Nghị quyết 42/2017/QH14 là một bước tiến pháp lý quan trọng giúp các tổ chức tín dụng xử lý nợ xấu hiệu quả hơn, thông qua các quy định về quyền thu giữ tài sản đảm bảo, thủ tục pháp lý áp dụng trong xử lý, tranh chấp các tài sản đảm bảo tại tòa án, việc quy định, hướng dẫn xử lý các khoản lãi dự thu.

Một điểm đột phá lớn của nghị quyết là cho phép bán khoản nợ xấu phù hợp với giá thị trường, phản ánh đúng giá trị thực của khoản nợ từ đó thúc đẩy việc mua bán nợ nhanh hơn, là tiền đề cho việc phát triển sàn giao dịch nợ trong tương lai. Đặc biệt, điều này còn giúp khối ngân hàng thương mại cổ phần nhà nước không còn lo ngại về rủi ro pháp lý liên quan đến việc “làm thất thoát tài sản nhà nước” – vốn là rào cản lớn trước đây.

Sau 6 năm triển khai, Nghị quyết 42 đã phát huy hiệu quả rõ rệt khi trao thêm cho các chủ nợ (Ngân hàng, VAMC...) những quyền liên quan đến xử lý các tài sản đảm bảo nhằm rút ngắn thời gian xử lý nợ xấu và xử lý tài sản đảm bảo, góp phần khơi thông nguồn vốn tín dụng trong nền kinh tế.

Tuy nhiên, kể từ ngày 1/1/2024, nghị quyết này đã chính thức hết hiệu lực, đặt ra yêu cầu cấp thiết về một khung pháp lý mới nhằm duy trì và mở rộng các hiệu quả tích cực đã đạt được. Trong đó, việc luật hóa nghị quyết 42 đang được đưa ra thảo luận gần đây. 

XÂY DỰNG KHUNG PHÁP LÝ XỬ LÝ NỢ XẤU LÀ CẤP THIẾT

Chính phủ Viêt Nam đặt mục tiêu tăng trưởng ít nhất 8% trong năm 2025, trong đó ngành ngân hàng được kỳ vọng là đòn bẩy quan trọng thúc đẩy kinh tế. Trong bối cảnh Nghị quyết 42 hết hiệu lực và tỷ lệ nợ xấu toàn ngành vẫn ở mức cao (4,3% tính đến tháng 1/2025), việc xây dựng một khung pháp lý chính thức để xử lý nợ xấu trở nên cấp thiết.

Theo nhận định của VnDirect, việc luật hoá các quy định trong Nghị quyết 42 sẽ giúp các tổ chức tín dụng yên tâm hơn trong việc cấp tín dụng khi các “cục máu đông – nợ xấu” được khơi thông, đồng thời góp phần giảm chi phí vay cho người dân và doanh nghiệp.

Dự thảo luật hóa đang được đẩy mạnh để trình Quốc hội khóa XV xem xét tại kỳ  họp tháng 5/2025. Nếu được thông qua, luật sẽ mang tính ổn định và bền vững hơn nghị quyết trước đây, nhờ: Thứ nhất, phạm vi áp dụng mở rộng. Luật mới áp dụng cho mọi khoản nợ xấu không giới hạn thời điểm phát sinh, thay vì chỉ giới hạn trước ngày 15/8/2017 như Nghị quyết 42.

Thứ hai, tăng quyền cho tổ chức tín dụng: Trao thêm quyền thu giữ và nhận lại tài sản bảo đảm (bổ sung các quy định nhận tài sản đảm bảo trong vi phạm hành chính), giúp đẩy nhanh quá trình xử lý nợ.

Thứ ba, ưu tiên áp dụng luật trong tranh chấp: Nếu các quy định về thu giữ, kê biên và hoàn trả tài sản đảm bảo được luật hóa đầy đủ, Luật Tổ chức tín dụng sẽ được ưu tiên áp dụng trong tranh chấp dân sự và hành chính, trừ trường hợp liên quan đến tố tụng hình sự đang diễn ra.

Dù Luật các Tổ chức tín dụng (2024) đã luật hóa một phần nội dung của Nghị quyết 42 như xử lý tài sản đảm bảo là dự án bất động sản; phân bổ lãi dự thu, chênh lệch khi bán khoản nợ xấu của tổ chức tín dụng, tổ chức mua bán, xử lý nợ, vẫn còn 3 nội dung quan trọng chưa được luật hoá, bao gồm: Quyền thu giữ tài sản đảm bảo (trừ quy định về việc chuyển tiếp tại khoản 6 Điều 210 Luật các Tổ chức tín dụng); Quy định về kê biên tài sản đảm bảo của bên phải thi hành án; Quy định về hoàn trả tài sản đảm bảo là vật chứng trong vụ án hình sự.

Như vậy, khi Nghị quyết 42 hết hiệu lực thì các quy định liên quan tới 3 điều trên không còn được áp dụng, gây ra hạn chế trong công tác xử lý nợ xấu và tài sản đảm bảo của khoản nợ xấu, từ đó làm ảnh hưởng tiêu cực tới tiến trình tái cơ cấu các tổ chức tín dụng yếu kém; làm chậm quá trình bán thanh lý tài sản để tất toán nợ trước khi các khoản nợ này nhảy lên nhóm nợ cao hơn, dẫn đến việc làm tăng chi phí dự phòng và hạn chế khả năng tiếp cận tín dụng của người dân và doanh nghiệp.

GIẢM NỢ XẤU, HẠ CHI PHÍ VAY

VnDirect cho rằng việc luật hóa ba điều khoản trong Nghị quyết 42 sẽ giúp giảm tỷ lệ nợ xấu ngành ngân hàng xuống dưới 3%. Tính đến tháng 1/2025, tỷ lệ nợ xấu nội bảng toàn ngành ở mức 4,3%, tập trung tại một số ngân hàng yếu kém và diện kiểm soát đặc biệt. 

Kỳ vọng tỷ lệ nợ xấu toàn ngành sẽ giảm rõ rệt trong năm đầu triển khai nhờ việc xử lý mạnh các khoản nợ có tài sản đảm bảo, dựa trên kinh nghiệm từ giai đoạn 2017–2021 khi Nghị quyết 42 có hiệu lực.

Ngoài ra, viêc luật hoá còn giúp giảm chi phí vốn vay cho doanh nghiệp và người dân – phù hợp với chỉ đạo của Chính phủ. Các quy định rõ ràng và minh bạch sẽ rút ngắn thời gian thu hồi nợ, giảm chi phí xử lý nợ, chi phí trích lập dự phòng và rủi ro cho ngân hàng. Khi chi phí rủi ro nợ xấu giảm, ngân hàng có thể hạ lãi suất, hỗ trợ khách hàng tiếp cận vốn dễ dàng hơn.

Luật hóa áp dụng cho tất cả các tổ chức tín dụng, nên khó xác định ngân hàng nào hưởng lợi nhiều nhất. Tuy nhiên, quyền thu giữ tài sản đảm bảo (điểm 1) được kỳ vọng sẽ thúc đẩy thời gian và giảm chi phí xử lý nợ xấu. Do đó, các tổ chức tín dụng tập trung cho vay bán lẻ, phải xử lý nhiều món nợ nhỏ và/hoặc chiến lược tập trung hơn vào mảng cho vay ô tô sẽ được hưởng lợi. Bên cạnh đó, luật hóa cũng sẽ hỗ trợ các tổ chức tín dụng nhận chuyển giao bắt buộc như MBB, HDB, VCB, VPB trong việc tái cấu trúc các ngân hàng yếu kém.