Tại phiên đối thoại chuyên đề “Khởi nghiệp – Đổi mới sáng tạo” thuộc vòng đối thoại địa phương thứ 6 của Diễn đàn Kinh tế tư nhân Việt Nam (VPSF) 2025 do Hội Doanh nhân trẻ Việt Nam tổ chức chiều ngày 15/8, hơn 200 câu hỏi được gửi về cho ban tổ chức, cho thấy sức nóng và sự quan tâm đặc biệt của doanh nghiệp đối với các chính sách hỗ trợ.

Trong đó, câu chuyện về vốn, ưu đãi, đất đai và một hành lang pháp lý an toàn cho những ý tưởng mới nổi là những trăn trở lớn nhất của doanh nghiệp.

THÁO “VÒNG KIM CÔ” VỀ VỐN VÀ ĐẤT ĐAI

Chia sẽ tại phiên đối thoại, bà Bùi Thu Thủy, Phó Cục trưởng Cục Phát triển doanh nghiệp tư nhân và kinh tế tập thể (Bộ Tài chính), thẳng thắn thừa nhận chính sách cho doanh nghiệp nhỏ và vừa đang có nhiều nhưng thực thi vô cùng hạn chế.

Nguyên nhân sâu xa, theo bà Thủy, đến từ một tâm lý cố hữu. “Nhà nước không thể bỏ tiền ra cho những ý tưởng không thành hiện thực. Nỗi lo rủi ro khi sử dụng ngân sách nhà nước đã tạo ra một “vòng kim cô”, siết chặt các cơ quan hỗ trợ, khiến họ không dám mạnh dạn đồng hành cùng doanh nghiệp”, bà Thủy nói.

Tuy nhiên, tin vui là Nghị quyết 68-NQ/TW năm 2025 về phát triển kinh tế tư nhân và Nghị quyết 57-NQ/TW đã tháo gỡ “vòng kim cô” này. Trong đó, các nghị quyết đã ghi nhận những nguyên tắc quan trọng, cho phép cơ quan quản lý được chấp nhận rủi ro khi hỗ trợ doanh nghiệp, miễn là không có yếu tố “tư túi”. Đây được xem là một sự thay đổi tư duy mang tính cách mạng.

Cụ thể hóa tinh thần này, hàng loạt chính sách ưu đãi đang được xây dựng với quy trình đơn giản hơn. Quỹ phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa sẽ mở rộng tài trợ cho doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo với lãi suất ưu đãi chỉ khoảng 2-4%/năm, so với mức 9-10% trên thị trường. Doanh nghiệp thành lập mới được miễn thuế thu nhập doanh nghiệp 3 năm đầu. Các doanh nghiệp chuyển đổi số, chuyển đổi xanh sẽ được hỗ trợ 2% lãi suất.

Liên quan đến cơ chế bảo lãnh tín dụng, đại diện Bộ Tài chính thừa nhận mô hình này chưa hiệu quả vì các quỹ vẫn yêu cầu phải có tài sản thế chấp, đi ngược lại mục đích ra đời của quỹ bảo lãnh.

“Đã bảo lãnh, có nghĩa là doanh nghiệp không có tài sản thế chấp, không đến được ngân hàng mới phải ra phải bảo lãnh. Thế nhưng đến quỹ bảo lãnh lại cũng đòi hỏi tài sản thế chấp thì cũng bằng là đi đến ngân hàng”, bà Thủy chia sẻ và cho biết Bộ Tài chính đang nghiên cứu mô hình của Nhật Bản, Hàn Quốc để sửa đổi cơ chế này trong Luật Hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa.

Bên cạnh vốn, đất đai cũng là rào cản nhức nhối của các doanh nghiệp. Bà Phạm Thị Bích Huệ, Phó Chủ tịch Hội Doanh nhân trẻ Việt Nam, Chủ tịch HĐQT Công ty CP Western Pacific đã chỉ ra khoảng trống lớn giữa chính sách và thực thi.

“Chính sách hiện nay quy định các khu/cụm công nghiệp phải dành tối thiểu 5% tổng quỹ đất (hoặc 20 ha) cho doanh nghiệp đổi mới sáng tạo, thậm chí giảm giá thuê. Nhưng thực tế, điều này gần như bất khả thi. Các quy hoạch 1/500, 1/2000 thường chia lô đất tối thiểu từ 2-5 ha. Để chia nhỏ vài trăm tới vài nghìn mét vuông cho một startup, chủ đầu tư hạ tầng phải mất từ 8 tháng đến 1 năm để điều chỉnh quy hoạch, vô cùng tốn kém và phức tạp”, bà Huệ nêu thực trạng.

Trước vấn đề này, bà Bùi Thu Thủy cho biết Chính phủ đã thấy rõ và Nghị định hướng dẫn Nghị quyết 198 (dự kiến trình trong tháng 8/2025) sẽ có hướng dẫn chi tiết về quy hoạch, đồng thời đưa ra chính sách hỗ trợ 30% tiền thuê đất từ ngân sách địa phương cho các doanh nghiệp này.

CẦN “GIẤY PHÉP THÔNG HÀNH” CHO NHỮNG Ý TƯỞNG ĐỘT PHÁ

Không chỉ vốn và đất đai, một hành lang pháp lý an toàn để thử nghiệm những ý tưởng mới cũng là vấn đề được các doanh nghiệp đặc biệt quan tâm.

Ông Nguyễn Hữu Xuyên, Phó Viện trưởng Viện Chính sách Khoa học Công nghệ, Bộ Khoa học và Công nghệ, cho biết ý tưởng về sandbox đã có ở Việt Nam từ 10 năm trước nhưng chưa thể triển khai. Rào cản lớn nhất nằm ở chính bản chất của sandbox.

“Nó đơn giản nhưng lại khó hiểu. Đơn giản bởi vì chúng ta phải chạy trong hành lang pháp lý đang không cho phép. Vì thế, việc này đòi hỏi sự cho phép đặc biệt, thậm chí từ Quốc hội, vì nó có thể trái với các luật hiện hành”, ông Xuyên nói.

Tuy nhiên, ông tin tưởng rằng sau Nghị quyết 57, sandbox sẽ sớm được triển khai. Mà vấn đề hiện nay không phải là có làm hay không mà là “chọn ngành nào, lĩnh vực nào có độ phủ đủ lớn để từ đó làm case study điều chỉnh hệ thống pháp luật”.

Ông Hoàng Bình Quân, Chủ tịch danh dự Hội Doanh nhân trẻ Việt Nam, lại nhấn mạnh tinh thần cần có để sandbox có thể thành công và thúc đẩy các doanh nghiệp khởi nghiệp, đổi mới sáng tạo.

“Khởi nghiệp, đổi mới sáng tạo phải có khung pháp luật thử nghiệm, tức là sandbox. Mà sandbox nghĩ là không giống ai, rất mới, chưa có tiền lệ. Doanh nghiệp chơi có thể chết, có thể sống... nhưng sandbox giúp họ mạnh dạn đi”, ông Quân nhấn mạnh.

Đáng chú ý, tinh thần chấp nhận rủi ro, không hình sự hóa các quan hệ kinh tế được bà Bùi Thu Thủy nhấn mạnh chính là nền tảng để cơ chế sandbox thử nghiệm này có thể vận hành.

“Điều này tạo ra một môi trường an toàn, khuyến khích tinh thần mạo hiểm, đam mê sáng tạo của doanh nhân, để họ yên tâm đầu tư vào dịch vụ mới, sản phẩm mới mà không còn nơm nớp lo sợ pháp luật chưa cho phép”, bà Thủy nhấn mạnh.