Hoàn thiện những quy định hoạt động khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo trong giáo dục đại học

Sáng 6/8, Bộ Giáo dục và Đào tạo tổ chức hội thảo khoa học “Góp ý dự thảo Nghị định quy định hoạt động khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo trong các cơ sở giáo dục đại học”.

Phát biểu tại hội nghị, Thứ trưởng Nguyễn Văn Phúc khẳng định việc xây dựng và sớm ban hành Nghị định là yêu cầu cấp thiết để triển khai kịp thời các chủ trương mới của Đảng và Chính phủ, đồng thời tạo hành lang pháp lý vững chắc cho các trường đại học phát triển mạnh mẽ hoạt động khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo.

Dự thảo lần này tập trung sửa đổi, bổ sung những quy định còn bất cập, bảo đảm phù hợp với thực tiễn, đặc thù của ngành giáo dục và không chồng chéo với Luật Khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo.

Thứ trưởng chia sẻ, điểm đột phá trong thời gian qua là cơ chế “đồng cơ chế” – sáng kiến do Bộ Giáo dục và Đào tạo đề xuất để tháo gỡ nút thắt, mở rộng quyền tự chủ cho các cơ sở giáo dục đại học trong triển khai khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo. Đây là hướng đi cần tiếp tục phát huy để giải quyết hiệu quả các điểm nghẽn hiện nay.

Bộ Giáo dục và Đào tạo sẽ thúc đẩy hoàn thiện hệ sinh thái đổi mới sáng tạo trong các cơ sở giáo dục đại học, với trọng tâm là phát triển nhóm nghiên cứu mạnh, phòng thí nghiệm hiện đại, bảo đảm liêm chính học thuật và tiệm cận chuẩn quốc tế.

Đồng thời, các chính sách ưu đãi, học bổng cho sinh viên, nghiên cứu sinh và ngành khoa học trọng điểm sẽ được cụ thể hóa để thu hút và nuôi dưỡng tài năng khoa học cho đất nước.

PGS.TS Tạ Đức Thịnh, nguyên Vụ trưởng Vụ Khoa học, Công nghệ và Môi trường (Bộ Giáo dục và Đào tạo), đề xuất cần thay thế Nghị định hiện hành để mở đường cho những chính sách đột phá. Theo ông, cần mạnh dạn tháo gỡ điểm nghẽn, tăng đầu tư ngân sách, tạo điều kiện để khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo trở thành động lực thực sự của giáo dục đại học.

Ông Thịnh nhấn mạnh tầm quan trọng của việc thúc đẩy mô hình hợp tác ba nhà: Nhà nước – Doanh nghiệp – Nhà trường, coi đây là động lực then chốt để phát triển hệ sinh thái đổi mới sáng tạo quốc gia.

Theo ông, các sản phẩm nghiên cứu cần gắn chặt với nhu cầu thị trường và được xem là căn cứ quan trọng để quyết định đầu tư công. Đây chính là hướng đi chiến lược nhằm nâng cao giá trị ứng dụng của khoa học, tối ưu hóa nguồn lực và đóng góp thực chất vào tăng trưởng kinh tế, phát triển bền vững đất nước.

Phát biểu tại hội thảo, GS. Chử Đức Trình, Hiệu trưởng Trường Đại học Công nghệ, Đại học Quốc gia Hà Nội (Đại học Quốc gia Hà Nội), đề nghị Dự thảo Nghị định cần xác định rõ vai trò trung tâm của người học trong hệ sinh thái đổi mới sáng tạo, coi sinh viên, học viên cao học và nghiên cứu sinh là lực lượng chủ lực trong hoạt động nghiên cứu tại các cơ sở giáo dục đại học.

Ông cũng đề xuất Nghị định cần thể chế hóa mô hình hợp tác ba nhà: Nhà nước – Doanh nghiệp – Nhà trường, nhằm tăng tính kết nối giữa nghiên cứu và ứng dụng thực tiễn. Đồng thời, cần tạo điều kiện để các cơ sở giáo dục đại học được trao quyền tự chủ thực chất, có niềm tin từ thể chế, đủ khả năng triển khai các nhiệm vụ khoa học – công nghệ dài hạn, có chiều sâu và gắn chặt với thị trường.

Từ góc độ cơ sở đào tạo đổi mới, GS.TS Lê Anh Tuấn, Viện trưởng Đại học Phenikaa, đề xuất cần tinh gọn và thống nhất khái niệm “người học” trong các văn bản pháp lý, đồng thời phân định rõ giữa vai trò của người học và nhà nghiên cứu để phù hợp với thực tiễn triển khai.

Ông nhấn mạnh, dự thảo cần đưa các nội dung về đạo đức nghiên cứu, liêm chính học thuật và sở hữu trí tuệ trở thành nguyên tắc cốt lõi trong hệ thống pháp lý về khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo, nhằm nâng cao chất lượng và uy tín học thuật.

Bên cạnh đó, việc đầu tư có trọng điểm vào các trung tâm đổi mới sáng tạo tại trường đại học cần được quy định rõ trong Nghị định, như một giải pháp then chốt để thúc đẩy chuyển giao kết quả nghiên cứu vào thực tiễn và thị trường.

PGS.TS Trần Đình Phong, Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Công nghiệp Hà Nội, đề nghị hoàn thiện quy định phát triển các nhóm nghiên cứu mạnh theo hướng tự chủ, gắn với năng lực triển khai đề tài và hiệu quả ứng dụng sản phẩm đầu ra, đồng thời nới rộng cơ chế sử dụng kinh phí và tăng cường hợp tác quốc tế trong nghiên cứu.