Vụ kẹo Kera: Cần “chốt chặn kỹ thuật” để tránh các biến tướng

Liên quan đến vụ án kẹo Kera, Cơ quan Cảnh sát điều tra Bộ Công an đã đề nghị truy tố với 5 bị can về tội Lừa dối khách hàng gồm Lê Tuấn Linh (Giám đốc, đại diện pháp luật Công ty Chị Em Rọt), Nguyễn Thị Thái Hằng (Hằng du mục, Chủ tịch HĐQT Công ty), Lê Thành Công, Phạm Quang Linh (Quang Linh Vlogs, thành viên Hội đồng Quản trị) và Nguyễn Thúc Thùy Tiên (Hoa hậu Hòa Bình quốc tế năm 2021).

Kết luận thể hiện, bản chất kẹo Kera chỉ là loại kẹo thông thường, mua sẵn bột giao và các chất phụ gia từ các nhà cung cấp để phối trộn. Tuy nhiên để người tiêu dùng tin tưởng, các bị can giới thiệu sản phẩm được làm từ 10 loại rau củ tự nhiên, có tác dụng bổ sung chất xơ thay rau, nhiều thông tin phóng đại công dụng sản phẩm…

Các bị can đã lợi dụng là người nổi tiếng, có ảnh hưởng trên mạng xã hội để dàn dựng kịch bản,  quay video quảng cáo, livestream bán hàng trên nền tảng mảng Tiktok nhằm thu lời bất chính hơn 12,4 tỷ đồng.

DOANH NGHIỆP "ĐĂNG KÝ CHO CÓ" 

Từ vụ án này, Cơ quan Cảnh sát điều tra Bộ Công an phát hiện các sơ hở, thiếu sót trong hệ thống văn bản pháp luật và công tác quản lý nhà nước về lĩnh vực sản xuất, buôn bán hàng hóa là thực phẩm và quảng bá, giới thiệu, bán hàng trên không gian mạng…

Theo Bộ Công an, các quy định của Luật An toàn thực phẩm năm 2010 cho phép doanh nghiệp tự công bố và tự chịu trách nhiệm về chất lượng, thành phần các chất, tính năng, công dụng đối với đa số sản phẩm.

Do thiếu cơ chế sàng lọc tiền kiểm, không gắn trách nhiệm cơ quan quản lý dẫn đến tình trạng nhiều  nhiều sản phẩm chỉ “đăng ký cho có”…

Bên cạnh đó, nhiều thực phẩm được quảng bá, giới thiệu, công bố như “thuốc” nhưng chỉ đăng ký dạng thực phẩm bổ sung để né tránh các yêu cầu nghiêm ngặt về thử nghiệm lâm sàng, cấp phép lưu hành; gắn mác “hỗ trợ chữa bệnh”, nhưng không chịu sự quản lý chặt như dược phẩm.

Đặc biệt, quy định Luật Quảng cáo cấm hành vi quảng cáo gian dối, gây hiểu lầm về sản phẩm. Nhất là trong lĩnh vực thực phẩm, pháp luật nghiêm cấm khẳng định thực phẩm có tác dụng chữa bệnh như thuốc hoặc sử dụng người nổi tiếng để xác nhận công dụng khi chưa được kiểm chứng khoa học.

Các quảng cáo phải được thông báo rõ là quảng cáo và minh bạch mối quan hệ tài trợ. Tuy nhiên, trên thực tế quảng cáo online của người nổi tiếng thường “biến tướng” dưới hình thức: giới thiệu sản phẩm như trải nghiệm cá nhân, không gắn nhãn quảng cáo, không tiết lộ được trả tiền, khiến người xem nhầm tưởng…

Ngoài ra, việc xác thực thông tin người bán, kiểm soát nguồn gốc, chất lượng hàng hóa (đặc biệt là thực phẩm) trên các nền tảng thương mại điện tử còn rất hạn chế.

Bên cạnh đó, chế tài xử lý hành chính và hình sự về các vi phạm liên quan đến sản xuất, buôn bán thực phẩm, quảng bá sai sự thật, gian lận công bố kiểm nghiệm sản phẩm và trốn thuế chưa đủ mạnh, không tương xứng với quy mô lợi nhuận thu được…

CẦN RÀ SOÁT LẠI HỆ THỐNG VĂN BẢN PHÁP LUẬT 

Về quản lý nhà nước, Bộ Công an cũng nhấn mạnh, cơ chế tự công bố bộc lộ việc thiếu “chốt chặn” kỹ thuật ban đầu để sàng lọc những hồ sơ bất thường.

Việc công khai dữ liệu tự công bố cũng chưa được thực hiện đầy đủ để kiểm tra giám sát. Việc phân cấp quản lý hồ sơ công bố gây phân tán thông tin dẫn đến nhiều đối tượng chỉ kiểm nghiệm qua loa vài chỉ tiêu.

Thậm chí có việc thông đồng với các Trung tâm kiểm nghiệm được cấp phép hoạt động để mua bán các phiếu thử nghiệm cho kết quả “đẹp” nhằm hợp thức hóa hồ sơ, đưa ra thị trường sản phẩm không đúng tiêu chuẩn công bố và thông tin trên nhãn mác, bao bì sản phẩm.

Thực tế, cơ quan quản lý chỉ phát hiện đến sai phạm sau khi sản phẩm lưu thông và chỉ khi người dân tố giác.

Cơ chế hậu kiểm về chất lượng sản phẩm theo công bố Bản phẩm và thông tin in trên nhãn sản phẩm còn lỏng lẻo, không cụ thể, chỉ trông chờ vào đạo đức của nhà sản xuất, buôn bán thực phẩm.

Do đó, các cơ quan có thẩm quyền cần rà soát toàn diện hệ thống văn bản quy phạm pháp luật và công tác quản lý nhà nước về lĩnh vực về sản xuất, buôn bán hàng hóa là thực phẩm và quảng bá, giới thiệu, bán hàng trên không gian mạng để bịt kín sơ hở, thiếu sót…