Chuyển đổi mô hình tăng trưởng, hướng tới GDP tăng hai chữ số giai đoạn 2026-2030

Ngày 10/12, Viện Chiến lược và Chính sách Kinh tế - Tài chính (NIEF - Bộ Tài chính) đã tổ chức Hội thảo khoa học với chủ đề “Xác lập mô hình tăng trưởng kinh tế gắn với tái cơ cấu nền kinh tế Việt Nam giai đoạn 2026-2030” với sự tham gia của các đại biểu, chuyên gia kinh tế trong nước, đại diện các tổ chức quốc tế và các cơ quan quản lý.

Hội thảo là diễn đàn quan trọng nhằm định hình cơ sở lý luận và thực tiễn cho các định hướng phát triển kinh tế của đất nước trong giai đoạn 2026-2030, đồng thời đề xuất các giải pháp đột phá để đổi mới mô hình tăng trưởng và cơ cấu lại toàn diện nền kinh tế, góp phần đưa Việt Nam vào nhóm các nền kinh tế tăng trưởng cao.

KẾT QUẢ TÁI CƠ CẤU KINH TẾ GIAI ĐOẠN 2021-2025

Đánh giá tình hình và kết quả 5 năm thực hiện Nghị quyết số 31/2021/QH15 của Quốc hội về Kế hoạch cơ cấu lại nền kinh tế giai đoạn 2021-2025, báo cáo của NIEF nhận định kế hoạch cơ cấu lại nền kinh tế giai đoạn 2021-2025 được thực hiện trong bối cảnh tình hình thế giới và khu vực có nhiều biến động nhanh, phức tạp, khó lường, chưa từng có tiền lệ.

Cạnh tranh thương mại, chiến lược giữa các nước lớn ngày càng gay gắt , xung đột vũ trang, căng thẳng địa chính trị leo thang đã ảnh hưởng không nhỏ đến tăng trưởng kinh tế và môi trường vĩ mô toàn cầu. Đặc biệt, đại dịch COVID-19 đã tác động kéo dài, ảnh hưởng nặng nề, sâu sắc đến mọi mặt của đời sống kinh tế - xã hội.

Trong nước, dù có những thuận lợi như nền tảng chính trị ổn định và kinh tế vĩ mô được củng cố, nền kinh tế vẫn phải đối mặt với nhiều khó khăn từ cả yếu tố bên ngoài và những vấn đề nội tại.

Tuy nhiên, với sự vào cuộc quyết liệt của cả hệ thống chính trị và nỗ lực vượt bậc của toàn dân, đất nước ta đã vượt qua khó khăn, tiếp tục đạt được các kết quả phát triển quan trọng, khá toàn diện, có nhiều điểm sáng nổi bật so với thế giới và khu vực.

Nghị quyết số 31/2021/QH15 đề ra 27 chỉ tiêu, đến nay có 23 chỉ tiêu có thông tin đánh giá. Trong đó, có 10/23 chỉ tiêu có khả năng hoàn thành, 9/23 chỉ tiêu khó có khả năng hoàn thành và 4/23 chỉ tiêu dự kiến không hoàn thành. Một số chỉ tiêu như tăng năng suất lao động, số lượng doanh nghiệp, tỷ trọng chi cho khoa học và công nghệ, gặp nhiều khó khăn và thách thức, đòi hỏi nỗ lực rất lớn mới có thể đạt được.

Đối với 05 nhóm nhiệm vụ trọng tâm giai đoạn 2021-2025, Chính phủ đã ban hành Nghị quyết số 54/NQ-CP với 102 nhiệm vụ. Đến nay, 86/102 nhiệm vụ đã hoàn thành (chiếm 84,3%).

Trong đó, một số tồn tại, hạn chế khiến việc thực hiện kế hoạch tái cơ cấu nền kinh tế chưa đạt được kết quả như kỳ vọng là: tiến độ xây dựng thể chế, chính sách chưa đáp ứng kịp thời yêu cầu phát triển; cơ cấu kinh tế và mô hình tăng trưởng có tiến bộ nhưng chưa tạo ra nhiều thay đổi đáng kể; các ngành kinh tế chưa có chuyển dịch mạnh mẽ về tăng năng suất, nhất là khu vực công nghiệp và dịch vụ; cơ cấu lại doanh nghiệp nhà nước và đơn vị sự nghiệp công lập còn chậm, chưa đáp ứng kỳ vọng.

Trong đó, nguyên nhân của những tồn tại này bao gồm bối cảnh kinh tế thế giới bất ổn, hệ thống pháp luật còn nhiều hạn chế, tiến độ sửa đổi chậm, thủ tục hành chính vẫn còn rườm rà và phân cấp, phân quyền còn vướng mắc.

HƯỚNG TỚI TĂNG TRƯỞNG THEO CHIỀU SÂU: ĐỘNG LỰC TỪ TFP VÀ CÔNG NGHỆ

Để vượt qua những hạn chế và thực hiện mục tiêu tăng trưởng đầy tham vọng, các chuyên gia tại hội thảo nhấn mạnh sự cần thiết phải từ bỏ dần mô hình tăng trưởng theo chiều rộng, dựa nhiều vào vốn và tài nguyên. Thay vào đó, phải hướng tới mô hình tăng trưởng theo chiều sâu, lấy khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số làm động lực chủ đạo.

Các chuyên gia đồng thuận rằng, để Việt Nam đạt được mục tiêu tăng trưởng GDP hai con số (10% trở lên) trong giai đoạn 2026-2030, việc tái cơ cấu nền kinh tế phải diễn ra một cách căn bản và toàn diện.

Đề xuất giải pháp đột phá và kiến nghị chính sách, PGS.TS. Lê Xuân Bá cho rằng việc chuyển đổi mô hình tăng trưởng kinh tế phải mạnh mẽ hơn, trong đó tập trung vào nâng cao hơn nữa tỷ lệ đóng góp của năng suất các nhân tố tổng hợp (TFP). Trong đó, TFP bao gồm nhiều yếu tố như thể chế, quản trị quốc gia, quản trị doanh nghiệp và khoa học công nghệ.

Do vậy, ông Bá khuyến nghị vấn đề quan trọng hiện nay là phải hoàn thiện thể chế, tạo hành lang pháp lý thông thoáng, thúc đẩy mạnh mẽ các mô hình kinh tế mới, đặc biệt là khu vực kinh tế tư nhân, nhằm phát huy tối đa vai trò là động lực tăng trưởng.

Liên quan tới các giải pháp đột phá về khoa học - công nghệ và năng suất, vị chuyên gia đề xuất các chương trình đầu tư chiến lược vào Nghiên cứu và Phát triển (R&D), ứng dụng công nghệ cao, qua đó gia tăng đáng kể đóng góp của TFP vào tăng trưởng kinh tế. Đặc biệt, cần tái cơ cấu theo chiều sâu với việc tập trung nguồn lực vào các ngành, lĩnh vực có giá trị gia tăng cao, đặc biệt là công nghiệp chế biến, chế tạo có hàm lượng công nghệ cao.

Đồng thời, đẩy mạnh phát triển kinh tế xanh, kinh tế số, kinh tế tuần hoàn, kinh tế dữ liệu. Mô hình này đòi hỏi phải lượng hóa được các chỉ tiêu đo lường, đảm bảo an toàn kinh tế vĩ mô và giúp tham gia sâu vào chuỗi giá trị toàn cầu.

Liên quan tới yếu tố vốn và lao động, theo TS. Cấn Văn Lực, chuyên gia kinh tế, trong giai đoạn tới cần đẩy mạnh thu hút vốn đầu tư đi đôi với sử dụng có hiệu quả hơn. Trong đó, tăng cường đầu tư công cho hạ tầng giao thông và năng lượng để tạo tác động lan tỏa và thúc đẩy tăng trưởng hai con số trong giai đoạn tới.