Trong ngày thảo luận tại hội trường về tình hình kinh tế xã hội (1/11/2023), vấn đề hệ thống pháp luật còn nhiều bất cập, chồng chéo và khó thực hiện, cán bộ, công chức sợ trách nhiệm không dám làm thu hút nhiều đại biểu Quốc hội tranh luận cho ý kiến.

RÀ SOÁT HỆ THỐNG VĂN BẢN LUẬT CÓ MÂU THUẪN, CHỒNG CHÉO NHƯNG KHÔNG NHIỀU

Liên quan đến một số ý kiến cho rằng hiện nay hệ thống pháp luật còn nhiều bất cập, chồng chéo và khó thực hiện, đại biểu Nguyễn Trường Giang, đoàn Đắk Nông cho biết, thực hiện ý kiến của đại biểu Quốc hội thảo luận ở tại các kỳ họp trước, Nghị quyết 101 của Quốc hội đã giao Chính phủ rà soát hệ thống văn bản quy phạm pháp luật và đã có báo cáo.

Để bảo đảm tính chủ động, đánh giá khách quan, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã thành lập Tổ công tác để chỉ đạo, tổ chức điều kiện rà soát độc lập và yêu cầu 63 Đoàn đại biểu Quốc hội và Thường trực Hội đồng nhân dân có báo cáo.

Với mục tiêu qua rà soát cần nhận diện, chỉ rõ, xác định cụ thể những quy định trong các luật và văn bản dưới luật có mâu thuẫn, chồng chéo, bất cập và những vấn đề vướng mắc gây khó khăn, trên cơ sở đó kịp thời chỉ đạo sửa đổi, bổ sung....

Việc rà soát, đánh giá, nhận định các quy định có chồng chéo, mâu thuẫn, vướng mắc, bất cập phải thận trọng, kỹ lưỡng, chắc chắn, tránh phiến diện. Việc rà soát phải bảo đảm khách quan, tránh cả hai thái cực; mọi vấn đề khó khăn, vướng mắc đều quy cho thể chế pháp luật mâu thuẫn, chồng chéo, bất cập dẫn đến đùn đẩy, né tránh, sợ trách nhiệm hoặc tuyệt đối hóa pháp luật đều tốt mà bất cập, vướng mắc là do công tác tổ chức thực hiện.

Bên cạnh đó, cũng có nội dung được cho là vướng mắc, song thực chất là do nhận thức, do văn bản quy định chi tiết chưa được ban hành đầy đủ hoặc chưa triển khai thực hiện đúng, nghiêm túc, có hiệu quả.

Đại biểu Giang nêu rõ, với những nội dung được phát hiện có bất cập, vướng mắc trong luật và thuộc các dự án luật đã có trong chương trình. Tại kỳ họp lần này cũng có rất nhiều nội dung đã được trình Quốc hội như Luật Đất đai, Luật Kinh doanh bất động sản.... Trong các nội dung đó, các nội dung của văn bản dưới luật được phát hiện có mâu thuẫn, chồng chéo và vướng mắc, bất cập; có một số nội dung chưa phù hợp với văn bản quy phạm pháp luật của cơ quan nhà nước cấp trên, có trường hợp chưa kịp thời cập nhật nội dung sửa đổi.

Tuy nhiên, cũng có một số nội dung nhận định là chưa chính xác, một số nội dung vướng mắc, bất cập là do chậm ban hành văn bản quy định chi tiết, hướng dẫn thi hành và một số nội dung, một số nhận định là vướng mắc, bất cập nhưng thực chất là vấn đề quan điểm chính sách.

Đại biểu Đỗ Đức Hiển, đoàn Tp.Hồ Chí Minh thông tin, qua rà soát hơn 500 văn bản luật và dưới luật chưa phát hiện thấy nội dung trái chủ trương của Đảng, quy định của Hiến pháp và điều ước quốc tế. Những nội dung được phát hiện là mâu thuẫn, chồng chéo tuy là có những không nhiều, và chủ yếu do bất cập, lạc hậu với thực tiễn.

Trong từng nội dung được phát hiện có mâu thuẫn, chồng chéo đều đã có hướng xử lý khá cụ thể cả về nội dung, về tiến độ và cách thức thực hiện. Trong đó, có nội dung liên quan đến luật dự kiến sẽ xử lý ngay trong kỳ họp này, có việc đã có trong chương trình, kế hoạch lập pháp của năm hay của nhiệm kỳ. Với các văn bản dưới luật, Chính phủ đã cam kết chỉ đạo sửa. Ngoài ra, qua rà soát cũng chưa phát sinh yêu cầu, cấp bách cần phải xử lý cũng như là phải dùng một luật để sửa nhiều luật.

Đại biểu nhấn mạnh ý nghĩa của việc rà soát pháp luật và đề nghị việc rà soát hệ thống văn bản quy phạm pháp luật không dừng ở đây, thực hiện theo đợt mà phải tiến hành thường xuyên.

KHÔNG THỐNG NHẤT TRONG CÁCH HIỂU PHÁP LUẬT  KHIẾN CÁN BỘ SỢ SAI, KHÔNG DÁM LÀM

Theo báo cáo rà soát, chỉ có 6,5% là văn bản quy phạm pháp luật có mâu thuẫn, chồng chéo, phần lớn là văn bản có bất cập, vướng mắc, tập trung ở các văn bản dưới luật.

Tuy nhiên, đại biểu Nguyễn Thị Hồng Hạnh, đoàn Tp.Hồ Chí Minh đề nghị báo cáo cần phân tích cụ thể hơn các nguyên nhân chủ quan của tình trạng này, đó là do cơ quan chủ trì soạn thảo chưa thực hiện nghiêm quy trình ban hành văn bản quy phạm pháp luật hay việc lấy ý kiến chưa đầy đủ hoặc việc đánh giá tác động của chính sách chưa sâu, mang tính hình thức hay là việc tiếp thu, giải trình của các cơ quan soạn thảo có lúc còn mang tính chủ quan...Cần làm rõ những nguyên nhân này để có giải pháp khắc phục trong thời gian tới. 

Tranh luận với đại biểu Giang về vấn đề này, đại biểu Lê Xuân Thân, đoàn Khánh Hòa cho biết, tháng 6/2023, tại Kỳ họp thứ 5, Quốc hội đã ban hành Nghị quyết số 101, trong đó có nội dung rà soát để xem xét nguyên nhân xảy ra tình trạng trì trệ, không dám làm của các cán bộ. Bên cạnh việc sợ trách nhiệm không dám làm, còn có nguyên nhân khác là quy định không rõ ràng, mâu thuẫn, chồng chéo của văn bản pháp luật.

Do đó, trong thời gian ngắn (tháng 7,8,9/2023), các cơ quan đã rà soát hệ thống văn bản quy phạm pháp luật, chủ yếu ở lĩnh vực luật, Nghị định, Thông tư chưa có văn bản của các địa phương. Qua kết quả rà soát, có tỉ lệ chồng chéo nhưng không cao.

Theo đại biểu, nếu dừng lại ở tỷ lệ không cao và để lửng đó thì chưa nhìn nhận được nguyên nhân dẫn đến tình trạng cán bộ không dám làm và pháp luật chồng chéo, mâu thuẫn, “địa phương phải hỏi Trung ương, tỉnh phải hỏi Bộ trưởng, rất nhiều vấn đề chưa rõ vì văn bản”. Do đó, cần rà soát kỹ các nội dung cụ thể.

Đánh giá cao việc rà soát văn bản quy phạm pháp luật, đại biểu Tạ Văn Hạ, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Văn hoá, Giáo dục cho biết, qua giám sát, có một số vấn đề, quy định pháp luật có nhiều cách hiểu khác nhau, không thống nhất giữa cán bộ thi hành với người giám sát. Việc không thống nhất trong cách hiểu pháp luật chính là một trong những nguyên nhân khiến cán bộ sợ sai, không dám làm.

Đại biểu Tạ Văn Hạ nhấn mạnh, cần rà soát, nghiên cứu, đảm bảo thống nhất cách hiểu các văn bản pháp luật, đồng thời, trong công tác xây dựng pháp luật, cần sử dụng ngôn từ dễ hiểu để người dân dễ dàng tiếp cận và tuân thủ pháp luật một cách nhất quán.

Liên quan đến nâng cao chất lượng bộ máy nhà nước trong thực hiện nhiệm vụ, đại biểu Nguyễn Thị Kim Bé, đoàn Kiên Giang bày tỏ, thời gian qua Chính phủ đã ban hành Nghị định 73 về khuyến khích bảo vệ cán bộ năng động, sáng tạo dám nghĩ, dám làm vì lợi ích chung. Tuy nhiên, đây là nghị định, không thể thay thế điều chỉnh các quy định của luật. Vì vậy, đại biểu đề nghị Quốc hội, Chính phủ sớm nghiên cứu sửa đổi pháp luật, trong đó có Luật Công chức và Luật Viên chức.