Tổng thống Donald Trump ngày 3/12 nói rằng một thỏa thuận thương mại Mỹ-Trung có thể phải lùi tới sau cuộc bầu cử Tổng thống Mỹ vào tháng 11/2020.

Tuyên bố này của ông chủ Nhà Trắng dập tắt những hy vọng trước đó rằng hai nền kinh tế lớn nhất thế giới sẽ sớm ký kết thỏa thuận để xuống thang cuộc chiến thương mại đã gây nhiều tổn hại cho tăng trưởng kinh tế.

"Tôi chẳng có một thời hạn nào cả", ông Trump nói với các nhà báo khi đang ở London, nơi ông chuẩn bị có cuộc gặp với các nhà lãnh đạo trong Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO). "Trên một vài phương diện, tôi thích ý tưởng đợi cho tới sau bầu cử mới chốt thỏa thuận với Trung Quốc. Nhưng họ muốn có thỏa thuận luôn từ giờ, và chúng ta hãy chờ xem liệu có một thỏa thuận đúng đắn hay không. Đó phải là một thỏa thuận đúng đắn".

Tuyên bố của ông Trump ngay lập tức khiến các chỉ số chứng khoán Mỹ sụt mạnh, trong khi giá những tài sản an toàn như trái phiếu kho bạc Mỹ đồng loạt tăng. Đồng USD trượt giá so với một rổ tiền tệ mạnh khác.

Phát biểu trên của nhà lãnh đạo Mỹ được đưa ra sau khi nguồn thạo tin tiết lộ với hãng tin Reuters rằng Washington và Bắc Kinh đã có bước tiến trên bàn đàm phán nhưng vẫn còn bất đồng trong những vấn đề quan trọng, gồm yêu cầu của Trung Quốc muốn Mỹ dỡ hết thuế quan và yêu cầu của Mỹ muốn Trung Quốc phải cam kết cụ thể về khối lượng nông sản Mỹ sẽ mua. Cả hai đều muốn yêu cầu của mình được đưa vào thỏa thuận giai đoạn 1, nhưng đối phương không muốn nhượng bộ.

"Phía Trung Quốc phải đưa ra một yêu cầu như vậy, vì Trung Quốc đã hứa mua thêm nông sản Mỹ. Ở một góc độ nào đó, đây là một sự trao đổi", nguồn tin từ Trung Quốc nói với Reuters.

Nguồn tin từ Washington thì nói rằng phía Mỹ sẵn sàng dỡ một số thuế quan đã áp lên hàng hóa Trung Quốc, nhưng muốn Bắc Kinh phải nhượng bộ thêm bằng cách hạn chế việc doanh nghiệp Mỹ bị buộc phải chuyển giao công nghệ cho đối tác Trung Quốc.

Động thái thương mại của ông Trump trong mấy ngày gần đây có thể khiến các nhà đàm phán lo ngại về khả năng ông "bất thình lình" thay đổi sau khi đạt một thỏa thuận.

Hôm thứ Hai, ông Trump tuyên bố sẽ tái áp thuế quan lên thép và nhôm nhập khẩu từ Brazil và Argentina, với lý do hai nước này "mạnh tay phá giá đồng tiền của họ".

Tiếp đó, vào ngày thứ Ba, Mỹ dọa áp thuế quan lên tới 100% lên hàng hóa nhập khẩu từ Pháp, từ rượu champagne tới túi xách, để trả đũa việc Paris cân nhắc áp "thuế kỹ thuật số" mà Washington cho là gây hại cho các công ty công nghệ Mỹ.

"Tất cả những việc này đều đang ảnh hưởng đến tính đáng tin cậy của chính quyền ông Trump. Tuy nhiên, cả hai phía đều có vấn đề niềm tin", chuyên gia Scott Kennedy thuộc Trung tâm Nghiên cứu quốc tế và chiến lược (CSIS) Washington nhận xét.

Cũng vào ngày thứ Ba, Bộ trưởng Bộ Thương mại Mỹ Wilbur Ross nói rằng đàm phán cấp công tác Mỹ-Trung về thương mại được duy trì, nhưng hai bên chưa có kế hoạch nào cho đàm phán cấp cao.

Trao đổi với hãng tin CNBC, ông Ross nói nếu không có thỏa thuận hay tiến bộ quan trọng nào trong đàm phán trước ngày 15/12, Mỹ sẽ tiến hành áp thuế quan mới lên hàng hóa Trung Quốc.

"Tôi nghĩ, điều quan trọng là Tổng thống đã nêu rõ rằng ông ấy không bị sức ép thời gian trong việc đạt thỏa thuận. Nếu không, người ta sẽ nói ông ấy buộc phải có thỏa thuận vì lý do chính trị, cho dù đó là một thỏa thuận không tốt. Nhưng ông ấy sẽ không làm thế", ông Ross phát biểu.

Tuy nhiên, chiến lược gia trưởng Seema Shah thuộc Principal Global Investors nói rằng ông Trump không thể để tái diễn một đợt sụt giảm của thị trường chứng khoán Mỹ như hồi cuối năm 2018 - thời điểm ông mạnh tay "tăng nhiệt" cuộc chiến thương mại với Trung Quốc, khiến nhà đầu tư hoảng loạn.

"Chính phủ Trung Quốc tin rằng Tổng thống Trump đang rất cần một thỏa thuận trước cuối năm nay, khi cuộc đua vào Nhà Trắng thực sự nóng lên", bà Shah nhận định. "Phát biểu mới nhất của ông Trump chẳng qua là một chiến thuật trong đàm phán mà thôi".

Phát biểu ngày 3/12, ông Trump vẫn tỏ ra không cần đạt thỏa thuận với Trung Quốc trước bầu cử Tổng thống Mỹ 2020. "Thỏa thuận với Trung Quốc tùy thuộc vào một điều, đó là tôi có muốn hay không. Chúng tôi đang rất ổn, và chúng tôi còn có thể làm tốt hơn nữa", ông Trump nói. "Và Trung Quốc đang phải trả giá, họ đang có một năm tồi tệ nhất trong 57 năm. Hãy chờ xem điều gì sẽ xảy ra".

Theo dữ liệu công bố hồi tháng 10, tăng trưởng kinh tế quý 3 của Trung Quốc giảm xuống mức thấp nhất 27 năm, trong bối cảnh thương chiến Mỹ-Trung gây sụt giảm ngành sản xuất của nước này.