Nhật Bản thiếu hụt nguồn cung hàu: Cơ hội xuất khẩu cho doanh nghiệp Việt Nam

Thương vụ Việt Nam tại Nhật Bản, cho biết Nhật Bản là thị trường có sản lượng nuôi trồng hàu nội địa rất lớn, điển hình tỉnh Hiroshima chiếm khoảng 60% sản lượng toàn quốc.

Do đó, lượng nhập khẩu hàu từ nước ngoài của Nhật Bản những năm gần đây không lớn và chỉ chiếm một tỷ trọng nhỏ, chủ yếu từ Hàn Quốc (hơn 60%), Hoa Kỳ (hơn 20%), và Trung Quốc (hơn 10%).

Tuy nhiên, báo cáo tháng 11/2025 cho thấy hàu và sò điệp Nhật Bản đã chết hàng loạt, với tỷ lệ lên tới 90% ở một số vùng như Hiroshima, Hyogo... Thiệt hại nghiêm trọng này đồng nghĩa với việc thị trường sẽ thiếu hụt hàng chục nghìn tấn hàu trong ngắn hạn và trung hạn, bởi thời gian nuôi hàu cần 1-3 năm, buộc Nhật Bản phải tìm kiếm nguồn cung mới ngoài các đối tác truyền thống.

Nhu cầu cấp bách được dự báo có thể làm tăng giá trị của hàu nhập khẩu, tạo điều kiện cho các doanh nghiệp Việt Nam đàm phán mức giá tốt hơn, đặc biệt đối với các sản phẩm hàu tươi hoặc chế biến sâu.

Thêm vào đó, Việt Nam còn có lợi thế từ các Hiệp định Thương mại Tự do (FTA) như CPTPP, RCEP, VJCEP và AJCEP, giúp giảm hoặc xóa bỏ thuế quan đối với thủy sản, tạo ra lợi thế cạnh tranh về giá so với các đối thủ ngoài khối. Việt Nam cũng đã có kinh nghiệm xuất khẩu nhuyễn thể (mollusks) sang Nhật Bản.

Tuy nhiên, Thương vụ Việt Nam tại Nhật Bản cũng lưu ý triển vọng tích cực cho xuất khẩu hàu Việt Nam chỉ có thể trở thành hiện thực nếu các doanh nghiệp vượt qua được những rào cản nghiêm ngặt của Nhật Bản. Tiêu chuẩn An toàn Thực phẩm Nhật Bản (TFE) là thách thức lớn nhất, đặc biệt đối với hàu tươi sống (hàu dùng để ăn sống).

Các yêu cầu cốt lõi bao gồm: Phải có Chứng nhận Kiểm dịch (Health Certificate - HC); tuân thủ nghiêm ngặt các quy định về dư lượng kháng sinh và chất phụ gia.

Kiểm soát chặt chẽ Vibrio parahaemolyticus (vi khuẩn gây bệnh đường ruột) trên thủy sản sống và đông lạnh. Phải có Chứng nhận vùng nuôi trồng đạt chuẩn và chứng nhận cơ sở an toàn dịch bệnh. Hàu phải đảm bảo về màu sắc, mùi vị và độ tươi sống theo tiêu chuẩn cao của thị trường Nhật Bản.

Đặc biệt, hàu chủ lực của Nhật Bản là hàu Thái Bình Dương (Crassostrea gigas) và thường được ăn sống (Sashimi Grade). Hàu là loại nhuyễn thể dễ tích tụ vi khuẩn nếu môi trường nuôi không sạch. Trong khi đó, hàu Việt Nam hiện tại chủ yếu được tiêu thụ/chế biến chín. Việc chuyển sang phân khúc hàu tươi ăn sống đòi hỏi đầu tư lớn vào vùng nuôi sạch, công nghệ xử lý và bảo quản.

Để đáp ứng yêu cầu của thị trường Nhật Bản, vốn đang tìm kiếm nguồn cung ổn định, Thương vụ Việt Nam tại Nhật khuyến cáo các doanh nghiệp Việt Nam cần đảm bảo sản lượng lớn và nhất quán để nắm bắt cơ hội.

Cần đầu tư khẩn trương vào các vùng nuôi đạt chuẩn quốc tế (ví dụ: ASC) và quy trình xử lý theo tiêu chuẩn TFE. Hợp tác với các phòng thí nghiệm quốc tế để kiểm tra nghiêm ngặt dư lượng và vi khuẩn trước khi xuất khẩu.

Trước mắt, tập trung vào phân khúc hàu chế biến sâu (đông lạnh, bán chế biến) có yêu cầu kiểm soát vi sinh vật dễ đạt hơn.

Về lâu dài, nghiên cứu đầu tư để sản xuất hàu tươi (Sashimi Grade), sản phẩm có giá trị cao nhất. Các Bộ ngành liên quan cần thúc đẩy đàm phán với Nhật Bản về các vùng nuôi và cơ sở chế biến được phép xuất khẩu hàu sống sang thị trường này.