệu phục hồi do thuế AD&AS mang lại hy vọng tăng trưởng trong dài hạn. SSI Research tin rằng việc định giá lại đã và đang diễn ra và các nhà sản xuất đường có thể tận hưởng tăng trưởng trong dài hạn, khi nông dân được khích lệ trồng mía trở lại.

Tuy nhiên, ngành đường vẫn đối diện với rủi ro về đường nhập lậu có thể ảnh hưởng đến nguồn cung. Giá đường thế giới có thể đảo chiều do giá đường trong nước có xu hướng giảm.