Hàng loạt công ty niêm yết và đăng ký giao dịch quyết định phát hành thêm cổ phiếu cho cổ đông hiện hữu với giá rất thấp so với thị giá, gần như “biếu không” cổ phiếu. Liệu cổ đông có thực sự kiếm được món hời lớn và không gặp rủi ro? Nhà đầu tư cần xem xét kỹ việc pha loãng cổ phiếu khi doanh nghiệp phát hành thêm.

Ngày 12/6/2017, Hội đồng Quản trị Công ty Cổ phần Sản xuất Kinh doanh Xuất nhâp khẩu Dịch vụ và Đầu tư Tân Bình (mã TIX-HOSE) thông qua việc phát hành 2,4 triệu cổ phiếu giá 20.000 đ/cổ phiếu cho cổ đông hiện hữu, tỷ lệ thực hiện 100:5, thời gian chuyển nhượng quyền mua từ 4/7-24/7/2017, quyền mua được chuyển nhượng một lần. 

Giá giao dịch cổ phiếu TIX đạt 37.000 đ/CP (phiên 13/6/2017), như vậy giá phát hành 20.000 đ/cổ phiếu thấp hơn 45% so với thị giá. Tuy nhiên, giá TIX liên tục giảm, phiên 17/7 xuống còn 33.400 đ/cổ phiếu.

Đáng chú ý nhất là Công ty Cổ phần Viglacera Hạ Long (mã VHL-VHL) thông báo sẽ chào bán 9 triệu cổ phiếu cho cổ đông hiện hữu với giá 10.000 đ/cổ phiếu, nguồn vốn huy động dự kiến để đầu tư vào Công ty Cổ phần Viglacera Đông Triều và bổ sung vốn lưu động. 

VHL đã chốt ngày đăng ký cuối cùng thực hiện quyền mua cổ phiếu phát hành thêm là 12/7/2017. Đồng thời, đây cũng là ngày chốt danh sách cổ đông hiện hữu được nhận cổ tức tiền mặt năm 2016, tỷ lệ 93,25%. Cổ đông hiện hữu được phép chuyển nhượng quyền mua từ ngày 21/7/2017 đến ngày 8/8/2017. 

Đáng chú ý là từ sau ngày cổ đông thông qua phương án phát hành 9 triệu cổ phiếu (3/4/2017) cho cổ đông hiện hữu với giá bằng mệnh giá (10.000 đ/cổ phiếu), quá thấp so với thị giá ngày 3/4 là 39.600 đ/cổ phiếu, các cổ đông nhỏ lẻ không bán ra đẩy giá VHL vọt lên 55.200 đ/CP (phiên 10/7), gấp 5,5 lần giá phát hành. 

Tuy nhiên, sau ngày chốt quyền mua (12/7) giá VHL giảm liên tục 5 phiên, từ 53.300 đ/cổ phiếu xuống còn 47.000 đ/cổ phiếu (phiên 17/7). 

Đây là trường hợp điển hình về công ty có mức tăng trưởng cao nhiều năm qua cùng với tỷ lệ trả cổ tức bằng tiền mặt rất cao nhưng phát hành cho cổ đông hiện hữu với giá bèo, gần như “biếu không” cổ phiếu. 

Tuy nhiên, do cơ cấu cổ đông khá cô đặc nên giá cổ phiếu VHL thăng giáng rất mạnh. Hiện hai cổ đông lớn nhất của VHL là Tổng công ty Viglacera - công ty sở hữu 50,48% vốn và Andbanc Investments Sif-Vietnam Value And Income Portfolio sở hữu 15,15% vốn.

Tập đoàn Hòa Phát (mã HPG-HOSE) cũng thực hiện chào bán 252,8 triệu cổ phiếu cho cổ đông hiện hữu với giá 20.000 đ/cổ phiếu, bằng gần 2/3 mức giá đang giao dịch trên thị trường. 

Công ty Cổ phần Đầu tư và Kinh doanh nhà Khang Điền (mã KHD-HOSE) công bố Nghị quyết Hội đồng Quản trị thông qua phương án phát hành hơn 93,6 triệu cổ phiếu cho cổ đông hiện hữu, giá phát hành dự kiến là 15.000 đ/cổ phiếu, bằng một nửa thị giá đang giao dịch. 

Hội đồng Quản trị Công ty Cổ phần Thép Việt Ý (mã VIS-HOSE) vừa thông qua quyết định chào bán hơn 24,6 triệu cổ phiếu cho cổ đông hiện hữu, giá chào bán 15.000 đ/cổ phiếu, bằng 68% thị giá phiên ngày 5/7/2017.

Bên cạnh phát hành với giá ưu đãi, thấp hơn thị giá khá nhiều thì cổ phiếu phát hành cho cổ đông hiện hữu còn không bị giới hạn thời gian chuyển nhượng. 

Ngay cả trường hợp nhà đầu tư khác mua quyền mua của cổ đông hiện hữu cũng không bị hạn chế chuyển nhượng. Trường hợp cổ đông hiện hữu không thực hiện quyền mua hoặc thực hiện quyền mua không hết, số cổ phiếu còn lại được hội đồng quản trị phân phối cho đối tượng khác và số cổ phiếu này mới bị hạn chế chuyển nhượng trong vòng 1 năm kể từ ngày hoàn thành đợt chào bán. 

Đối với cổ đông hiện hữu, cổ phiếu cho dù là phát hành giá gần như “cho không biếu không”  thì sau khi hoàn tất sẽ bị pha loãng nên có được hưởng lợi hay không hoàn toàn phụ thuộc vào kỳ vọng sau đó của thị trường dành cho doanh nghiệp.

Vấn đề quan trọng nhất là nhà đầu tư cần xem xét kỹ việc pha loãng cổ phiếu khi phát hành thêm cổ phiếu mới. Pha loãng cổ phiếu là hiện tượng suy giảm lợi nhuận trên cổ phiếu (EPS) do phát hành cổ phiếu mới bởi các hình thức khác nhau (phát hành cho cổ đông hiện hữu, phát hành riêng lẻ, phát hành cho cán bộ công nhân viên, phát hành trái phiếu có quyền chuyển đổi thành cổ phần). 

Cổ phiếu thưởng, trả cổ tức bằng cổ phiếu không làm pha loãng cổ phiếu do không có nguồn tiền mới vào doanh nghiệp và tăng trưởng lợi nhuận trên cổ phiếu là không đổi.

Nhằm tránh hiệu ứng pha loãng cổ phiểu thì lợi nhuận trên cổ phiếu của các doanh nghiệp tăng vốn cũng sẽ phải tăng với tốc độ bằng với tốc độ tăng phát hành thêm. 

Trên thực tế, nhiều doanh nghiệp có đợt phát hành tăng vốn thêm 30-50%, thậm chí gấp 2-3 lần nhưng lợi nhuận trên cổ phiếu của năm sau phát hành chỉ tăng 10-15%. Đây thực sự là một thách thức quá lớn đối với các doanh nghiệp phát hành thêm cổ phiếu. 

Hơn nữa, nhiều chuyên gia đã cảnh báo về việc huy động vốn sử dụng sai mục đích, quá lạm dụng khai thác thị trường nhưng hồ sơ xin phát hành cổ phiếu ra công chúng của nhiều công ty được “vẽ” ra rất hay cùng với bổ sung vào bản cáo bạch phân tích về rủi ro pha loãng cổ phiếu theo giá bán dự kiến và phân tích rõ hơn về rủi ro dự án theo yêu cầu của Uỷ ban Chứng khoán Nhà nước, nhưng nhà đầu tư vẫn chưa nhìn thấy hiệu quả của phương án sử dụng vốn thu được sau đợt chào bán.

Một ví dụ gần đây nhất là tại Đại hội đồng cổ đông thường niên năm 2017 của Công ty cổ phần Đầu tư và Khoáng sản AMD Group (mã AMD-HOSE), tổ chức cuối tháng 4/2017, cổ đông đã thông qua phương án phát hành gần 130 triệu cổ phiếu cho cổ đông hiện hữu với tỷ lệ 1:2, để nâng vốn từ 649 tỷ lên 1.946 tỷ đồng, giá phát hành dự kiến 10.000 đ/cổ phiếu, trong khi thị giá khi đó là 10.650 đ/cổ phiếu. 

Ngày 11/7, Hội đồng quản trị AMD công bố nghị quyết thông qua phương án sử dụng vốn chi tiết của đợt chào bán nêu trên, số tiền thu được gần 1.298 tỷ đồng. AMD sẽ sử dụng 950 tỷ đồng đầu tư tiếp các nhà máy, dự án mỏ đá như đầu tư giai đoạn 2 mỏ đá núi Loáng và núi Bền tại tỉnh Thanh Hóa, nhà máy và hệ thống khai thác mỏ đá tại núi Ác Sơn, Thanh Hóa, nhà máy chế tác đá ở Khu công nghiệp Hoàng Long. 

Tuy nhiên, từ phiên ngày 11/7 đến nay, giá AMD giảm 4 phiên liên tiếp, xuống còn 9.700 đ/cổ phiếu với thanh khoản trên dưới 1 triệu cổ phiếu/phiên.