CEO Elon Musk của hãng xe điện Mỹ Tesla là một trong những người đã đánh giá thấp tiềm năng của các nhà sản xuất xe điện Trung Quốc. Năm 2011, ông Musk đã tỏ ý “xem thường” hãng xe điện Trung Quốc BYD khi “chê” các sản phẩm của hãng này trong một cuộc trả lời phỏng vấn hãng tin Bloomberg.

“Bạn đã xem xe của họ chưa? Tôi không nghĩ xe của họ có gì đó hấp dẫn, công nghệ không mạnh lắm. Và BYD với tư cách là một công ty cũng đang gặp phải những vấn đề khá nghiêm trọng ngay trên sân nhà ở Trung Quốc. Tôi nghĩ trọng tâm của họ là, và đúng như vậy, phải đảm bảo rằng họ không chết ở Trung Quốc”, ông Musk nói khi đó.

NGÀNH Ô TÔ ĐIỆN TRUNG QUỐC BÙNG NỔ

BYD dường như đã có lời đáp trả cuối cùng với bình luận đó của “ông trùm” xe điện Mỹ. Công ty này đã đi đầu trong nỗ lực thúc đẩy xe điện mạnh mẽ của Trung Quốc, nhanh chóng mở rộng thị trường nội địa và vượt qua Tesla trở thành nhà sản xuất xe điện lớn nhất thế giới về doanh thu vào năm 2024.

Cùng với đó, các công ty khởi nghiệp của Trung Quốc như Nio và Li Auto, bên cạnh các nhà sản xuất ô tô lâu đời hơn bao gồm Geely và SAIC Motor, cũng là những nhà sản xuất hàng đầu trong lĩnh vực này. “Gã khổng lồ” pin CATL là một nhân tố quan trọng trong việc cung cấp năng lượng cho những chiếc xe điện do Trung Quốc sản xuất.

Ông Henner Lehne, Phó chủ tịch phụ trách phân tích thị trường và dự báo tại công ty S&P Global Mobility, nhận xét với hãng tin CNBC rằng ngành công nghiệp xe điện của Trung Quốc đã trở thành một “lực lượng quan trọng” trong việc định hình lại thị trường ô tô toàn cầu. “Chỉ vài năm trước, các nhà sản xuất ô tô trong nước ở Trung Quốc không được coi là đối thủ thực sự của ngành công nghiệp ô tô toàn cầu đã thành danh. Nhưng điều đó đã thay đổi nhanh chóng chỉ trong vài năm”, ông Lehne nói.

“Riêng sản lượng xe của BYD đã tăng trưởng khoảng 1 triệu chiếc mỗi năm trong ba năm qua, xóa tan nụ cười trên khuôn mặt của nhiều nhà quản lý sản phẩm từ các nhà sản xuất ô tô truyền thống. Và sự cạnh tranh không chỉ dừng lại ở Trung Quốc”, ông nói thêm.

Đáng chú ý, vào năm 2023, Trung Quốc đã vượt qua Nhật Bản để trở thành nước xuất khẩu ô tô lớn nhất thế giới. Doanh số bán ô tô trong nước Trung Quốc sau đó đã tăng lên mức kỷ lục 31,4 triệu chiếc vào năm ngoái, và xe điện chiếm khoảng 41% tổng số xe được sản xuất ở nước này. Sự tăng trưởng của lĩnh vực ô tô tại nền kinh tế lớn châu Á này được cho là nhờ các khoản trợ cấp, ưu đãi thuế và ước tính số vốn đầu tư 230 tỷ USD đã được rót để phát triển xe điện trong thời gian từ năm 2009 đến năm 2023.

Các nhà phân tích cũng chỉ ra chi phí lao động thấp hơn, đồng nhân dân tệ yếu hơn, các phát triển công nghệ tiên tiến và chuỗi cung ứng pin mạnh mẽ là những lợi thế chính của Trung Quốc trong cuộc đua phát triển xe điện.

MỐI LO CỦA NHIỀU NƯỚC

Sự trỗi dậy của Trung Quốc trong lĩnh vực này kể từ đó đã dẫn tới các biện pháp giám sát chặt chẽ hơn ở các thị trường phương Tây, trong bối cảnh có những cáo buộc về các hành vi chống cạnh tranh. Cả Mỹ và Liên minh châu Âu (EU) đều đã áp thuế quan mạn tay đối với xe điện sản xuất tại Trung Quốc để bảo vệ các thương hiệu xe lâu đời.

Ông Michael Dunne, CEO của Dunne Insights và là một nhà nghiên cứu thị trường ô tô Trung Quốc, cho biết ông kỳ vọng Trung Quốc sẽ củng cố vị thế thống trị của mình trong sản xuất ô tô, “giống như họ đã làm đối với tấm pin mặt trời, đóng tàu, thiết bị bay không người lái và thép trong những năm gần đây.”

Trao đổi với CNBC, ông Dunne dự báo đến năm 2030, Trung Quốc sẽ sản xuất 36 triệu xe mỗi năm, đồng nghĩa cứ 10 xe được sản xuất trên toàn cầu vào thời điểm đó sẽ có 4 xe do Trung Quốc sản xuất. Ông cũng dự báo rằng nước này sẽ xuất khẩu 9 triệu xe mỗi năm, từ chỉ 1 triệu xe vào năm 2020.

“Các quốc gia có ngành sản xuất nhỏ hơn như Thái Lan, Nam Phi và Tây Ban Nha đã cảm thấy áp lực từ hàng nhập khẩu của Trung Quốc”, ông Dunne nhận xét.

Chẳng hạn ở Anh, doanh số bán xe điện của Trung Quốc đã tăng vọt. Các thương hiệu ô tô thuộc sở hữu của Trung Quốc chiếm khoảng 10% tổng doanh số bán ô tô mới trong tháng 6 năm nay, tăng đáng kể so với những năm trước. Các thương hiệu xe điện Trung Quốc cũng nhanh chóng xâm nhập vào Na Uy, một thị trường thân thiện với xe điện. Từ đợt giao xe MG đầu tiên đến quốc gia Bắc Âu này vào tháng 1/2020, các thương hiệu xe điện Trung Quốc đã giành được tổng thị phần khoảng 10%.

Nhà phân tích Rella Suskin tại công ty Morningstar cho rằng khả năng cạnh tranh ngày càng tăng của xe Trung Quốc ở nhiều nơi trên thế giới chỉ mới bắt đầu. “Thị trường đã quá bão hòa ở Trung Quốc nên họ phải tìm kiếm thị trường ở nơi khác. Và chúng ta đang ở thời điểm mà xuất khẩu ô tô Trung Quốc sang phần còn lại của thế giới chỉ mới thực sự bắt đầu”, ông Suskin nói với CNBC.

Ngành công nghiệp xe điện của Trung Quốc gần đây đã chi nhiều tiền hơn cho các nhà máy ở nước ngoài so với đầu tư trong nước - một hiện tương lần đầu tiên được ghi nhận và xuất hiện trong năm 2024.

Tuy nhiên, câu chuyện cho các hãng xe điện Trung Quốc có lẽ không mấy tươi sáng ở thị trường nội địa. Các nhà phân tích nói với CNBC rằng rất có thể sắp có một cuộc thanh lọc trong lĩnh vực xe điện ở Trung Quốc, bởi nhiều công ty khởi nghiệp đang rất chật vật trong một lĩnh vực ngày càng đông đối thủ cạnh tranh.