Nhìn nhận từ thực tế thị trường tài sản mã hoá trong và ngoài nước, các chuyên gia nhận định rằng đây có thể là một cơ hội đột phá cho nền kinh tế số Việt Nam. Tuy nhiên, nếu không có cơ chế giám sát và quản lý chặt chẽ, tài sản số cũng có thể trở thành một thách thức lớn đối với sự ổn định tài chính và an ninh quốc gia.

Thông tin tại Hội thảo “Chia sẻ kinh nghiệm quản lý và vận hành các sàn giao dịch tài sản mã hoá tập trung” diễn ra sáng ngày 27/3, Thượng tá Dương Đức Hùng, Phó trưởng Phòng chống khủng bố, Cục An ninh Nội địa, Bộ Công an, nhận định tài sản số một mặt có thể tạo ra động lực mới cho nền kinh tế, mặt khác cũng đang đặt ra thách thức trong công tác quản lý. 

Trong quá trình thực thi nhiệm vụ, cơ quan chức năng đã phát hiện một số tổ chức khủng bố nước ngoài lợi dụng tài sản số để xâm nhập vào Việt Nam, dưới hình thức công khai hoặc ngầm, làm gia tăng nguy cơ biến Việt Nam thành điểm trung chuyển tài chính bất hợp pháp.

Ông Phan Đức Trung, Chủ tịch Hiệp hội Blockchain Việt Nam cũng cho biết dù đã xảy ra nhiều vụ việc liên quan đến đầu tư tài sản mã hóa, nhưng từ năm 2017 đến nay, Việt Nam mới chỉ xét xử được 2 vụ án, cho thấy khoảng trống trong cơ chế kiểm soát và thực thi pháp luật.

Tuy nhiên, trước những bước đi chính sách mới của Chính phủ, bao gồm Quyết định 1236 của Thủ tướng Chính phủ, Dự thảo Luật Công nghiệp Công nghệ số sắp được thông qua vào tháng 5 tới đây, cùng Chỉ thị 05/CT-TTg ngày 1/3/2025 chỉ đạo triển khai thí điểm sàn giao dịch tài sản mã hóa, Chủ tịch Hiệp hội Blockchain Việt Nam kỳ vọng sẽ tạo ra động lực mới cho thị trường.

CÁC SÀN GIAO DỊCH THIẾU HỢP TÁC VỚI CƠ QUAN CHỨC NĂNG

Hiện nay, thị trường tài sản mã hóa có quy mô giao dịch lên đến 200 tỷ USD mỗi ngày, với 617 triệu người dùng, chiếm khoảng 8% dân số toàn cầu. Trong đó, Việt Nam có khoảng 17 triệu người sở hữu tài sản mã hóa, đứng thứ 7 thế giới. Đáng chú ý, Việt Nam liên tục nằm trong top 5 Chỉ số Chấp nhận Tài sản Số Toàn cầu của Chainalysis trong bốn năm qua, trong đó có hai năm giữ vị trí dẫn đầu.

Bên cạnh đó, Việt Nam hiện có khoảng 20 sàn giao dịch tập trung đang hoạt động, với hơn 1.000 cộng đồng marketing liên quan. Theo báo cáo của Binance vào tháng 5/2023, khối lượng giao dịch từ Việt Nam chiếm khoảng 5% tổng giao dịch toàn cầu, và các chuyên gia nhận định con số thực tế có thể còn cao hơn.

Tuy nhiên, sự tăng trưởng bùng nổ nhưng thiếu khung pháp lý rõ ràng đang đặt ra nhiều thách thức đối với nhà đầu tư và hệ thống tài chính quốc gia. Việc thiếu cơ sở hạ tầng giám sát cùng hành lang pháp lý hoàn chỉnh khiến nhà đầu tư đối mặt với nguy cơ mất tài sản mà không có cơ chế bảo vệ. Đồng thời, Nhà nước cũng thất thu nguồn thuế khổng lồ từ dòng tiền giao dịch tài sản số mỗi năm.

Chưa kể các sàn giao dịch tài sản mã hóa tại Việt Nam vẫn nằm trong vùng xám pháp lý, khi chưa có quy định cụ thể về việc cấm hay cho phép hoạt động. Không có pháp nhân hay trụ sở chính thức tại Việt Nam, các sàn này hoạt động xuyên biên giới, khả năng chưa tuân thủ các quy định về chống rửa tiền (AML) và chống tài trợ khủng bố (CTF), đồng thời hạn chế hợp tác với cơ quan chức năng. Điều này dẫn đến gia tăng các vụ lừa đảo liên quan đến tài sản mã hóa.

Trong năm 2024, mặc dù nhiều đơn tố cáo lừa đảo đã được gửi đến cơ quan chức năng, nhưng quá trình điều tra gặp khó khăn do các sàn giao dịch từ chối hợp tác, thậm chí ngay cả cơ quan chức năng cũng bị từ chối cung cấp dữ liệu. Điều này cho thấy những lỗ hổng lớn trong hệ thống giám sát và quản lý thị trường tài sản số tại Việt Nam.

Để giải quyết thực trạng này, cơ quan quản lý đang hướng tới việc kiểm soát chặt chẽ hơn các sàn giao dịch tài sản mã hóa tập trung, tập trung vào việc xây dựng khung pháp lý rõ ràng, kiểm soát thuế, dòng tiền và tăng cường quản trị rủi ro.

Kiến nghị thêm về giải pháp, ông Trần Huyền Dinh, Chủ nhiệm Uỷ ban Ứng dụng Fintech của Hiệp hội Blockchain Việt nam, cho rằng cần có sự cân bằng giữa lợi ích kinh tế và đổi mới công nghệ. Ngoài ra, việc nghiên cứu và quản lý tài chính phi tập trung (DeFi) cũng cần được chú trọng. Tăng cường năng lực giám sát các hoạt động on-chain sẽ giúp cơ quan chức năng có cái nhìn toàn diện hơn về thị trường DeFi, từ đó xây dựng chiến lược quản lý dài hạn, đảm bảo sự phát triển bền vững của hệ sinh thái tài sản số.

LỢI ÍCH KHI VIỆT NAM THÍ ĐIỂM SÀN GIAO DỊCH TÀI SẢN MÃ HÓA TẬP TRUNG

Theo ông Trần Huyền Dinh, việc thí điểm sàn giao dịch tài sản mã hóa trong thời gian tới sẽ mang lại nhiều lợi ích quan trọng, không chỉ giúp quản lý thị trường hiệu quả mà còn thúc đẩy sự phát triển của nền kinh tế số Việt Nam.

Thứ nhất, việc thí điểm sàn giao dịch tập trung sẽ giúp Việt Nam từng bước nhận diện và kiểm soát nền kinh tế ngầm liên quan đến tài sản mã hóa. Hiện nay, hàng trăm tỷ USD được giao dịch nhưng chưa thể xác định đâu là dòng tiền hợp pháp, đâu là dòng tiền bất hợp pháp. Việc triển khai thí điểm sàn giao dịch tập trung sẽ giúp Việt Nam nâng cao tính minh bạch, tuân thủ các tiêu chuẩn quốc tế và từng bước thoát khỏi danh sách xám về chống rửa tiền (AML) của FATF.

Thứ hai, việc thiết lập khung pháp lý rõ ràng cho sàn giao dịch tài sản mã hóa sẽ thu hút các nhà đầu tư quốc tế đến Việt Nam. Môi trường pháp lý minh bạch không chỉ giúp bảo vệ nhà đầu tư trong nước mà còn tạo điều kiện thuận lợi để giải quyết tranh chấp một cách công bằng và hiệu quả.

Thực tế cho thấy, nhiều công ty công nghệ kỳ lân của Việt Nam đã phải đặt trụ sở tại nước ngoài do thiếu hành lang pháp lý phù hợp. Việc triển khai sàn giao dịch tập trung có thể trở thành động lực để các doanh nghiệp này quay trở lại, góp phần thúc đẩy sự phát triển của ngành công nghệ blockchain trong nước.

Thứ ba, sàn giao dịch thí điểm sẽ mở ra cơ hội khai thác nguồn vốn từ tài sản mã hóa có bảo chứng (RWA). Theo dự báo, đến năm 2030, thị trường RWA toàn cầu có thể đạt quy mô 16.000 tỷ USD, tạo ra cơ hội lớn để Việt Nam huy động vốn đầu tư, đặc biệt trong các lĩnh vực công nghệ và đổi mới sáng tạo. Nếu có khung pháp lý phù hợp, Việt Nam có thể trở thành trung tâm giao dịch tài sản số trong khu vực.

Thứ tư, việc vận hành thí điểm sàn giao dịch sẽ tạo tiền đề hoàn thiện khung thể chế quản lý, thúc đẩy sự phát triển của thị trường tài sản mã hóa và góp phần hiện đại hóa nền kinh tế số. Các quốc gia tiên phong như Singapore, Hàn Quốc hay Liên minh châu Âu đã sớm xây dựng hành lang pháp lý cho lĩnh vực này, giúp kiểm soát rủi ro đồng thời tận dụng tiềm năng kinh tế mà tài sản mã hóa mang lại. 

Đặc biệt, khi có một sàn giao dịch hợp pháp, các nhà đầu tư cá nhân có thể mở rộng kênh đầu tư tài sản số an toàn, đảm bảo quyền lợi khi xảy ra tranh chấp, đồng thời tuân thủ các quy định pháp lý tại Việt Nam và các thị trường quan trọng như Hàn Quốc.

Đối với doanh nghiệp, điều này cũng sẽ tạo ra môi trường pháp lý minh bạch, thu hút vốn đầu tư nước ngoài, giảm chi phí tuân thủ và rủi ro pháp lý, đồng thời thúc đẩy đổi mới sáng tạo và ứng dụng công nghệ.