Bộ Y tế với sự hỗ trợ của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) và các đối tác quốc tế đã cùng phối hợp tổ chức Tuần lễ nâng cao nhận thức về kháng thuốc từ ngày 18-24/11 năm 2024. Chủ đề năm nay là “Giáo dục, vận động, hành động ngay”, nhằm mục đích đẩy nhanh các nỗ lực nâng cao nhận thức và hành động đối phó với mối đe dọa ngày càng tăng của kháng thuốc.

KHÁNG THUỐC LÀ VẤN ĐỀ Y TẾ CÔNG CỘNG TẠI VIỆT NAM

Theo Bộ Y tế, kháng thuốc hiện nay là một mối đe dọa nghiêm trọng đối với sức khỏe cộng đồng và sự phát triển bền vững. Tổ chức Y tế Thế giới đã xếp kháng thuốc vào danh sách 10 mối đe dọa hàng đầu đối với sức khỏe cộng đồng toàn cầu. Tình trạng kháng thuốc không chỉ ảnh hưởng tới tất cả các lĩnh vực sức khỏe mà còn tác động sâu rộng tới toàn xã hội, vượt qua ranh giới của bất kỳ quốc gia nào.

Tại Việt Nam, tình trạng kháng thuốc đã trở thành một vấn đề y tế công cộng đáng quan tâm. Theo kết quả giám sát kháng thuốc gần đây, tỷ lệ kháng kháng sinh cao đã được ghi nhận ở các vi khuẩn thông thường, đặc biệt trong bệnh viện. Việc sử dụng sai mục đích và lạm dụng kháng sinh trong y tế và nông nghiệp là nguyên nhân chính gây ra kháng thuốc.

Việt Nam đã có những bước tiến quan trọng để hạn chế kháng thuốc. Năm 2023, Việt Nam đã phê duyệt Chiến lược quốc gia về phòng, chống kháng thuốc giai đoạn 2023-2030, với tầm nhìn đến năm 2045. Chiến lược này tăng cường sự phối hợp giữa các ngành Y tế, Nông nghiệp, Môi trường, Công thương, bao gồm các nhà hoạch định chính sách, người cung cấp dịch vụ sức khỏe, doanh nghiệp, nông dân và cá nhân.

Kế hoạch hành động quốc gia trong các lĩnh vực y tế và nông nghiệp cũng đã được phê duyệt bởi Thủ tướng Chính phủ, Bộ Y tế, đặt ra các mục tiêu cụ thể về nhận thức, giáo dục, giám sát, nghiên cứu, kiểm soát nhiễm trùng, tối ưu hóa sử dụng kháng sinh và đầu tư bền vững.

Phát biểu tại sự kiện ngày 22/11, Thứ trưởng Bộ Y tế Trần Văn Thuấn nhấn mạnh Tuần lễ Thế giới nâng cao nhận thức về kháng thuốc là một chiến dịch toàn cầu, nhằm thúc đẩy hiểu biết và hành động về kháng thuốc.

Bộ Y tế cam kết nâng cao nhận thức trên tất cả các lĩnh vực - nhân viên y tế, các nhà hoạch định chính sách, các bên liên quan và cộng đồng. “Giáo dục giúp tất cả các bên liên quan trở thành có hiểu biết. Đây là nền tảng để tạo ra những thay đổi hành vi bền vững và phát triển các thực hành có trách nhiệm trong việc sử dụng kháng sinh”, Thứ trưởng Trần Văn Thuấn nhấn mạnh.

Cùng với đó, vận động là thiết yếu để đảm bảo kháng thuốc luôn là ưu tiên hàng đầu trong chương trình nghị sự về y tế quốc gia và toàn cầu. Bộ Y tế đang thúc đẩy các kế hoạch hành động quốc gia mạnh mẽ tích hợp cách tiếp cận Một sức khỏe “One Health”, giải quyết các vấn đề về sức khỏe con người, động vật và môi trường.

Đồng thời, huy động hợp tác quốc tế; quan hệ đối tác công tư, kêu gọi các công ty dược phẩm, nhà nghiên cứu và nhà đổi mới tham gia phát triển các loại kháng sinh, vaccine và công cụ chẩn đoán mới.

Theo Thứ trưởng, kháng thuốc yêu cầu hành động ngay lập tức và bền vững. Trong đó, về quản lý kháng sinh, Bộ Y tế đang thực thi các quy định nhằm hạn chế việc lạm dụng và sử dụng sai mục đích kháng sinh trong cả lĩnh vực y tế và nông nghiệp. Các hệ thống giám sát đang được tăng cường để theo dõi việc sử dụng kháng sinh và các mô hình kháng thuốc.

LUÔN TUÂN THỦ HƯỚNG DẪN KHI SỬ DỤNG KHÁNG SINH

Đại diện WHO tại Việt Nam, bà Erin Kenny, Trưởng nhóm Chăm sóc sức khỏe toàn dân, nhấn mạnh rằng kháng thuốc là một trong những mối đe dọa hàng đầu đối với sức khỏe và phát triển trên toàn cầu, cũng như tại Việt Nam. Đây cũng là ưu tiên trong hỗ trợ của WHO đối với Việt Nam.

“Trong lĩnh vực y tế, kháng thuốc đe dọa nhiều thành tựu của y học hiện đại. Nó khiến các bệnh nhiễm trùng khó điều trị hơn và làm cho các thủ thuật và điều trị y tế khác, như phẫu thuật, sinh mổ và hóa trị liệu ung thư trở nên nguy hiểm hơn.

Kháng thuốc cũng tạo gánh nặng lớn về chi phí cho cả hệ thống y tế và nền kinh tế. Ví dụ, nó làm tăng nhu cầu chăm sóc tích cực và tốn kém hơn, ảnh hưởng đến năng suất lao động của bệnh nhân hoặc người chăm sóc, thông qua thời gian nằm viện kéo dài và gây hại năng suất nông nghiệp”, đại diện WHO thông tin.

Phát biểu tại sự kiện, Phó Đại sứ của Đại sứ quán Anh và Bắc Irland, ông Marcus Winsley, tin tưởng với những nỗ lực của chính phủ Việt Nam, và chuỗi hoạt động thể hiện cam kết chính trị mạnh mẽ, cũng như sự hợp tác đa ngành trong phòng chống và ứng phó với kháng thuốc, Việt Nam sẽ đi đầu trong việc đối mặt với mối đe dọa toàn cầu đang ngày càng gia tăng này.

“Việc chính thức ban hành Kế hoạch hành động trong lĩnh vực y tế ngày hôm nay là một bước ngoặt quan trọng, góp phần đáng kể vào các nỗ lực giảm thiểu kháng thuốc trên toàn cầu, định hình sức khỏe và hạnh phúc của các thế hệ mai sau”, vị đại sứ nhấn mạnh.

Bà Đào Thu Trang, Giám đốc Dự án Quỹ Fleming tại Việt Nam, thông tin thêm rằng trên toàn cầu, có hơn 1 triệu người chết mỗi năm do nhiễm trùng kháng thuốc. Nếu không có sự can thiệp hiệu quả, xu hướng này sẽ tiếp tục tăng theo cấp số nhân.

Đến năm 2050, nếu xu hướng hiện tại vẫn tiếp tục diễn ra, sẽ có khoảng 10 triệu người có thể tử vong mỗi năm do kháng thuốc. Trong đó, khoảng 89% số ca tử vong sẽ xảy ra ở các nước có thu nhập trung bình và thấp. 

Với Việt Nam, bà Trang cho rằng kháng thuốc được biết đến là một đại dịch thầm lặng. Việt Nam được coi là một điểm nóng về kháng thuốc, xếp thứ 14 trong số 27 quốc gia có gánh nặng cao về bệnh lao đa kháng thuốc.

Kháng sinh chiếm hơn 50% các thuốc dùng cho người và thông thường được bán tại các nhà thuốc cộng đồng. 88% kháng sinh tại các nhà thuốc ở thành thị và 91% tại các nhà thuốc ở nông thôn được bán không cần theo đơn.

Vì vậy, các chuyên gia khuyến cáo mọi người chỉ nên dùng kháng sinh và các loại thuốc kháng vi sinh vật khác theo đơn của nhân viên y tế được phép kê đơn; luôn tuân thủ hướng dẫn của nhân viên y tế khi sử dụng thuốc kháng sinh; không bao giờ chia sẻ hoặc sử dụng thuốc kháng sinh còn thừa. Phòng ngừa nhiễm trùng bằng cách thường xuyên rửa tay, chế biến thực phẩm hợp vệ sinh, và tiêm chủng vaccine đầy đủ…