Ngư dân đang dần..."đuối sức", chuyển đổi nghề càng trở nên cấp bách

Theo Tổng cục Thủy sản, từ sau Tết Nguyên đán Nhâm Dần 2022 đến nay, đặc biệt từ cuối tháng 2 trở đi, số lượng tàu thuyền “nằm bờ” ngày càng nhiều, tình trạng ngừng ra khơi đánh bắt hải sản đã rất đáng báo động.

GIÁ XĂNG DẦU QUÁ CAO, NGƯ DÂN THUA LỖ

Tại Kiên Giang, theo thống kê của Chi cục Thủy sản tỉnh này, toàn tỉnh có gần 4.000 tàu cá đánh bắt xa bờ có chiều dài từ 15m trở lên. Trong đó, có khoảng 900 tàu cá đã nằm bờ, không ra khơi đánh bắt từ giữa tháng 2/2022 đến nay.

Nguyên nhân do giá xăng dầu tăng cao, sản lượng đánh bắt giảm mạnh, doanh thu không đủ bù đắp chi phí ra khơi. Sản lượng đánh bắt hải sản của tỉnh Kiên Giang trong 2 tháng đầu năm giảm hơn 30% so với cùng kỳ năm 2021.

Ông Trương Văn Ngữ, Chủ tịch Hội nghề cá thành phố Rạch Giá chia sẻ, giá xăng dầu tăng cao mà nhiên liệu lại chiếm đến 70% tổng chi phí chuyến đi. Các doanh nghiệp làm dịch vụ vận tải biển cũng neo cầm chừng chịu đồng cảnh khó như ngư dân. Phần lớn chủ tàu đều đã thế chấp tài sản nhà cửa cho ngân hàng nên tình trạng này kéo dài họ có nguy cơ mất nhà, mất tàu.

Tại tỉnh Thanh Hóa, trên các bến bãi, cảnh cá ở Ngư Lộc, Hòa Lộc thuộc huyện Hậu Lộc, hiện cũng xảy ra tình trạng tương tự, tàu bè cũng neo đậu "im lìm" trên bến.

Ông Lê Văn Thăng, Giám đốc Ban Quản lý cảng cá Hòa Lộc, cho biết mỗi chuyến ra khơi mất thêm hàng chục triệu đồng (tùy công suất từng tàu). Số tiền bán hải sản đánh bắt được không đủ mua nhiên liệu là lý do nhiều tàu phải nằm bờ. Hiện vào những ngày thời tiết đẹp, số lượng tàu ra khơi đánh bắt chỉ chiếm khoảng 50% số lượng tàu đăng ký ở cảng Hòa Lộc.

Tại buổi làm việc giữa Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn với UBND tỉnh Thanh Hóa vào chiều 21/3/2022, Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Thanh Hóa, cho biết địa phương này hiện có 1.128/1.135 tàu cá đã kích hoạt thiết bị giám sát hành trình (99,4%).

Trong năm 2021, toàn tỉnh có 1.897 lượt tàu rời cảng, 1.339 lượt tàu cập cảng, thu 1.090 nhật ký khai thác thủy sản đạt 81,4% số tàu cập cảng. Lực lượng chức năng tỉnh Thanh Hóa đã kiên quyết không cho các tàu cá hoạt động trên biển khi không lắp đặt thiết bị giám sát hành trình, không đảm bảo trang thiết bị, thủ tục giấy tờ theo quy định.

Hiện nay, nhiều hạng mục công trình tại các cảng cá, khu neo đậu tránh trú bão cho tàu cá ở tỉnh Thanh Hóa đã xuống cấp, luồng lạch vào cảng, khu neo đậu bị bồi lắng, chưa đáp ứng được yêu cầu neo đậu, bốc dỡ sản phẩm.

Ông Lê Đức Giang, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Thanh Hóa cho hay, Thanh Hóa cũng đang lên lộ trình thực hiện nâng cấp, mở rộng cảng cá Lạch Hới, Lạch Bạng để đáp ứng tiêu chí cảng cá loại I và theo khuyến nghị của EC.

Thanh Hóa đề nghị Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn trình Chính phủ phê duyệt dự án “Thực phẩm nông nghiệp an toàn Việt Nam” sử dụng vốn vay WB giai đoạn 2022 - 2027 để các đơn vị triển khai thực hiện; xem xét bổ sung Cảng Nghi Sơn vào danh sách Cửa khẩu cảng biển tiếp nhận vật nuôi sống nhập khẩu vào Việt Nam..

HỖ TRỢ CHUYỂN ĐỔI NGHỀ CHO NGƯ DÂN

Làm việc với UBND tỉnh Thanh Hóa vào chiều 21/3, Thứ trưởng Phùng Đức Tiến đã giao Trung tâm Khuyến nông Quốc gia phối hợp với Thanh Hóa xây dựng các mô hình nuôi trồng thủy sản công nghệ cao để nhân rộng; đề nghị tỉnh Thanh Hóa xây dựng đề án hỗ trợ chuyển đổi nghề cho ngư dân làm cơ sở để Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn xem xét, bố trí vốn.

Theo Tổng cục Thủy sản, chuyển đổi nghề cho ngư dân, hướng tới khai thác hiệu quả bền vững là vấn đề các ngành chức năng luôn nỗ lực thực hiện trong những năm qua. Việc khai thác quá mức, đánh bắt tất cả các loại hải sản từ lớn đến nhỏ làm cạn kiệt nguồn lợi, ảnh hưởng đến sinh kế lâu dài của ngư dân.

Trước thực trạng nguồn lợi thủy sản bị đe dọa, những năm gần đây, các cơ quan chức năng phối hợp với các cấp chính quyền địa phương đã quan tâm triển khai nhiều giải pháp cụ thể để tái tạo nguồn lợi thủy sản.

Đồng thời, hỗ trợ thúc đẩy chuyển đổi nghề cho ngư dân, theo hai hướng chính.

Một là, hỗ trợ khuyến khích ngư dân nâng cấp, cải hoán tàu cá công suất lớn để vươn ra khai thác tại các ngư trường xa bờ. Bên cạnh đó, tập trung rà soát lại số phương tiện đang hành nghề, khuyến khích, hỗ trợ ngư dân xây dựng mô hình quản lý ven bờ.

Hai là, tìm kiếm các nguồn lực khác hỗ trợ cộng đồng trong đào tạo nghề, hỗ trợ lãi suất ngân hàng để ngư dân có điều kiện chuyển đổi nghề. Một trong những hướng chính là hỗ trợ đầu tư vào nuôi trồng hải sản. Chủ trương của ngành thủy sản là thúc đẩy nuôi trồng hải sản nhằm tăng lượng hải sản phục vụ chế biến xuất khẩu, đồng thời giảm đánh bắt hải sản. 

Tuy vậy, số lượng ngư dân đã chuyển đổi nghề đến thời điểm này vẫn rất chậm so với mục tiêu. Theo các chủ tàu hành nghề khai thác ven bờ cho biết, nếu chuyển đổi tàu sang đánh bắt xa bờ, chi phí cải hoán vỏ tàu hoặc đóng mới, chi phí ngư cụ cũng phải mất hàng tỷ đồng. Chưa kể đến việc chuyển đổi tập quán đánh bắt thì ngư dân phải có thời gian học hỏi, làm quen với cách thức đánh bắt mới.

Đặc biệt, hầu hết ngư dân khai thác thủy sản ven bờ có kinh tế tích lũy thấp nên gặp nhiều hạn chế trước các cơ hội chuyển đổi ngành nghề sang các lĩnh vực khác như: kinh doanh, sản xuất công nghiệp...

Trước tình hình cấp bách hiện nay, để đạt hiệu quả cao trong chương trình chuyển đổi nghề cho ngư dân, Tổng cục Thủy sản đề nghị các địa phương ven biển cần xây dựng lộ trình thời gian với sự hỗ trợ của Nhà nước và các ban, ngành chức năng trong việc tạo nguồn vốn để những ngư dân khai thác thủy sản gần bờ có điều kiện, động lực chuyển đổi nghề.

Cần xây dựng cơ chế, chính sách hỗ trợ chuyển đổi nghề cho ngư dân một cách hiệu quả hơn và thiết thực hơn. Các địa phương cần ưu tiên giao mặt nước không thu tiền sử dụng mặt nước cho người dân chuyển từ nghề khai thác thủy sản ven bờ sang nghề nuôi trồng thủy sản.