Đảm bảo an toàn nợ công khi đầu tư tuyến đường sắt Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng
Tuấn Khang
14/02/2025, 08:05
Tuyến đường sắt Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng có vai trò quan trọng, chiến lược, có quy mô lớn, phức tạp. Dù có những cơ chế, chính sách đặc thù nhưng vẫn cần đánh giá tổng thể hiệu quả của các dự án đường sắt để tuân thủ nguyên tắc bảo đảm các cân đối vĩ mô và an toàn nợ công quốc gia…
Ảnh minh hoạ
Chiều 13/2, tại Nhà Quốc hội, tiếp tục chương trình Kỳ họp bất thường lần thứ 9, Quốc hội nghe Tờ trình và Báo cáo thẩm tra về chủ trương đầu tư dự án tuyến đường sắt Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng.
Trình bày báo cáo thẩm tra, Chủ nhiệm Uỷ ban Kinh tế Vũ Hồng Thành cho biết Uỷ ban Kinh tế thống nhất sự cần thiết đầu tư Dự án với những cơ sở chính trị, cơ sở pháp lý và những lý do thực tiễn được nêu tại Tờ trình.
CẦN HỖ TRỢ SƠ BỘ KHOẢNG 887,36 TRIỆU USD CHO HAI DỰ ÁN ĐƯỜNG SẮT
Tuy nhiên, Uỷ ban Kinh tế đề nghị cần làm rõ hơn sự phù hợp của Dự án đối với Quy hoạch sử dụng đất quốc gia thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050 và việc phân bổ, khoanh vùng đất đai cho Dự án tại các quy hoạch tỉnh của địa phương có Dự án đi qua.
Uỷ bản Kinh tế cơ bản thống nhất với đề xuất của Chính phủ về phạm vi, quy mô đầu tư, tiêu chuẩn kỹ thuật và tốc độ thiết kế. Tuy nhiên, cần làm rõ hơn việc chuyển giao công nghệ, vận hành, khai thác dự án sau khi hoàn thành để tránh việc phụ thuộc công nghệ và việc xây dựng cần đáp ứng yêu cầu lưỡng dụng quốc phòng-dân sinh.
Toàn cảnh phiên họp
Song song đó, Ủy ban Kinh tế đề nghị trong bước nghiên cứu khả thi, Chính phủ chỉ đạo các cơ quan liên quan rà soát kỹ lưỡng, lựa chọn phương án hướng tuyến tối ưu bảo đảm việc kết nối của dự án với mạng lưới đường sắt quốc gia, đường sắt đô thị, hệ thống giao thông khác và giảm thiểu tác động tiêu cực do thu hồi đất phục vụ dự án đối với doanh nghiệp và người dân.
Một số ý kiến của đại biểu cho rằng cần làm rõ khác biệt giữa khái niệm ga và trạm tác nghiệp cũng như sự cần thiết và nguyên tắc bố trí các trạm tác nghiệp này được nêu trong quy định của Luật Đường sắt. Đồng thời, đề nghị nghiên cứu, rà soát, mở rộng quy mô các ga (ga Lào Cai, ga Bảo Thắng), bố trí ga phù hợp với quy hoạch của địa phương (ga Yên Viên) để đáp ứng nhu cầu phát triển của địa phương.
Về đề xuất đầu tư phân kỳ dự án, Uỷ ban Kinh tế đánh giá đây là phương án phù hợp, việc đầu tư hoàn thiện sẽ được nghiên cứu khi có nhu cầu bởi điều kiện nguồn lực còn hạn chế, nhu cầu vận tải của tuyến này còn chưa cao và hành lang kinh tế Lào Cai-Hà Nội-Hải Phòng đã có tuyến đường bộ cao tốc và đường sắt hiện hữu (khổ 1.000mm) cùng khai thác.
Về hiệu quả của dự án, theo Tờ trình của Chính phủ, dự kiến trong 5 năm đầu tiên khai thác, doanh thu dự kiến chỉ bù đắp chi phí vận hành, bảo trì, phương tiện, Nhà nước cần hỗ trợ sơ bộ khoảng 109,36 triệu USD trong 5 năm cho chi phí bảo trì kết cấu hạ tầng.
Ngoài ra, Dự án đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc-Nam dự kiến trong 4 năm đầu khai thác cũng sẽ phải bù lỗ khoảng 778 triệu USD. Như vậy, riêng hai dự án này Nhà nước cần hỗ trợ sơ bộ khoảng 887,36 triệu USD.
Do đó, Ủy ban Kinh tế đề nghị đánh giá tổng thể hiệu quả của các dự án đường sắt dự kiến sẽ đầu tư và đánh giá kỹ lưỡng phương án tài chính, các tác động trong quá trình vận hành, khai thác của các dự án để giảm thiểu các rủi ro về sau.
XÁC ĐỊNH RÕ TRÁCH NHIỆM CỦA NGƯỜI ĐỨNG ĐẦU
Đối với 4 chính sách đặc thù mới bổ sung bao gồm chính sách về điều chỉnh các quy hoạch có liên quan; về triển khai đồng thời lập, thẩm định, phê duyệt Báo cáo nghiên cứu tiền khả thi, Báo cáo nghiên cứu khả thi, thiết kế kỹ thuật, hồ sơ mời thầu và về chỉ định thầu, Uỷ ban Kinh tế nhận thấy, để đáp ứng yêu cầu về tiến độ cấp bách của dự án, các đề xuất của Chính phủ là có cơ sở.
Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Vũ Hồng Thanh trình bày Báo cáo thẩm tra
Tuy nhiên, Uỷ ban đề nghị trong quá trình triển khai, thực hiện cần có cơ chế kiểm soát chặt chẽ nhằm giảm thiểu các tác động tiêu cực có thể gây ra khi áp dụng các cơ chế, chính sách đặc thù. Đồng thời việc chỉ định thầu cần giám sát chặt chẽ để bảo đảm lựa chọn được nhà thầu có năng lực, kinh nghiệm, tránh thất thoát, lãng phí.
Đối với chính sách về loại trừ, miễn hoặc giảm nhẹ trách nhiệm với người đứng đầu cơ quan, đơn vị, cán bộ, công chức, viên chức tham gia, thực hiện dự án, có ý kiến cho rằng, với tiến độ cấp bách của dự án, việc chuẩn bị đầu tư có thể sẽ xảy ra những bất cập, chưa thể đánh giá được; chính sách này sẽ góp phần bảo vệ cán bộ, công chức, viên chức có tinh thần trách nhiệm.
Tuy nhiên, để bảo đảm tính khả thi trong quá trình triển khai thực hiện, Uỷ ban Kinh tế đề nghị Chính phủ làm rõ phạm vi đối tượng, các loại hành vi được miễn trừ, xác định rõ các yếu tố lỗi do vô ý, không vụ lợi, các trách nhiệm cụ thể được miễn trừ.
Uỷ ban Kinh tế cho rằng đây là chính sách chưa có tiền lệ, do vậy trường hợp cần thiết, Chính phủ cần báo cáo xin ý kiến cấp có thẩm quyền trước khi trình Quốc hội xem xét, quyết định.
Trước đó, thừa uỷ quyền của Thủ tướng Chính phủ, Bộ trưởng Bộ Giao thông vận tải Trần Hồng Minh trình bày Tờ trình về chủ trương đầu tư dự án tuyến đường đường sắt Lào Cai – Hà Nội - Hải Phòng.
Theo đó, dự án có chiều dài tuyến chính khoảng 390,9km và 3 tuyến nhánh khoảng 27,9km. Điểm đầu tại vị trí kết nối ray qua biên giới giữa ga Lào Cai mới và ga Hà Khẩu Bắc (Trung Quốc), thuộc địa phận TP Lào Cai; điểm cuối tại khu bến Lạch Huyện, thuộc địa phận TP Hải Phòng.
Dự án đi qua địa phận 9 tỉnh, thành phố gồm: Lào Cai, Yên Bái, Phú Thọ, Vĩnh Phúc, Hà Nội, Bắc Ninh, Hưng Yên, Hải Dương, Hải Phòng. Sơ bộ tổng mức đầu tư khoảng 203.231 tỷ đồng (khoảng 8,369 tỷ USD).
Hướng tuyến được nghiên cứu, lựa chọn bảo đảm ngắn nhất, thẳng nhất có thể và đáp ứng nguyên tắc: phù hợp với các quy hoạch được cấp có thẩm quyền phê duyệt; bảo đảm các yêu cầu kỹ thuật của tuyến đường; phù hợp với điều kiện tự nhiên của khu vực nghiên cứu. Hạn chế đi qua khu vực nhạy cảm về môi trường tự nhiên, xã hội, đất quốc phòng; hạn chế khối lượng giải phóng mặt bằng (GPMB); bảo đảm kết nối thuận lợi với các trung tâm đô thị, khu chức năng quan trọng, kết nối thuận lợi với các tuyến đường sắt khu vực đầu mối Hà Nội, đường sắt kế nối Trung Quốc.
Phương án tuyến lựa chọn được 9/9 địa phương cơ bản thống nhất và sẽ tiếp tục rà soát, điều chỉnh bảo đảm hiệu quả kinh tế - kỹ thuật trong bước lập báo cáo nghiên cứu khả thi.
Nguồn vốn cho dự án gồm ngân sách Nhà nước (trung ương, địa phương), nguồn vốn trong nước, nguồn vốn nước ngoài (vay Chính phủ Trung Quốc) và các nguồn vốn hợp pháp khác.
Về quy mô đầu tư, xây dựng mới tuyến đường sắt điện khí hóa khổ 1.435mm, vận chuyển chung hành khách và hàng hóa. Trong đó, tuyến chính đoạn từ ga Lào Cai mới đến ga Nam Hải Phòng tốc độ thiết kế 160km/h, đoạn qua khu vực đầu mối Hà Nội tốc độ thiết kế 120km/h, các đoạn nối, tuyến nhánh tốc độ thiết kế 80km/h.
Dự án sử dụng công nghệ đoàn tàu động lực tập trung cho tàu khách và tàu hàng; hệ thống thông tin, tín hiệu tương đương với hệ thống đang sử dụng tại một số tuyến đường sắt vận chuyển chung hành khách và hàng hóa trong khu vực.
Dự kiến bố trí 18 ga (bao gồm 3 ga lập tàu, 15 ga hỗn hợp). Trong quá trình khai thác, khi nhu cầu vận tải tăng lên sẽ nghiên cứu, nâng cấp một số trạm tác nghiệp kỹ thuật thành ga hỗn hợp và đầu tư bổ sung các ga khi có nhu cầu.
Theo tiến độ dự kiến, dự án được lập báo cáo nghiên cứu khả thi từ năm 2025, phấn đấu cơ bản hoàn thành năm 2030.
Để thực hiện dự án, Chính phủ đề xuất áp dụng 19 cơ chế, chính sách đặc thù, đặc biệt, trong đó có 15/19 cơ chế, chính sách đã được Quốc hội cho phép áp dụng đối với dự án đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc - Nam và bổ sung 4 cơ chế, chính sách mới.
Kỳ họp bất thường lần thứ 9, Quốc hội khóa XV, sẽ quyết định một số vấn đề liên quan sắp xếp tổ chức bộ máy nhà nước
16:11, 11/02/2025
Thông qua đề nghị xây dựng Nghị quyết của Quốc hội thí điểm cơ chế đặc thù phát triển đường sắt đô thị tại Hà Nội và TP HCM
12:51, 09/02/2025
Trình Quốc hội xem xét chủ trương đầu tư dự án đường sắt kết nối với Trung Quốc trị giá hơn 194 nghìn tỷ đồng
Hải Phòng “bắt mạch” giải ngân vốn đầu tư công chậm hơn mục tiêu
Ước tính đến hết tháng 8/2025, giá trị giải ngân vốn đầu tư công của Hải Phòng đạt 19.219 tỷ đồng, bằng 53,1% kế hoạch Thủ tướng giao…
Bộ Xây dựng ra công điện yêu cầu chủ động ứng phó bão số 5
Trước diễn biến phức tạp của cơn bão số 5, Bộ Xây dựng yêu cầu các cơ quan, đơn vị liên quan chủ động triển khai các biện pháp ứng phó nhằm đảm bảo an toàn cho người dân và tài sản...
Giải pháp giúp doanh nghiệp tư nhân phát triển
Cơ hội từ việc sáp nhập các đơn vị hành chính tạo thành các siêu đô thị, áp lực từ chính sách thuế đối ứng của chính quyền Trump, vai trò của khoa học công nghệ và nhu cầu cấp thiết về một tinh thần liên kết thực chất là bốn chủ đề quan trọng được nêu ra tại Vòng đối thoại địa phương cụm Đông Nam Bộ thuộc Diễn đàn Kinh tế tư nhân Việt Nam 2025 (VPSF 2025) diễn ra ngày 22/8 tại TP.HCM…
Đà Nẵng lập Hội đồng tư vấn, sẵn sàng vận hành Trung tâm tài chính quốc tế
Ủy ban Nhân dân Thành phố Đà Nẵng vừa công bố quyết định thành lập Hội đồng Tư vấn Xây dựng Trung tâm tài chính quốc tế Việt Nam tại thành phố Đà Nẵng.
TP.HCM thành lập tổ công tác tháo gỡ vướng mắc “siêu dự án” chống ngập
Tổ công tác tháo gỡ vướng mắc dự án giải quyết ngập do triều cường khu vực TP.HCM có xét tới yếu tố biến đổi khí hậu, giai đoạn 1 (thường gọi là dự án chống ngập 10.000 tỷ đồng) gồm 9 thành viên, do Phó Chủ tịch Ủy ban nhân dân TP.HCM Bùi Xuân Cường làm tổ trưởng...
Sáu giải pháp phát triển nhanh và bền vững ngành năng lượng
Việt Nam đang đứng trước cơ hội lớn để phát triển năng lượng xanh, sạch nhằm đảm bảo an ninh năng lượng và phát triển bền vững. Ông Nguyễn Ngọc Trung chia sẻ với Tạp chí Kinh tế Việt Nam/VnEconomy về sáu giải pháp để phát triển nhanh và bền vững ngành năng lượng nói chung và các nguồn năng lượng tái tạo, năng lượng mới nói riêng…
Nhân lực là “chìa khóa” phát triển điện hạt nhân thành công và hiệu quả
Trao đổi với Tạp chí Kinh tế Việt Nam/VnEconomy, TS. Trần Chí Thành, Viện trưởng Viện Năng lượng nguyên tử Việt Nam, nhấn mạnh vấn đề quan trọng nhất khi phát triển điện hạt nhân ở Việt Nam là nguồn nhân lực, xây dựng năng lực, đào tạo nhân lực giỏi để tham gia vào triển khai, vận hành dự án...
Phát triển năng lượng tái tạo, xanh, sạch: Nền tảng cho tăng trưởng kinh tế trong dài hạn
Quốc hội đã chốt chỉ tiêu tăng trưởng kinh tế 8% cho năm 2025 và tăng trưởng hai chữ số cho giai đoạn 2026 – 2030. Để đạt được mục tiêu này, một trong những nguồn lực có tính nền tảng và huyết mạch chính là điện năng và các nguồn năng lượng xanh, sạch…
Nhà đầu tư điện gió ngoài khơi tại Việt Nam vẫn đang ‘mò mẫm trong bóng tối’
Trả lời VnEconomy bên lề Diễn đàn năng lượng xanh Việt Nam 2025, đại diện doanh nghiệp đầu tư năng lượng tái tạo nhận định rằng Chính phủ cần nhanh chóng ban hành các thủ tục và quy trình pháp lý nếu muốn nhà đầu tư nước ngoài rót vốn vào các dự án điện gió ngoài khơi của Việt Nam...
Tìm lộ trình hợp lý nhất cho năng lượng xanh tại Việt Nam
Chiều 31/3, tại Hà Nội, Hội Khoa học Kinh tế Việt Nam, Hiệp hội Năng lượng sạch Việt Nam chủ trì, phối hợp với Tạp chí Kinh tế Việt Nam tổ chức Diễn đàn Năng lượng Việt Nam 2025 với chủ đề: “Năng lượng xanh, sạch kiến tạo kỷ nguyên kinh tế mới - Giải pháp thúc đẩy phát triển nhanh các nguồn năng lượng mới”...
Thuế đối ứng của Mỹ có ảnh hướng thế nào đến chứng khoán?
Chính sách thuế quan mới của Mỹ, đặc biệt với mức thuế đối ứng 20% áp dụng từ ngày 7/8/2025 (giảm từ 46% sau đàm phán),
có tác động đáng kể đến kinh tế Việt Nam do sự phụ thuộc lớn vào xuất khẩu sang Mỹ (chiếm ~30% kim ngạch xuất khẩu).
Dưới đây là phân tích ngắn gọn về các ảnh hưởng chính: