Bộ Tài chính đang lấy ý kiến đóng góp dự thảo dự thảo luật sửa đổi, bổ sung Luật Thuế bảo vệ môi trường, trong đó khung thuế với xăng tăng từ 4.000 - 8.000 đồng/lít, xăng E5 tăng từ 2.700 - 7.200 đồng/lít, các loại nhiên liệu khác cũng đồng loạt tăng và ở mức 2.000 - 4.000 đồng/lít.

Theo lộ trình, tháng 9/2017, dự án luật nói trên sẽ được gửi đến đại biểu Quốc hội. Tháng 10/2017, trình Quốc hội xem xét thông qua.

Nếu được thông qua, thuế bảo vệ môi trường với xăng dầu sẽ có khung thuế mới cao hơn nhiều khung thuế hiện tại.

Trong nhiều lần trả lời trước truyền thông, Bộ Tài chính đã khẳng định việc tăng thuế bảo vệ môi trường phần nào bù đắp ngân sách hụt thu từ việc cắt giảm thuế nhập khẩu do hội nhập.

Lần đầu tiên sau nhiều năm ngân sách có kết dư

Tuy nhiên, hiện vẫn có những ý kiến băn khoăn về việc tăng khung thuế môi trường đối với xăng dầu, đặc biệt trong bối cảnh sức cầu của nền kinh tế đang yếu, có biểu hiện giảm phát.

Ông Nguyễn Đức Hùng Linh, Giám đốc Phân tích và Tư vấn đầu tư khách hàng cá nhân, Công ty Cổ phần Chứng khoán Sài Gòn (SSI) cho rằng không nên tăng khung thuế môi trường với xăng dầu trong thời điểm hiện nay.

Thứ nhất, theo ông, cân đối ngân sách đang ở trạng thái tốt, không cần thiết phải áp dụng các biện pháp tận thu. Cụ thể, 4 tháng đầu năm, thu ngân sách đạt 396.400 tỷ đồng, tăng 17,8% so với cùng kỳ, trong khi chi ngân sách là 393.300 tỷ đồng, tăng 9,8%.

So với cùng kỳ 2016, tốc độ thu ngân sách đã tăng nhanh hơn nhiều, nhờ vậy cán cân ngân sách đã chuyển sang thặng dư 3.100 tỷ đồng, trong khi cùng kỳ thâm hụt 53.600 tỷ đồng. Rủi ro thâm hụt ngân sách giảm đáng kể khi 3/4 tháng đầu năm đều có thặng dư.

“Mức tăng 17,8% của thu ngân sách 4 tháng cao hơn khá nhiều mức tăng của dự thu cả năm 2017 là 10,1%. Thu ngân sách tăng tốt là nhờ thuế thu nhập cá nhân tăng 26,1%, thuế liên quan đến xuất nhập khẩu tăng 21,4%, thuế VAT và thuế thu nhập doanh nghiệp đã tăng trở lại sau năm 2016 giảm sút do áp dụng nhiều chính sách ưu đãi”, ông Linh dẫn chứng.

“Như vậy, có thể thấy nhờ thu tăng mạnh nên cán cân ngân sách đạt trạng thái thặng dư. Với các khoản thu thuế có tính ổn định tương đối cao và chi được kiểm soát, đặc biệt chi thường xuyên, bội chi ngân sách sẽ không còn là rủi ro lớn cho ổn định vĩ mô”, ông nói.

Thứ hai, ông Linh cho rằng sức mua người dân đang yếu, không thể “cõng” thêm thuế.

Chỉ số bán lẻ trong ba năm gần đây đang có chiều hướng giảm. 4 tháng đầu năm 2015 và 2016, tăng trưởng bán lẻ lần lượt là 8% và 7,5%. Sang 4 tháng 2017, chỉ số bán lẻ giảm xuống chỉ còn 6,7%. Trong khi chỉ số CPI tháng 4 chỉ ở mức 0%, tháng 5 cũng giảm do giá thịt lợn giảm mạnh.

“Khi thuế môi trường đối với xăng dầu tăng từ 1.000 tăng lên 3.000 đồng/lít, thu thuế môi trường đã tăng thêm 31.000, tương đương 0,9% tổng bán lẻ của năm 2016. 0,9% là con số lớn nếu so với tăng trưởng bán lẻ của 4 tháng đầu năm 2017 là 6,7%”.

“Nếu tiếp tục tăng từ 3.000 lên 8.000 đồng/lít, người tiêu dùng sẽ phải đóng thêm 75.000 tỷ, bằng 2,1% tổng bán lẻ. Tăng trưởng bán lẻ giảm cho thấy sức tiêu dùng giảm, thu nhập và chất lượng cuộc sống người dân chậm cải thiện. Nếu tăng thuế, chất lượng cuộc sống của người dân nói chung còn giảm hơn nữa”.

Và ông nhấn mạnh, người tiêu dùng đã phải đóng hai khoản thuế lớn là thuế VAT và thuế thu nhập cá nhân, cả hai khoản thuế này đều đã tăng mạnh. Thay vì giảm thuế để giúp cải thiện cuộc sống, đặt thêm gánh nặng thuế bảo vệ môi trường là điều không hợp lý.

“Nếu không tăng thuế, người tiêu dùng sẽ có xu hướng chi tiêu cho những khoản thiết yếu. Hàng hóa thiết yếu lại thường có tỷ lệ nội địa hóa cao như lương thực, thực phẩm. Như vậy không chỉ chất lượng cuộc sống của đa phần người dân được cải thiện, mà sức cầu với hàng hóa nội địa nhất là nông sản sẽ gia tăng. Tăng thuế bảo vệ môi trường không chỉ đi ngược với các giải pháp kích cầu mà còn tạo ra sự bất bình đẳng cho nhóm thu nhập trung bình thấp và làm giảm sức tiêu thụ hàng nội địa”, ông Linh nói.
 
Giảm thuế nhập khẩu thì tăng thuế nội địa

Ông Nguyễn Tiến Thoả, nguyên Cục trưởng Cục Quản lý giá (Bộ Tài chính) trong một cuộc hội thảo mới đây khẳng định cần phải có cái nhìn toàn diện hơn khi tính đến chuyện tăng thuế bảo vệ môi trường.

Ông Thoả cho rằng với những sản phẩm đầu vào là nguyên liệu cho nhiều ngành kinh tế, dịch vụ như xăng dầu thì không thể nói tăng là tăng luôn mà phải tính toán đến việc tác động tiêu cực liên hoàn lên loạt các ngành khác.

“Những sản phẩm đầu vào cần phải tính làm sao thu bền vững, tức là thu ít thôi, tạo nguồn lực để sản xuất phát triển. Khi thuế giảm sẽ giúp thị trường tăng cung, sản xuất nhiều hơn, giá thành những sản phẩm thụ hưởng từ xăng dầu sẽ rẻ hơn, giải quyết công ăn việc làm bền vững”, ông Thoả nói.

Tuy nhiên, nhìn từ góc độ doanh nghiệp bán lẻ các mặt hàng xăng dầu, ông Bùi Ngọc Bảo, Chủ tịch Tập đoàn Xăng dầu Việt Nam (Petrolimex) cho rằng, dự thảo tăng khung thuế môi trường với xăng dầu được xem xét trong bối cảnh loạt các sắc thuế đóng góp lớn cho ngân sách đang bị cắt giảm theo lộ trình của hiệp định thương mại tự do với khu vực ASEAN.

Ông Bảo cũng lưu ý, Nhà nước luôn thu ngân sách với kinh doanh xăng dầu qua nhiều khoản thuế phí khác nhau, chiếm khoảng 35% giá bán lẻ xăng.

“Thuế nhập khẩu xăng từ ASEAN hiện là 20%, đến năm 2024 sẽ về 0%, cho nên mới có xu hướng chuyển dịch thu thuế sang nội địa. Việc tăng thuế môi trường cũng không có gì xa lạ, ở Hàn Quốc xăng dầu còn phải gánh đủ loại thuế, trong đó có cả thuế giáo dục, thuế đi đường…”, ông Bảo nói.

Ông Bảo nhấn mạnh, việc tăng khung thuế không ảnh hưởng đến cạnh tranh, tiêu thụ của Petrolimex bởi đây mới là tăng khung, lộ trình trong dài hạn, đảm bảo cơ cấu thuế trong một lít xăng ở mức hợp lý, hài hoà.