Lợi thế thuế đối ứng, thủy sản Việt Nam ngày càng chiếm lĩnh thị phần tại Mỹ

Giá trị xuất khẩu thủy sản 9 tháng năm 2025 đạt hơn 8,3 tỷ USD, tăng 16% so với cùng kỳ. Trong đó các mặt hàng chính ngoại trừ cá ngừ đều tăng trưởng xấp xỉ 2 chữ số. Tôm và Cá tra tiếp tục là 2 mặt hàng xuất khẩu chính khi đóng góp tới 60% doanh số, với doanh số xuất khẩu tôm đạt 3,4 tỷ USD tăng 22% so với cùng kỳ và cá tra đạt 1,6 tỷ USD tăng 9% so với cùng kỳ.  

Mỹ, Trung Quốc và Nhật Bản tiếp tục là 3 thị trường xuất khẩu thủy sản lớn nhất của Việt Nam và chiếm gần 53% tổng giá trị xuất khẩu. Trong đó, xuất khẩu thủy sản qua Mỹ tăng 8% chủ yếu nhờ các sản phẩm khác trong khi tôm chỉ tăng 4% và cá tra tăng 1% so với cùng kỳ.

Riêng tại thị trường Mỹ, xuất khẩu thủy sản sang Mỹ tăng tích cực trong tháng 1–5/2025 nhờ đơn hàng trước thuế, sau đó giảm về mức trung bình các năm trước trong tháng 6– 8/2025 khi hết hiệu ứng đơn hàng ngắn hạn và thị trường chờ kết quả đàm phán.

Từ sau 01/08/2025 khi thuế đối ứng 20% chính thức áp dụng, doanh số xuất khẩu thủy sản dần tăng trở lại và đạt mức cao nhất 5 năm cùng giai đoạn. Điều này cho thấy kỳ vọng tăng trưởng tại Mỹ trong năm tới nếu mặt bằng thuế giữa các nước được duy trì.

Trong cập nhật triển vọng ngành thủy sản, Chứng khoán Agriseco cho rằng hiện nay, thị trường tiêu thụ thủy sản trong nước mới chiếm khoảng 1 tỷ USD, tương đương 10% giá trị xuất khẩu. Do vậy, triển vọng tăng trưởng của ngành thủy sản vẫn phụ thuộc lớn vào các thị trường xuất khẩu chủ lực, nơi đang chiếm tỷ trọng doanh thu cao và duy trì được mức tăng trưởng tổng thể hai chữ số.

Xu hướng xuất khẩu mới sẽ xuất hiện hậu giai đoạn chính thức áp thuế đối ứng. Từ năm 2017 đến 2022, xu hướng hàng hóa Việt Nam gia tăng xuất khẩu qua Mỹ trở nên rõ nét, đặc biệt sau năm 2018. Tính đến năm 2024, cá rô phi vẫn là mặt hàng chủ lực trong cơ cấu xuất khẩu thủy sản của Trung Quốc sang Mỹ. Đây cũng là sản phẩm cá thịt trắng cạnh tranh trực tiếp với các sản phẩm cá da trơn (trọng tâm cá tra) của Việt Nam khi giá trị xuất khẩu của mảng này tại 2 nước là tương đương vào năm 2024.

Với việc mức áp thuế có sự chênh lệch giữa các nước, kỳ vọng sự cân bằng này sẽ dịch chuyển rõ ràng trong thời gian tới.

Nhóm xuất khẩu cá da trơn kỳ vọng tiếp tục được hưởng lợi: Hiện nay, thủy sản Việt Nam chịu thuế đối ứng là 20% và Trung Quốc là 45%, khoảng cách dù thu hẹp so với đợt công bố đầu tiên nhưng vẫn còn khá lớn. Điều này kỳ vọng sẽ tạo điều kiện cho các sản phẩm cá da trơn của Việt Nam chiếm lĩnh thị phần của cá rô phi Trung Quốc tại thị trường Mỹ trong những năm tới.

Trong quý 3 và 9 tháng đầu năm 2025, ANV đã ghi nhận sự tăng trưởng tích cực có thể nhờ việc dịch chuyển đơn hàng qua Mỹ, từ đó thay thế phần thị phần mà Trung Quốc để lại trong phân khúc cá rô phi. Đây được kỳ vọng sẽ là tín hiệu tích cực đối với ngành cá da trơn xuất khẩu nói chung và giúp duy trì tăng trưởng của ngành trong năm tới.

Ngành tôm cạnh tranh xuất khẩu càng khó hơn khi áp thêm rào cản thuế quan: Giá bán tôm Việt Nam xuất khẩu luôn cao hơn so với tôm tới từ Ecuador, Ấn Độ hay Indonesia do tỷ lệ nuôi thành công vẫn đang còn thấp khiến giá vốn luôn ở mức cao. Điều này trực tiếp khiến tôm Việt Nam không có nhiều sức cạnh tranh so với các đối thủ cùng ngành, thụ động hơn trong việc lựa chọn thị trường.

Các thị trường mà doanh nghiệp Việt Nam lựa chọn thường phải có khả năng chấp nhận giá cao, đổi lại đòi hỏi về chất lượng tốt và phải ổn định: Mỹ, Nhật Bản, Hàn Quốc, EU.

Việc Mỹ giảm thuế đối ứng với tôm Việt Nam từ 46% xuống còn 20% nhìn chung là tín hiệu tích cực, khi cao hơn không nhiều so với các đối thủ xuất khẩu tôm khác như Ecuador (15%), Indonesia (19%) trong khi vẫn tích cực hơn Ấn Độ (50% kể từ 27/08).

Tuy nhiên rủi ro lớn nhất của ngành ở thời điểm hiện tại là câu chuyện điều tra chống bán phá giá của Mỹ tại POR19. Hiện tại lợi nhuận của nhóm xuất khẩu qua Mỹ vốn đã bị ảnh hưởng tương đối nhiều bởi thuế đối ứng (xảy ra tại FMC). Nếu tiếp tục phải chịu thuế chống bán phá giá 35% sau khi chốt kết quả vào tháng 12/2025, điều này có thể sẽ khiến các nhà xuất khẩu gặp áp lực phải dịch chuyển đơn hàng do sức cạnh tranh bị giảm tại thị trường Mỹ.